TÜRK EĞİTİM TARİHİ - Deneme Sınavı - 4

Okulöncesi Öğretmenliği Lisans Programı 1998-1999 öğretim yılında uygulanmaya başlanmıştır. Uygulanan bu program ilk mezunlarını 2002 yılında vermiştir.

Doğru cevap D'dir.

İlk Enderun okulu 1455 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulmuştur. Enderun okulunun amacı, Türk toplumunda ileride görev alacak yönetici ve devlet adamlarını eğitmek, onları güzel konuşan, dürüst, kibar ve adil elemanlar olarak yetiştirmekti. Bu okulda; medreselerde okutulan konulardan başka, beden eğitimi, Türk örf ve âdetleri, nezaket kuralları, askerî sporlar gibi konulara özel bir önem veriliyor; hem özel hem de toplum yaşantısında düzenli ve disiplinli davranışlar geliştirilmeye çalışılıyordu. Öğrencilere müzik, resim, yabancı dil (Arapça ve Farsça) ve matematik de öğretiliyordu. Enderun okulları, diğer eğitim kurumlarından, özellikle medreselerden farklı, laik kurumlardı. Bu okullarda eğitim gören kişiler; din, dil ve ırk önemsenmeksizin bilgi ve yeteneklerine göre, Osmanlı siyasal sistemi içinde yerlerini alabiliyorlar, askeri lider ya da yüksek yönetici olarak görevlendiriliyorlardı.

Tanzimat dönemine dek Osmanlı Devleti’nin öğretmen gereksinimini büyük ölçüde medreseler karşılamaktaydı. Batılı anlamda çağdaş öğretmen yetiştirme çalışmalarına ancak 19. yüzyılın ortalarında başlanmıştır. 16 Mart 1848’de, İstanbul’da, geleneksel Osmanlı eğitim kurumları dışında, Batılı yöntemlerle, öncelikle, ortaöğretimin ilk basamağı durumundaki rüşdiye okullarına öğretmen yetiştirmek amacıyla ilk Darülmuallimin (Erkek Öğretmen Okulu) açıldı. İlkokullara erkek öğretmen yetiştiren Darülmuallimin-i Sıbyan ise 1868’de eğitim-öğretime başlamıştır. Daha sonra, 1870’te kız öğretmen okulunun Darülmuallimat adıyla açıldığı görülür. Darülmuallimatlar, hem sıbyan okullarına, hem de kız rüşdiyelerine öğretmen yetiştiriyordu.

2005 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile Anadolu Üniversitesi arasında imzalanan
bir başka protokol ile yükseköğretim kurumlarının önlisans düzeyindeki okulöncesi öğretmenliği programlarından mezun olup, okulöncesi eğitim kurumlarında
görev yapan okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin eğitim düzeylerinin yükseltilmesi
amaçlanmıştır.

Doğru cevap C'dir.

1. Meşrutiyetten sonra, Abdülhamit’in sıkı bir yönetim anlayışı ile ülkeyi yönettiği dönem, Mutlakiyet Dönemi (1878-1908) adını alır. Mutlakiyet döneminin eğitim açısından temel özellikleri arasında, çeşitli meslek ve sanat eğitimi ile işitme ve görme engellilerinin eğitimini sağlayan okulların açılması; azınlık ve yabancı okulların sayısının artırılması ve geliştirilmesi; ilk, orta ve yüksek öğrenim veren okulların yaygınlaştırılması, eğitimin niteliğine ilişkin çabalara yer verilmemesi; yaşamsal derslerin programlardan çıkarılarak din ve ahlâk derslerinin artırılması, öğretmenlikle ilgili kimi hukuksal düzenlemelerin yapılması sayılabilir. Daha sonra, meclisin yeniden açılıp Anayasa’nın yeniden yürürlüğe konduğu döneme Osmanlı Tarihinde II. Meşrutiyet Dönemi (1908-1918) denmektedir. Bu dönemde, ortaya çıkan 31 Mart olayı (13 Nisan 1909); Abdülhamit’in tahttan indirilerek yerine Mehmet Reşat’ın (1909-1918) getirilmesi; diğer siyasi ve askerî olaylar (Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşı, I. Dünya Savaşı) ülkeyi her yönden oldukça olumsuz etkilemiştir. Bununla birlikte, II. Meşrutiyet döneminde eğitim sisteminin ulusallaştırılması; geleneksel ve çağdaş okulların birleştirilmesi; eğitim kurumlarının ülke çapında yaygınlaştırılarak zorunlu ve parasız olması; Latin harflerinin kabulü ile ilgili çabalar; laik eğitim veren okulların açılması, kız öğrenciler için okuma olanaklarının artırılması; üniversitenin yeniden canlandırılması vb. gibi etkinliklerin gerçekleştirilmesi için yoğun çaba harcanmıştır. Bu dönemde, 1869 Nizamnamesinin getirdiği genel eğitim sistemi, kendi sınırları içinde, kimi yenilik ve değişikliklerle gelişmesini sürdürmüştür.

