TÜRK HALK ŞİİRİ

Bugün elimizde Maniheist Uygurlardan kalma sekiz adet şiir vardır. Bunların üçü ilahi, ikisi övgü, biri ölüm ve cehennem tasviri, bir diğeri de aşk şiiridir. İlahi olarak nitelendirilen şiirlerden birisi “Tang Tengri” (Tan Tanrısı) olarak bilinmektedir. Bu ilahilerde ahenk, mısra tekrarları, aliterasyonlar, mısra başı ve sonu kafiyelerle sağlanmıştır.

Saim Sakaoğlu, Dîvânü Lûgati’t-Türk’teki şiirleri şu şekilde tasnif etmiştir: 1.Ağıtlar, 2. Destanlar, 3. Kahramanlık şiirleri 4. Eğlence ve Av şiirleri, 5. Sevgi şiirleri, 6. Pastoral şiirler, 7. Ahlaki şiirler

Halk şiirinin nazım birimi, ölçü, durak, hacim, kafiye ve redif gibi şekil özellikleriyle diğer şiir geleneklerinden farklılaştığı dikkati çekmektedir. Bu özelliklerden ilki olan nazım birimi, şiirde en küçük anlam bütünlüğünü sağlayan ve kendi içinde bağımsız bir dize topluluğu olarak tanımlanmaktadır. Türk halk şiirinin nazım birimi, gelenek temsilcilerinin hane dediği dörtlüktür. Halk şiirindeki en küçük birimin mısra veya beyit olduğunu ileri sürenler de olmuşsa da bu görüşler, bugün için geçerliliğini yitirmiş durumdadır. Geçmişten günümüze Türk halk şiiri örneklerine bakıldığında bunların büyük çoğunluğunun dörtlük esasına göre düzenlendiği, Dîvânü Lûgati’t-Türk’teki şiirler başta olmak üzere Dinî-Tasavvufî Halk şiiri ve Âşık şiirinin de dörtlüklerden kurulu şiirlerden oluştuğu görülür.

“Ak güvercin olaydım

Yol üstüne konaydım

Gelip geçen yolcudan

Ben yârimi soraydım” manisinde 4+3 durak yapısı kullanılmıştır. Şöyleki;

“Ak güvercin / olaydım (4+3 =7)

Yol üstüne / konaydım

Gelip geçen / yolcudan

Ben yârimi / soraydım”

Anonim halk şiirinin kapsamına şu nazım türleri girer. Mani, türkü,  ağıt, ninni, tekerleme, bilmece. Dolayısıyla opera kapsama girmeyen bir türdür.

Dini-Tasavvufi Halk Şiirinin belli başlı nazım şekilleri; koşma, mani, kaside, gazel, mesnevi, murabba, terci-i bend, terki-i bend, kıt'a,tuyuğ, müstezâd,. C doğru cevaptır.

Halk şiiri adı altında değerlendirdiğimiz ''Aşık şiiri'', Anadolu'da 15. ve 16. yüzyıllardan itibaren oluşmuş bir geleneğin adıdır.

Eski Oğuzların kurban kesmek ve eğlenmek amaçlı düzenledikleri bir törene Şeylan denir.

İslamiyet öncesi Türk şiirinde ölüm konulu şiirlere  Sagu denir.

Şiirde en küçük anlam bütünlüğünü sağlayan ve kendi içinde bağımsız bir dize topluluğuna Nazım Birimi denir.

Aşık şiirinde kafiye veya redif karşılığı olarak kullanılan söze Ayak denir.

Şiirde kafiyeden sonra yer alan aynı yapıya ve göreve sahip kelime veya eklere Redif adı verilir.

Aşık şiirinde insan ve doğa sevgisi temalı şiirlere verilen ada Güzelleme denir.

Saim Sakaoğlu'nun Divânı Lûgati't Türk'teki şiirleri şu şekilde tasnif edilmiştir. Ağıtlar, Destanlar, Kahramanlık Şiirleri, Eğlence ve av Şiirleri, Sevgi Şiirleri, Pastoral şiirler, Ahlaki Şiirler.