TÜRK HALK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 15

Bu eser, kompozisyon bakımından oldukça değişiktir. Burada bir derviş, devamlı olarak uykuya dalmakta ve rüyasında, bazen geçmişte, bazen gelecekte “teferrüç-seyahat” etmektedir. Her defasında karşılaştığı şeytanla mücadeleye girip onu ma’lûb etmektedir. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Kaside: Divan şiirinde temel nazım şekillerinden biridir ve din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılır. Mesnevi: Aruzun kısa kalıplarıyla yazılan ve beyitleri kendi arasında kafiyeli şiirlerdir. Mevlit: Hz. Muhammet’in doğumunu anlatan şiirlerdir. Tevhit: Tekke şirinde Allah’ın varlığı ve birliği üzerine yazılmış şiirlerdir Doğru seçenek Gazel ise Divan şiirinde daha çok aşk ve şarap üzerine yazılan şiirlerin nazım şeklidir.

Nutuk, tarikata yeni girmiş müritlere, tarikatın adap ve erkânını anlatan şiirlere denir. Hikmet, Ahmet Yesevî’nin, İ‹slâmiyet’in esaslarını, şeriatın ahkâmını, ehl-i sünnet akidesini İslâmiyet’e yeni girmiş veya henüz girmemiş Türklere öğretmek, tarikatın inceliklerini ve tarikatın adap ve erkânını müritlere telkin edebilmek amacıyla yazdığı şiirlere denir. Devriye, Devriye, yaradılışın başlangıcı ve sonu, varlığın nereden gelip nereye gittiği ve bu ikisi arasındaki safhaların tasavvuf açısından izahıdır. Hilye, Hz. Muhammet’in fiziki özelliklerini tasvir eden şiirlerdir. Münacat ise, Allah’a yalvarıp yakarmak için yazılan manzum ve mensur eserlere verilen addır ve sorunun doğru cevabı B seçeneği olan Mücacat’tır

Bir Mevlevî olan Âdem Dede, asrın Yunus tarzı söyleyişinden zevk alan simalar arasındadır. doğru cevap E seçeneğidir.

Bir Mevlevî olan Âdem Dede, asrın Yunus tarzı söyleyişinden zevk alan simalar arasındadır.

sorunun doğru seçeneği C yani Aziz Mahmud Hüdâyi, Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı şairleri zümresi içinde yer almış, sade ve hikemi mahiyette şiirler yazmıştır. şiirlerinde, bazen hece, bazen de aruz veznini kullanan Hüdâyî, İbnü’l-Arabî’nin sistemleştirdiği vahdet-i vücûd anlayışına bağlı bir mutasavvıftır. şiirleri ve mektuplarında bu açıkça görülür. Onun gerek devrinde, gerekse daha sonra yazılan tarih ve bibliyografya kitaplarında; “kutbü’l-aktab, sâhip-i zamân, mürşid-i kâmil” gibi unvanlarla anılması, ölümünden sonra da şöhretinin devam ettiğini göstermektedir.

Mevlâna Celâleddin-i Rumî, Hacı Bektaş Veli, Yunus Emre vb. gibi büyük mutasavvıfların kendi dönemlerinde ortaya koydukları zengin tasavvufî hayatın, XV. asırda bunları örnek alan Alâaddin Gaybî, Hacı Bayram Veli, Akşemseddin, Yazıcıoğlu Mehmed, Gülşehrî, Süleyman Çelebi, Eflrefoğlu Rûmî, Kemal Ümmî, Emir Sultan, İbrâhim Tennurî, Rûfleni, Şirâzî vb. pek çok şair de yetişmiştir. Tarihimize “Fatih Rönesans’ı” tabiriyle geçen sosyal hayat ve nizamıyla muhteşem bir yap›ya bürünen Osmanlı Türk Devleti’nin bu asrı, Fatih’i yetiştiren büyük bir mutasavvıfın da yaşadığı devirleri içine alır. Akşemseddin adıyla anılan bu büyük veliden günümüze dini-tasavvufî ve tıbbî bazı eserler kalmıştır. Sorunun doğru cevabı B seçeneğidir.

Gevhernâme, Allah’ın birliği ve Hz. Muhammet’in yüceliği ve vasıfları hakkında yazılan eserlerdir. Kaygusuz Abdal’ın “Gevher-nâmesi” bu türün en iyi örnekleri arasında yer alır ve sorunun doğru cevabı C seçeneğidir. Diğer seçeneklerde verilen eserlerin tümü Eşrefoğlu Rûmî’ye aittir.