Zorunlu ilköğretimin dışında, 1908 yılından önce kimi illerde özel birtakım ana okullarının da açıldığı görülür. Resmi ana okulları ise ancak Balkan Savaşlarından sonra (1912-1913) açılabilmiştir. Ancak, bu dalda henüz kadın öğretmen yetiştirilemediğinden önceleri Yahudi, Ermeni kadın öğretmenlerle yetinilmiş; daha sonraları Darülmuallimatın Ana Muallime sınıflarından yetişenler bu kurumlara atanmıştır. 1915’te yayınlanan Ana Mektepleri Nizamnamesi’nden sonra, bu kurumlara biraz daha çekidüzen verilmiş ve ana okullarının sayısı giderek artmıştır. 1869 Nizamnamesi ile ilköğretim zorunlu hale getirilince, ülkedeki bütün okullar Devletin denetimi altına girdi. 1913 yılında Emrullah Efendi’nin nazırlığı (bakanlığı) sırasında Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-u Muvakkati (Geçici İlköğretim Yasası) çıkarıldığında, ilköğretimin zorunluluğu yanında “parasız” olması da kabul edildi. Bu arada, sıbyan okulları iptidai okul adını aldı. Bu yasanın, “geçici” sayılmasına karşın, Cumhuriyet döneminde bile birçok maddesi yürürlükte kalmıştır.

Çağdaş amaçlarla kurulmuş olan Darülfünun zamanla bu amaçlarından uzaklaşıp bozulunca, 1874’te yeni bir düzenlemeye bağımlı tutuldu ve Galatasaray Sultanisi içinde Hukuk, Mühendislik ve Edebiyattan oluşan üç yüksekokul olarak etkinliğe geçirildi. Bu kuruma bir bütün içinde Galatasaray Darülfünunu adı veriliyordu. Okula öğrenciler sınavla alınıyor, okul giderleri sultanî bütçesinden karşılanıyordu. Okul yatılı ve gündüzlüydü. 1912 yılında Maarif Nazırı Emrullah Efendi Darülfünunda köklü birtakım yenilikler yapmak istedi ve bir nizamname hazırladı. 1912 tarihli Nizamnameye göre, Darülfünun beş bölüme ayrıldı. Bunlar, Ulûm-i Şer’iye, Ulûm-i Hukukiye, Ulûm-i Tıbbiye, Fünun ve Ulûm-i Edebiye’dir. Daha sonra I. Dünya Savaşı yıllarında Darülfünunda yeni düzenlemelere gidildiyse de bir türlü gerçek anlamda reformlar yapılamıyordu. Öğretim düzeyi de oldukça düşüktü. Bu başarısızlığın nedenleri arasında I. Dünya Savaşının önemli rolü vardır. 1919 yılında çıkarılan bir Nizamname ile Darülfünuna bir ölçüde bilimsel özerklik (ilmî muhtariyet) verilmişti. Ayrıca iki yılda bir müderrislerce yapılacak bir seçimle kurumun yöneticisinin belirlenmesi söz konusuydu. Bunlar o dönemlerde oldukça önemli gelişmelerdir.

41 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararnameye göre okulöncesi eğitime öğretmen
yetiştiren kurumlar şunlardır:
• Gazi Üniversitesi Meslekî Eğitim Fakültesi Çocuk Gelişimi ve Ev Ekonomisi
Bölümü
• Gazi Üniversitesi Kız Sanat Eğitimi Yüksekokulu Ev Ekonomisi Bölümü
• Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksekokulu Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü
• Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Kız Sanat Eğitimi Yüksekokulu Ev Ekonomisi Bölümü

Doğru cevap B'dir.

Osmanlılardaki devşirme sistemi gereğince, Hristiyan çocuklarının yeniçeri yetiştirilmek üzere eğitildiği birtakım kurumlar daha vardır ki, bunlar Acemioğlanlar Mektebi adıyla anılmaktadır. Devşirme yoluyla toplanan çocuklar, önce Türk ailelerinin yanında Türk olarak yetiştirildikten sonra, devlete sadık askerler olmaları için daha çok kışla görünümündeki bu okullara aktarılırdı. Bunların en yeteneklileri Enderun Mektebine alınır, geri kalanlar yeniçeri ocağına gönderilirdi.

