TÜRK HALK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 5

Seçeneklerde verilen ağıt, yuğ, sagu ve mersiye ölüm ve yas üzerine söylenen şiirleri ifade ederken, Garip ise Aşık Garip ile sevgilisi Şah Senem arasındaki aşkı anlatan uzun ezgilerdir.

Âşıkların çağdaşı oldukları veya kendilerinden önce yaşamış âşıkların mahlaslarına ve bazı özelliklerine yer verdikleri şiir türüne Şairname denir.

Aşağıdakilerden hangisi Koşma’yı tanımlar?

Âşık şiirinde özel bir ezgiyle söylenen bir nazım türü.

Âşıkların çağdaşı oldukları veya kendilerinden önce yaşamış âşıkların mahlaslarına ve bazı özelliklerine yer verdikleri şiirlerdir.

Âşık şiirinde hecenin daha çok sekizli ve on birli şekillerine dayanan ve üç veya beş dörtlükten oluşan bir nazım şekli.

 

Âşık şiirinde aruzun fâ’ilâtün (3) fâ’ilün kalıbıyla söylenen veya yazılan şiirler

 

Âşık şiirinde aruzun mef’ûlü mefâ’îlü mefâ’îlü fe’ûlün kalıbıyla söylenen veya yazılan şiirler

Koşma: Âşık şiirinde hecenin daha çok sekizli ve on birli şekillerine dayanan ve üç veya beş dörtlükten oluşan bir nazım şeklidir. 193

Mahlas: Şairlerin, şiirlerde gerçek adlarının yerine kullandıkları takma ad

Âşık şiirinde aruzun fâ’ilâtün (3) fâ’ilün kalıbıyla söylenen veya yazılan şiir türü Divan şiiridir.

Aşık Ahmed XVIII. yüzyılda yaşamıştır. Diğerleri ise  XVII. Yüzyılda yaşamış âşıklardır.

Levnî XVIII. yüzy›l›n en önemli âşığıdır. Edirneli olan âşığın asıl adı Abdülcelil Çelebi’dir. Levnî âşıklığının yanı sıra ressamlığı, minyatür ustalığı ve hattatlığı ile de dikkati çekmektedir.

Karaca Oğlan’ın hayatı ve şiirleri tiyatro (Dinçer Sümer’in Karacaoğlan ve Sabahattin Engin’in, Karaca Oğlan ve Herşeyden Üstün); resimli roman (Yaşar Kemal [Göğçeli], Karacaoğlan, resimleyen: Münif Fehim, Cumhuriyet gazetesinin 29 Nisan-3 Ağustos 1956 tarihleri arasında 98 gün boyunca yayımlanmıştır.); fotoroman (Metin Soysal tarafından Karacaoğlan adıyla hazırlanan çalışma Kelebek gazetesinde, 24 Ağustos-29 Eylül 1973 tarihleri arasında 34 gün boyunca yayımlanmıştır.); sinema filmi (Karacaoğlan, 1955 Karacaoğlan’ın Kara Sevdası, 1959 Karacaoğlan, 1966); halk kitapları (Muharrem Zeki Korgunal, Murat Uraz, Faruk Rıza Güloğlu, Rasih Yukay, Feyzi Gürgen, Yaşar Kemal, İbrahim Zeki Burdurlu, Abdullah Toros) olarak da yayımlanmıştır.

Türk âşık şiirinde hakkında en çok bildiri sunulan, makale ve kitap yayımlanan âşık Karaca Oğlan’dır. Karaca Oğlan ve şiirleri hakkında sadece Türkiye’de değil Türkiye dışında da (Almanya, Azerbaycan, Türkmenistan) yüksek lisans ve doktora seviyesinde akademik çalışmalar yapılmıştır.

Hayatı hakkında bilgilerimiz yok denecek kadar azdır. şiirleri büyük ölçüde XVI. yüzyılda yaşadığı zannedilen Köroğlu ile karışmıştır. Onunla ilgili tek belge, Davut Paşa’yı idamdan kurtarmak isteyen yeniçeriler arasında yer almasıyla ilgili olandır. Çöğür çalmadaki becerisi ve sade bir dille şiir söylemesiyle dikkatleri çekmiştir.

Üsküdarlı Hasib’in Risale-i Vefayât adlı eserinde Âşık Ömer’in ölüm tarihi 1707 olarak verilmektedir; mezarı İstanbul’dadır. Elde bulunan şiirlerinden hareketle Âşık Ömer’in bir ordu şairi de oldu¤ğeyebiliriz. Divan’ındaki şiirleri arasında savaşları konu edinenlerin sayısı azımsanmayacak ölçüdedir. Yine bu şiirlerden öğrendiğimize göre Ömer, Osmanlı-Rus savaşlarına katılmıştır.

Feymânî 20.yy'de âşık edebiyatı alanında yetişen şairlerden biridir. 

Yukarıda tanıtılan âşık Bayburtlu Zihni'dir.

Göçebe Avşarlar arasında yetişmiş ve onların sözcüsü olmuş bir âşıktır.Bugün elimizde bulunan 130 kadar şiirinin tamamı hece vezniyledir. Şiirlerinde sevda, yurt güzellemeleri, göçer hayatı, vb. ön plandadır ve atasözleri, deyim ve vecize değerindeki sözlerin ayrı bir yeri olan Dadaloğlu'dur.

İnsanların kusurlarını yahut gülünç taraflarını alaylı bir dille ele alan ya da toplumla ilgili olayları eleştiren şiirlere verilen ad taşlamadır.

Bu yüzyılda divan şiiri alanında İzzet Molla, Enderunî Vasıf, Lefkofçalı Galib, Hâlet,
Leylâ Hanım, Şeref Hanım, vb. yetişmiştir. Tasavvufî Türk halk şiiri alanında ise Zekâî Mustafa, Selâmi Mustafa, Kuddusî Ahmed, Türabî dikkat çekmektedir.

Hâlet :Divan şiiri

Zekâî Mustafa : Tasavvufî Türk halk şiiri

Lefkofçalı Galib : Divan şiiri