TÜRK HALK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 11

Verilen özellikler tekerlemeye aittir.

Âşık şiirinde koşmanın kahramanlık, yiğitlik ve savaş konularında söylenen türü koçaklamadır.

Hz. Muhammed’in fiziki özelliklerini tasvir eden şiirlere Hilye adı verilir.

Maniler, çoğunlukla 7’li hece ölçüsüyle ve aaxa uyak düzeniyle söylenen dörtlüklerdir

Kafiye örgülerinde ‘’x’’ ile gösterilen mısralar serbest, yani kafiyesiz anlamına gelmektedir.

Ağıtlar, konularına ve söylenmesine vesile olan durumlara göre şöyle tasnif edilebilirler: 1. Kişiler için Yakılan Ağıtlar a. Hastalık üzerine yakılan ağıtlar b. Ayrılık üzerine yakılan ağıtlar c. Kayıp kişiler için yakılan ağıtlar ç. Mutsuzluk ve acı üzerine yakılan ağıtlar d. Ölen kimseler için yakılan ağıtlar i. Çocukların ölümleri üzerine yakılan ağıtlar ii. Gençlerin ölümleri üzerine yakılan ağıtlar iii. Hastalık, kaza, zehirlenme, boğulma, yıldırım düşmesi, aşırı üzüntü vs. sebebiyle ölümler üzerine yakılan ağıtlar iv. İntihar edenler için yakılan ağıtlar v. Ünlü kişilerin ölümü üzerine yakılan ağıtlar vi. Şehitler için yakılan ağıtlar e. Öldürülen kimseler için yakılan ağıtlar 2. Sosyal Olaylar Üzerine Yakılan Ağıtlar a. Askerlik ve savaş ağıtları b. Sevdalıların kavuşamaması üzerine yakılan ağıtlar c. Boşanma üzerine yakılan ağıtlar ç. Kaçak, kayıp yahut kişiler için yakılan ağıtlar 3. Gelin Ağıtları a. Kına Türküleri 4. Asker Uğurlama Ağıtları 5. Hayvanlar için Yakılan Ağıtlar a. Yabani hayvanlar için yakılan ağıtlar b. Evcil hayvanlar için yakılan ağıtlar 6. Belde, Mekân ve Tabiat Parçaları için Yakılan Ağıtlar a. Sular için yakılan ağıtlar b. Belde ve mekânlar için yakılan ağıtlar 7. Afet ve Felâket Ağıtları a. Deprem üzerine yakılan ağıtlar b. Sel felâketi üzerine yakılan ağıtlar c. Yangın üzerine yakılan ağıtlar (Kaya 2004: 286-319)

Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı’nın ilk örneği Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’i ve Ahmed Yesevî’nin Divân-ı Hikmeti’idir. Özellikle Kutadgu Bilig’in, bu edebiyatın Ahmed Yesevî’den önce ilk eseri olduğu söylenebilir.

Mahdumkulu; İslam dininin itikat, ibadet ve ahlakî umdelerini eserlerinde, tıpkı Yunus Emre gibi dantel dantel işlemiştir. Böylece O, XVIII. yüzyılda Türkmenistan’da, bir Yunus ekolünün temsilcisi ve Dini Tasavvufî Türk Edebiyatının da mümtaz şahsiyeti olmuştur. “Köp yiğitler gelip geçti cihandan Niyetine göre ikbâl bolmadı Gerdîşi kec kahpe felek elinden Ertiri şâd bolan öylen gülmedi” (Güzel 2009: 510)

Tefsir-i Rûhu’l-Beyân, Rûhu’l-Mesnevî, Şerh-i Hadis-i Erbain, Şerh-i Muhammediye, Şerh-i Bostan, Kitabü’l-Necat ve Divânı eserleri Bursalı İsmail Hakkı ya aittir.