Okulöncesi eğitim çocuğun doğumundan ilköğretime başladığı zamana kadar olan ve onun tüm yaşantılarını kapsayan bir eğitim sürecidir. Bu süreçteki en önemli ve etkili kurum ailedir. Ancak ailenin yanı sıra çocuğun yakın çevresi, okulöncesi eğitim kurumları ve kitle iletişim araçları da çocuğun eğitim sürecinde etkili olmaktadır. Okulöncesi dönem olarak tanımlanan 0-6 yaş arasındaki dönem, insan yaşamının temelini oluşturmaktadır.

Türkiye’de 2005 yılında toplam 33 üniversitede Okulöncesi Öğretmenliği Lisans
Programı bulunmaktaydı. Bunlardan baflka üç üniversitede Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Lisans Programı, bir üniversitede de Anaokulu Öğretmenliği Lisans Programı
bulunmaktaydı. 

Doğru cevap A'dır.

Okulöncesi eğitim; 0-72 aylar arasındaki yaşgruplarında bulunan çocukların geliflim düzeylerine ve bireysel özelliklerine uygun, zengin uyarıcı çevre olanakları sağlayan, onların bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal yönlerden geliflmelerini destekleyen, toplumun kültürel değerleri doğrultusunda onları en iyi biçimde yönlendiren ve ilköğretime hazırlayan, temel eğitim bütünlüğü içinde yer alan bir eğitim sürecidir. 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası’nda tanımlandığı biçimiyle (Md. 19), zorunlu ilköğrenim çağına gelmemişçocukların eğitimini kapsayan okulöncesi eğitimin yukarıdaki tanımını sistematik bir biçimde analiz edecek olursak, okulöncesi eğitimin; • 0-72 aylar arasındaki çocuklar için, • onların geliflim düzeylerine uyan, • bireysel özelliklerini dikkate alan, • zengin uyarıcı çevre sunan, • tüm geliflim alanlarını destekleyen, • kültürel değerlerle uyumlu, • ilköğretime temel oluflturan, • temel eğitim bütünlüğü içinde yer alan bir eğitim süreci olduğunu kolayca görebiliriz.

Osmanlı Devleti’nde; Cumhuriyet dönemine kadar okulöncesi eğitimde önemli çalışmaların yapılmadığını söyleyebiliriz. Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslüman tebaanın eğitim öğretimi için yaygın olarak kullandığı okul tipi olan sıbyan okulları dışında küçük yaş grupları- na hizmet veren başka bir kurumun uzun süreli var olmadığı görülmektedir. Kimi kaynaklar, 4-6 yaş arasındaki çocukların alındığı bu okulları, okulöncesi eğitim olarak göstermiştir. Aslında sıbyan okulları her ne kadar 4-5 yaşlarından itibaren çocukları kabul etseler de gerek eğitim içerikleri gerek kullandıkları yöntemler göz önüne alındığında bugünün okulöncesi eğitim anlayışına hiç de uygun düşmemektedir. Çünkü bu okullarda yaşama dönük olmayan, sadece çocukların dini duygularının geliştirilmesi amaçlı dini bir eğitim yapılıyordu. Gerçek anlamda çağdaş kurumsal okulöncesi eğitim 1900’lü yılların başlarında görülmeye başlanmıştır. 1913 yılında çıkarılan İlköğretim Geçici Yasasında (Tedrisat-ı İptidaiye Kanun-u Muvakkati) ilkokulun bir basamağı olarak anaokullarının açılması öngörülmüştür. Ancak anaokullarının ve anasınıflarının açılması, 1915 yılında Anaokulu Yönetmeliğinin (Ana Mektepleri Nizamnamesi) yayımlanmasından sonra başlamıştır. Bu yönetmelikte anaokulu, “... çocukların yaşlarına uygun olarak, yararlı oyun, gezi, el işleri, ilahi, yurtseverlik şiiri ve doğa bilgisine ilişkin konuşmalar ile ruhsal ve bedensel gelişmelere hizmet eden” bir okul olarak tanımlanmıştır (Md. 4). Ancak anaokulları, İstanbul ve birkaç büyük ilin dışında yaygınlaşamamıştır. Birinci Dünya Savaşı, ardından Kurtuluş Savaşının getirdiği zorluklar bu uygulamaların sona ermesine neden olmuştur. Cumhuriyetin kurulması ile birlikte eğitim öncelikli bir konu olarak ele alınmıştır. Ancak eğitim seferberliğinde okuma-yazma öğretimine ve ilköğretimde okullaşmaya ağırlık verildiğinden okulöncesi eğitim ailelerin sorumluluğunda bir alan olarak kalmış ve kurumsal yönden fazla bir gelişme gösterememiştir. Cumhuriyetin kurulduğu ilk yıllarda, 38 ildeki 80 anaokulunda 5880 çocuğa okulöncesi eğitim hizmeti verilmekteydi.

