TÜRK HALK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 13

-

Yunus Emre'nin “Fâilâtün / Fâilâtün / Fâilün” vezniyle yazılmış on üç beyitlik bir manzumeyle başlayan Risâletü’n-Nushiyye eserinin özelliklerinden biridir. doğru seçenek B'dir.

Kaygusuz Abdal, Abdal Mûsâ, Said Emre XIV yüzyılda yaşamış dini tasavvufi Türk edebiyatı temsilcileri içinde yer alırlar. Ahmed Yesevî ise Orta Asya bölgesinde tasavvufi şiiri temsil eden asıl şahsiyettir. Yûnus’un doğum ve ölüm yerleri ile irşat faaliyetleri hakkındaki bilgiler de yetersizdir. Yûnus’un XIII. yüzyılın ikinci yarısı ile XIV. yüzyılın birinci yarısında yaşadığı ortaya çıkmaktadır. Doğru seçenek Yunus Emre yani D’dir.

Seyahatname, bilhassa çok zengin bir kültür derlemesi olan Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme adlı eserinde divan şairlerinin yanı sıra âşıklardan da söz edilmektedir. Gevhernâme, Allah’ın birliği ve Hz. Muhammet’in yüceliği ve vasıfları hakkında yazılan eserlerdir. Minbernâme, 58 beyitlik küçük bir mesnevî’dir ki daha çok nefsi bilmenin esas olduğu üzerine kurulmuştur. Vücûd-nâme, insan vücûdunun çeşitli uzuvlarıyla, bazı dinî ve tasavvufî ve kozmik kavramlar arasında teşbihler yapan, münasebetler kuran bir eserdir. Velayetname ise Velilerin yaşamlarını ve kerametlerini anlatan eserdir ve doğru cevap olan B seçeneğidir.

Abdal Mûsâ’nın Orhan Gâzî zamanında Bursa fethinde bulunduğu; Geyikli Baba ile münasebeti olduğu, daha sonraki asırlarda kaleme alının Şakâyık, Güldeste, Vefâyat, Seyahatnâme ve Tâcu’t-Tevârih gibi eserlerde yer almaktadır. Nefahat Tercümesi ise Lamiî’nindir ve Yunus Emre’den bahseder. Doğru seçenek C seçeneğidir.

Kaygusuz Abdal; XIV. yüzyılın sonu ile XV. yüzyılın birinci yarısında yaşayan Alâiye Sancağı Beyinin oğlu ve asıl adı Gaybî’dir. Doğru seçenek B’dir.

Budalanâme Kaygusuz Abdal’ın Mensur Eserlerinden biridir ve “akl-ı maâş, akl-ı maâd, nefsi bilmek, gönül, mürşid...” gibi tasavvufî meseleler anlatılır.

Seyahatnâme Evliya Çelebi’nin bir eseridir. Bilhassa çok zengin bir kültür derlemesi olan Evliya Çelebi bu eserinde eserinde divan şairlerinin yanı sıra âşıklardan da söz edilmektedir. doğru seçenek E'dir.

Hacı Bektaş Velî’nin Arapça olan Makalât’ı Türkçeye manzum ve mensur olarak tercüme edilmiştir. doğru seçenek A'dır

Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye ve Divânı olmak üzere iki eseri vardır. doğru seçenek B'dir

Türk halk şiiri, değişik devirler, zümreler ve kültürel etkileşimlerle bazı çeşitlenmelere uğramakla birlikte özünü ve özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşmayı başarabilmiş bir gelenektir. Ozan veya âşık gibi halk şairlerinin ve adları bilinmeyen halk sanatçılarının söyledikleri şiirlerdir.

Tören: Bir toplulukta, üyelerin belli bir olayı, kişiyi veya değeri ayırt edip sembolleştirmesi, bunların anlam ve öneminin güçlendirilmesi amaçlarıyla düzenlenen hareket dizisi, merasim. Şaman: Şamanlıkta hastaları sağaltma, büyü yapma ve ruhlar âlemiyle irtibata geçebilme gibi olağanüstü yetenekleri olan kişi. Kam: Eski Türklerde şaman karşılığı olarak kullanılan bir kelime. Ozan: Eski Oğuzlarda kopuzla destan anlatan ve aynı zamanda bazı şamanlık özellikleri bulunan bir tip. Bahşı: Olağanüstü güçlere sahip şiir söyleyen ve tedavi yapabilen hekim.

Söğük: Eski Oğuzlarda şölenlerde kesilen kurbanın parçasına verilen ad. Şeytan: Eski Oğuzların kurban kesmek ve eğlenmek amaçlı düzenledikleri bir tören. Kopuz: Oğuz Türklerinde ozanların kullandıkları müzik aleti. Sıgır: Eski Oğuzların av törenleri. Yuğ: Eski Oğuzların ölüm ve yas törenlerine verilen ad.

Bu grupta yer alan şiirlerin ölçüleri, durakları ve kafiye düzenleri farklılık göstermektedir. fiiirlerde hecenin altılı, yedili ve onlu şekilleri kullanılmıştır. Bu şiirlerden ilki, siyah benleri olan, pembe yüzlü bir güzele âşık olmuş birisi tarafından yazılmıştır (Tekin 1989: 78). “Bulnar mini öles köz Kara mengiz kızıl yüz Andın tamar tükel tuz Bulnap yana ol kaçar Awlap meni koymangız Ayık ayıp koymangız Akar közüm uş tengiz Tegre yöre kuş uçar” (Tekin 1989: 78)