TÜRK HALK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 7

Âşık şiirinde aruzun mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün kalıbıyla söylenen veya yazılan şiir türü kalenderîdir.

Âşık şiirinde şiirin her dizesine bir küçük dize eklenmesiyle oluşmuş şiir şekli müstezatdır.

Abdî , Âgâhî, Âşık Ahmed ve Âşık Bağdadî XVIII. yüzyıl âşıklarından iken Âşık Ömer XVII. yüzyıl âşıklarındandır.

Belirli bir iş alanında, meslekte uzmanlaşmış ve tanınır hale gelmiş, ün yapmış insanların hayat hikayelerinin anlatıldığı biyografik eserler tezkire olarak adlandırılmaktadır.

Âşık Ömer, Ercişli Emrah, Gevherî ve Karaca Oğlan XVII. yüzyıl âşıkları iken Âşık Bağdadî XVIII. yüzyıl âşıklarındandır.

Şairlerin yazdıkları şiirlerde kendi gerçek adları yerine kullandıkları takma ada mahlas denmektedir.

Şairnâme türünün ilk örneğini veren âşık, Âşık Ömer’dir. Bu şairnâmenin yardımıyla Bursalı Halil’in dilinin sade olduğu, Yazıcı’nın Bahr-i Sefid’de (Akdeniz) boğularak öldüğü, Kuloğlu’nun pek şöhretli olduğu, Öksüz Âşık’ın şiirlerinin bal gibi tatlı olduğu öğrenilmektedir.

Hakkında kitaplar yazılar, tiyatro oyunları sergilenen, araştırmalar yapılan Karaca Oğlan, Türk âşık şiirinde hakkında en çok bildiri sunulan, makale ve kitap yayımlanan âşıktır.

Niyazi Mısrî XVII. Yüzyıl Tasavvufî Türk halk şiiri temsilcilerindendir. Diğerleri ise aynı yüzyılda divan şiiri alanındaki temsilcilerdendir.

Âşık şiirinde fâ’ilâtün (3) fâ’ilün kalıbıyla söylenen veya yazılan tür divandır.

Sadece aruz vezniyle değil, hece vezniyle de şiir yazmıştır.

Ercişli Emrah bade içerek âşık olmuştur. Şiirlerini hece vezniyle yazmıştır, tasavvufla hiç ilgilenmemiştir. Şiirlerinde divan etkisi görülmez. Kalem şairi değildir.

XVII. yüzyılın ilk yarısında yaşadığı düşünülen ve Evliya Çelebi Seyahatnâmesi’nde saz çalışı ile övülen şair Gevherî’dir.

Bir meslekte ün yapmış kişilerin biyografilerinin yer aldığı eserlere tezkire denir.

Karaca Oğlan araştırıcıları birden fazla Karaca Oğlan olduğunu ve bundan dolayı elde olan şiirlerin aynı mahlaslı Karaca Oğlanlara karışmış olabileceğini ileri sürmüşlerdir.

Sezaî, XVIII. yüzyıl Tasavvufî Türk halk şiiri temsilcilerindendir. Diğerleri ise aynı dönemin divan şiiri temsilcilerindendir.

Levnî âşıklığının yanı sıra ressamlığı, minyatür ustalığı ve hattatlığı ile de öne çıkmaktadır.

Şarkî ile birlikte Bağdat’a şan veren şair Abdî’dir. Diğer seçeneklerdeki Talibî ile ilgili verilen bilgiler doğrudur.

Selis: Âşıkların aruzun feilâtün (fâilâtün) feilâtün feilâtün feilün kalıbıyla yazdıkları şiire verilen ad. Yüzyılın âşıklarının önemli bir bölümü, hecenin yanında aruz vezniyle de şiirler yazmışlardır. İki vezne de hâkim olma koşma, destan, varsağı ve semailerin yanı sıra, gazel, kaside, terci-i bend, terkib-i bend, muhamemmes, müseddes, vezn-i aher, satranç, divan ve selis türlerinde de çok sayıda şiirin ortaya çıkmasını sağlamıştır.

18.yüzyılda mutasavvıf şâirler arasında en tanınmış olan hayatları ve eserleri etrafında menkıbeler teşekkül etmiş iki mühim isim: Diyarbekirli Ahmed Mürşidî ile Erzurumlu İbrâhim Hakkı’dır. 19.yüzyılın asrın belli başlı Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı mensuplarından; İsmâil Safa, Kuddusî, Turâbi, Mihrabî, Vasfı-i Melâmi, Ayni Baba, Dertli, Seyrâni, Keçecizade İzzet Molla, Şeyhü’l-İslam Arif Hikmet, Salih Baba, Adile Sultan, Bitlisli Müştak Baba vb.lerini sayabiliriz.