On İkinci Milli Eğitim Şûrası (18-22 Haziran 1988)

1988 yılında toplanan bu şûrada, anaokulu ve anasınıfı öğretmeni gereksiniminin yükseköğretim tarafından karşılanması mümkün oluncaya kadar var olan öğretmenlerin yanına “öğretmen yardımcısı” veya “eğitici” verilmesi konusunda gerekli çalışmaların yapılması, lise ve dengi okul mezunlarının, kendilerine verilecek eğitimden sonra bu amaçla işe yerleştirilmeleri kararlaştırılmıştır.

Cumhuriyet döneminde okulöncesi eğitim konusu hazırlanan Beş Yıllık Kalkınma Planları’nda da zaman zaman ele alınmış, özellikle okulöncesi eğitimin yaygınlaştırılmasıve hizmetlere nitelik kazandırılmasıgibi noktalarda hedeşer belirlenmiştir. Ancak özellikle okulöncesinde okullaşma oranıolarak beş yıllık kalkınma planlarında hedeşenen sayılara genellikle ulaşılamamıştır. Okulöncesi eğitimin ele alındığıkalkınma planlarıve bu planlardaki kararlar şöyle özetlenebilir: İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı(1968-1972): Bu planda okulöncesi eğitimin 3-6 yaş çocuklarının eğitimi olduğu ve bu eğitimin ancak anne eğitiminden yoksun çocukların eğitimi içinde ele alınacağıbelirtilmiştir. Ayrıca okulöncesi eğitim hizmetlerinin bağımsız anaokullarıve ilkokullara bağlıanasınışarıolarak yürütüleceği üzerinde durulmuştur. O dönemde okulöncesi eğitime öğretmen yetiştiren önemli kaynaklardan biri olan kız enstitülerinde öğretim programının ve okulöncesi eğitim hizmetlerinin geliştirilmesi amacıyla çocuk yuvalarının açılması önerilmiştir.

Okulöncesi eğitim çocuğun doğumundan ilköğretime başladığı zamana kadar olan ve onun tüm yaşantılarını kapsayan bir eğitim sürecidir.

Okulöncesi eğitim çocuğun doğumundan ilköğretime başladığı zamana kadar olan
ve onun tüm yaşantılarını kapsayan bir eğitim sürecidir. Bu süreçteki en önemli ve
etkili kurum ailedir.

Okulöncesi dönem olarak tanımlanan 0-6 yaş arasındaki dönem, insan yaşamının temelini oluşturmaktadır.

Ülkemizde okulöncesi eğitim hizmeti veren kurum ve kuruluşların neler oldu- ğu incelendiğinde bu konuda da çeşitliliğin olduğu görülmektedir. Öncelikle Milli Eğitim Bakanlığı içinde üç farklı genel müdürlük okulöncesi eğitim hizmeti vermektedir. Bunlar; Okulöncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü, Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü, Kız Teknik Eğitim Genel Müdürlüğüdür. Milli Eğitim Bakanlığının dışında, okulöncesi çocuklarına hizmet veren diğer kurum ve kuruluşların en önemlileri şunlardır: Başbakanlık Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Çalışma Bakanlığı (1457 Sayılı İş Kanunu ile açılan kurumlar nedeniyle), Silahlı Kuvvetler, Büyük Millet Meclisi, üniversiteler, yerel idareler, diğer devlet kuruluşları, sivil toplum kuruluşları. Bu hizmetler; anasınışarı, bağımsız ya da özel anaokulları, televizyonla eğitim, yaz kursları, özel ya da devlete bağlı kreş ve gündüz bakımevleri gibi kurumlarda verilmektedir. Bazı sivil toplum kuruluşları da farklı devlet kuruluşları ile işbirliği yaparak okulöncesi eğitim alanında farklı hizmetler vermektedirler. Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) bunlardan biridir. AÇEV Ev Merkezli Eğitim, Anne/Baba/Çocuk Eğitimi, Kadınları Güçlendirme, Ev Ziyareti, Televizyon Programı, Hızlandırılmış Okulöncesi Yaz Kursları gibi etkinliklerle okulöncesi eğitime destek vermektedir.

1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Yasası’nda tanımlandığı biçimiyle (Md. 19), zorunlu ilköğrenim çağına gelmemiş çocukların eğitimini kapsayan okulöncesi eğitimin yukarıdaki tanımını sistematik bir biçimde analiz edecek olursak, okulöncesi eğitimin;
• 0-72 aylar arasındaki çocuklar için,
• onların gelişim düzeylerine uyan,
• bireysel özelliklerini dikkate alan,
• zengin uyarıcı çevre sunan,
• tüm gelişim alanlarını destekleyen,
• kültürel değerlerle uyumlu,
• ilköğretime temel oluşturan,
• temel eğitim bütünlüğü içinde yer alan
bir eğitim süreci olduğunu kolayca görebiliriz.