Kul Nesîmî, XVII. Yüzyılda dini tasavvufi Türk edebiyatı temsilcileri arasında yer alır ve sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Düvaz İmam: Tekke şiirinde içinde on iki imamın adı geçen ve onları övmek için yazılan şiirlere denir. Sorunun doğru seçeneği E şıkkı Düvaz İmam’dır.

Bilindiği gibi Aziz Mahmud Hüdâyî, “mutasavvıf, âlim, şair ve Celvetiye tarikatının kurucusu”dur. Atâyî’nin Şakâyık Zeyli’nde onun Seferihisarlı olduğu kaydedilmiştir. Sorunun doğru cevabı D seçeneğidir.

Kemal Ümmî’nin asıl adı İsmail’dir. Hayatı hakkında fazla bir bilgi sahibi değiliz. Divân’ında dünyanın fâniliğine, Allah sevgisine, nimetlerine, iyi ahlak ve ibadete dair yazdığı nasihat şiirlerinin sayısı bir hayli fazladır. Ayrıca Divân’da münacat, naat, kaside, gazel, mesnevî ve ilâhîlerden müteşekkil nazım tür’leri ve 2371 beyit bulunmaktadır. Divân’ın pek çok yazma nüshas, K›rk Armağan adlı didaktik bir eseri de vardır.

doğru seçenek D şıkkı Hacı Bayram Velî'dir ve asıl adı Nûman’dır. Kendisi kuvvetli bir medrese (üniversite) tahsili görmüş, ilim yolunda “müderrisliğe-profesörlüğe” kadar yükselmiştir. İlim-tasavvuf-toplum hocalığındaki öncülüğü, birleştirici-bütünleştirici yönleriyle, Halvetiyye (Safaviyye) ve Nakflîbendiye tarikatlarını da birleştirerek Bayramiyye tarikatını kurdu.

Kıbrıslı Âşık Kenzî Mağrib’de askerlik görevini de yaptıktan sonra 1817’de doğduğu yer olan Kıbrıs’a geri gelerek; buralarda gördüklerini, geri dönüşü esnasında gemide uğradığı fırtınayı, bir süre kaldığı Mısır izlenimlerini, Dâsitan-ı Sergüzeşt (Macerayı Sergüzeşt) destanında dile getirmiş, (1233) bu destanda dönemin Mısı›r valisi olan Mehmed Ali Paşa’ya övgülerde bulunmuştur. Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Kitabü’l-Necat, Bursalı İsmâil Hakkı’nın bir eseridir. Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Aruz ve hece vezniyle gayet rahat şiir söyleyebilen Edib Harâbî’nin şiirleri, devrinde büyük bir takdir toplar ve Bektaşîlik esprisiyle kaleme aldığı şiirlerinde ise hiciv yanı ağır basan şiirler söylerdi “Kâf u nûn hitâb› izhar olmadan evvel” mısraıyla başlayan nefesi bütün Bektaşîler tarafından ezbere bilinir. Sorunun doğru cevabı D şıkkında verilen Edîb Harâbî’dir.

Cemâlî, XVIII. yüzyılda Dini-Tasavvufi Türk edebiyatının temsilcilerinden biridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kul Şükrü, deli Şükrü adını da alan ve Bektaşî olduğu bilinen Kul Şükrü, tahminlere göre, on sekizinci yüzyılda yaşamıştır. Yazma cönklerde ve dergilerde şiirleri vardır. Müstakil bir eseri bugüne kadar tespit edilememiştir. Sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Seyrânî’nin; Yûnus Mektebi’nin bir müntesîbi olduğunu, peygamberler tarihi ve tasavvufî temleri de bütün inceliklerine göre iyi kullandığını, bunlardan; ilâhî, münâcaat, na’t ve devriyeler gibi din ve tarikat konularını ihtiva eden Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyat› türlerinde oldukça orijinal şiirler yazdığını biliyoruz.

Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetnâme’yi bir ilimler ansiklopedisi hâlinde kaleme almıştırr. Bu eserde; astronomiden, ahlaka ve itikada; tasavvuftan felsefeye ve musikiye; dinî ilimlerden fizikî ve tıbbî ilimlere kadar çok çeşitli bilgiler toplamıştır. Sefine-i Nûh adlı› eserinde İbrahim Hakkı, “İlâhî-nâme nazmımdır ve nesrim Marifetnâme’dir” der.