Marifetnâme’nin sonunda Kıyafetnâme başlığı altında yazılan manzum bölümde insan vücudunun, insan uzuvlarının şekilleri ve manaları belirtilmiş, yapılan tariflerde yüzyılların tecrübelerinden istifade edilmiştir. Marifetnâme 1756’da, İlâhînâme ise (Divan) 1754’te yazılmıştır. İbrahim Hakkı, XVII. yüzyıl mutasavvıflarından Niyazî-i Mısrî’nin tesirinde kalmıştır. Çünkü O, Marifetnâme’sinde, Niyazî-i Mısrî’nin Risale-i Devriyesi’ni aynen alarak, çırak-usta işbirliğini devam ettirmiştir.

Naat; Hz. Muhammet’i övmek için yazılan eserlerdir. Allah’a yalvarıp, yakarmak için yazılan manzum ve mensur eserlere Münacat denir. Tevhid; Tekke şiirinde Allah’ın varlığı ve birliği üzerine yazılan şiirlerdir. Velayetname; Velilerin yaşamlarını ve kerametlerini anlatan eserlerdir. Menakıpname; Bir tarikata üye velinin kerametlerinin anlatıldığı efsaneleri içeren eserlerdir.

Velilerin yaşamlarını ve kerametlerini anlatan eserlere Velayetname denir, Allah’a yalvarıp yakarmak için yazılan eserlere Münacat denir. Ramazan ayının faziletlerini, Ramazan orucunu tutmanın gerekliliği ve faydalarını anlatan manzum eserlere Ramazanname denir. Tekke şiirinde Allah’ın varlığı ve birliği üzerine yazılan şiirlere Tevhid denir. Hz. Muhammet’in Recep ayının 27. gecesi “Burak” ile göğe yükselerek Allah’la görüşmesini anlatan şiirlere miraçname denir.

Münacat; İsmi geçen kişilerin hepsi XVIII. yüzyılda yaşamış ve Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatının temsilcileridir.

Cemali XVIII. yy Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı temsilcisidir. Dertli, Seyrani ve Turabi XIX. yy. Dini Tasavvufi Türk Edebiyatı temsilcileridir.

Yukarıda hayatından ve eserlerinden bahsedilen kişi Türabî’dir. Doğru cevap C'dir.

Asıl adı Hüseyin Avni Başok olan ve Hacı Kardaş lakabı ile tanınan kişi Deruni’dir.

Gazelinde Ankara’nın İstanbul ile baş başa geleceğini ve başkent olacağını Ankara’ya Hacı Bayram Veli’nin kabrini ziyaret ettiğinde söyleyen kişi Bitlisli Müştak Baba’dır.

Edip Harabi, Mihrabi, Aşık Molla Rahim ve Deruni XX. yüzyıl Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı temsilcisidir.

XVIII. asır Azerî edebiyatının en şöhretli siması, Molla Penâh Vâkıf’tır. Vâkıf, geleneksel halk edebiyatı ile kaynaşmış, Klasik Azerî şiirinin son temsilcisidir.

XVIII. asır Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı sahasında da fazla bir yenilik görülmemekte, ancak eskilerin özellikle Yunus geleneğini devam ettirmekte oldukları bilinmektedir. XVIII. yüzyıl Anadolu’sunda; Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı, genel bir duraklama ve gerileme hayatı içindedir. Bu dönemde kendi sahasında (Şeyh Gâlip hariç) eskisi kadar güzel eserler verilmez olmuştur. Daha çok halk kitlelerine seslenen bazı tarikat şeyhlerinin çok tanınmış eserleri bile bu dönemde ancak eski bilgi ve akideleri tekrarlayan, popüler hamle durumundadır. Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı şairleri İstanbul’da, Bursa’da, İzmir’de vb. tarikat çevrelerinde Yunus geleneğini devam ettirmektedirler. Buna başka bir deyişle “İlâhi” geleneği de diyebiliriz. Tekrarlanan ilâhîler, zaman zaman, güzel, ahenkli ve samimî olmakla beraber, ekseriye her tür söyleyiş sanatından uzak, vezin ve kafiye aksaklıkları içinde ve umumiyetle kültürsüz söyleşilerdir.