TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ VE OKUL YÖNETİMİ

Neoklasik yönetim kuramcıları denetimi rehberlik etme anlayışı ile bütünleştirmeye çalışmışlardır.

Eğitim denetiminden beklenen bu işlevler, eğitim sürecinin ve bu süreçte yer
alan tüm unsurların gelişmesine katkı sağlar. Bu unsurlar öğretmenlerin mesleki
gelişimlerinin sağlanması, öğrencilerin eğitim amaçlarına ulaşması, eğitimin amaçlarının düzenlenmesi, öğretim etkinliklerinin geliştirilmesi, okul yönetiminin etkiliğinin artırılması gibi başlıklar altında toplanabilir.

Denetim amaçlı bir girişimdir. Milli Eğitim Bakanlığı İlköğretim Müfettişleri Başkanlıkları
Rehberlik ve Teftiş Yönergesi’nde yer alan denetim ilkelerine göre denetim, kontrol,
düzeltme ve geliştirme amaçlı yapılır.

Eğitim sisteminde yapılan denetim alanına göre kurum ve ders denetimi olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır.

Klasik denetimde, öğretmen-denetçi ilişkileri ast-üst anlayışı çerçevesinde şekillenir, denetimin hedefi öğretmenin gelişiminin sağlanması değil var olan
eksikliklerin ortaya çıkarılması, raporlaştırılmaı ve cezalandırılmasıdır.

Türk Eğitim Sistemi’nde Milli Eğitim Bakanı başta olmak üzere, genel olarak üst
makamda bulunanlar, kendilerine bağl olanları denetleme yetkisine sahiptirler. Bununla birlikte İlköğretim kurumları, İlköğretim denetçileri, ortaöğretim kurumları Bakanlık denetçileri, yükseköğretim kurumları ise Yükseköğretim
Denetleme Kuruluna bağlı denetim uzmanları tarafından denetlenir.

Kurallara uymadıkları veya hukuka aykırı davrandıkları öne sürüldüğünde kamu görevlilerinin yasal ayrıcalıkları dışında haklarında ceza kovuşturması açılabilmesi, yasanın belirlediği yönetsel makamın iznine bağlı kılınmıştır.
Yönetsel makamlar tarafından verilen izinler de, genellikle soruşturma ile ilgili konularda, kurumların denetim birimleri tarafından gerçekleştirilen hazırlık soruşturmasına dayandırılmaktadır.

Denetim etkinliklerinde çoğu zaman ö¤retmenler hangi ölçütler açısından
değerlendirildiklerini ve hangi ölçütleri karşılayamadıklarından haberdar
olamamaktadır. Dönüt sağlamayan değerlendirme sisteminin işe yararlılık boyutu olamayacağı için, değerlendirme anlamsız olur. Dolayısı ile öğretmenlerin kendilerini geliştirmeleri deneme-yanılma etkinliklerine bağlı kalmaktadır. Değerlendirme ölçüt ve sonuçları öğretmenlerle paylaşılırsa öğretmen-denetçi arasında işbirliği ve güven artar, öğretmen eksikliklerini daha
kolay giderir.

Eğitim denetimi Türk Eğitim Sistemi’nin alt sistemi olarak görülmektedir.

Okul çalışanlarının çevreye, yeni atananların göreve uyumu, kendi kendilerini yetiştirmeleri; öğrencileri tanıma, araç gereç kullanma, ders işleme,
değerlendirme gibi öğretimle ilgili konularda ve okul çevre ilişkileri, öğrenci
rehberliği, sınıf öğretmenliği, eğitsel kol çalışmaları gibi eğitimle ilgili konularda
yapılacak her tür yol gösterme ve yardımcı olma hizmetleri, denetçilerin mesleki rehberlik ve yardım rolleri içinde yer alır.

Örgütten örgüte ve denetimin biçimine göre değişiklik gösterebilen denetim ilkelerinden genel kabul görenleri aşağıda sıralanmıştır.

• Denetimde demokratik tutum benimsenir

Klinik denetim;

Değerlendirme amacıyla yapılır.

Eğiticilik-Öğreticilik: Eğitim denetçisinin eğiticilik rolleri, hizmetiçi eğitim etkinlikleri

Kapsamında kendini bulmaktadır. Eğitim denetçileri, göreve yeni başlayanların görevine uyumunu sağlamaya yönelik çalışmalar yapmalıdır. Eğitim denetçilerinin eğiticilik rolü, hizmet içi eğitim etkinliklerinin yanı sıra, çeşitli konferanslar, seminerler veya uygun iletişim ortamları oluşturulduğunda sohbetler aracılığıyla yerine getirilebilir

Araştırma: Eğitim denetçilerinden beklenen rollerden biri de eğitimle ilgili konularda saptadıkları sorunların çözümüne yönelik bilimsel araştırmalar yapmalarıdır. Denetçilerin bu tür araştırmalar yapmalarının, birlikte çalışma ve sorun çözme yoluyla, denetleyen-denetlenen ilişkilerinin geliştireceği, yakınlaşma ve anlaşma sağlayarak ast-üst ilişkinin yaratmış olduğu olumsuz durumların ortadan kaldırılmasına katkıda bulunacağı düşünülmektedir.

Yasal düzenlemeler incelendiğinde denetçilerin görevleri:

• Soruşturma olarak dört başlık altında toplanabilir.

Eğitim denetimine ilişkin yasal düzenleme 3797 sayılı kanundur. Ancak 222

Sayılı İlköğretim Temel Kanunu’nun 23. Maddesinde ilköğretim denetçilerine yer verilmektedir. Bu durum ikili bir yapı oluşturmaktadır. Yapılacak düzenlemelerle bu ikili yapının ortadan kaldırılması denetim etkinliklerinin eşgüdümlenmesi ve çalışmaların ortadan kaldırılmasını sağlayacaktır.

Her sistemin amaçlarına ulaşıp ulaşmadığının denetlenip değerlendirilmesi gerekmektedir. Türk eğitim sisteminin amaçlarına ulaşıp ulaşmadığını ilköğretim ve bakanlık denetçileri gerçekleştirmektedir. Ancak yapılan araştırma ve incelemelerde bir takım sorunlar gözlenmektedir. Bu sorunları ayrıntılı olarak okumak için Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi kitabında sayfa 189’da yer alan Eğitim Denetiminde Sorunlar başlığına bakabilirsiniz.

Klasik denetimde, öğretmen-denetçi ilişkileri ast-üst anlayışı çerçevesinde şekillenir, denetimin hedefi öğretmenin gelişiminin sağlanması değil var olan eksikliklerin ortaya çıkarılması, raporlaştırılması ve cezalandırılmasıdır.

Değerlendirmenin çok kaynaktan dönüt alınarak gerçekleştirilmesiyle, sadece denetçi ya da yöneticiden elde edilen dönüte dayanan geleneksel denetim ve değerlendirme modellerinden farklılaşmaktadır. Çoklu değerlendirme modeli, denetçilere daha iyi tanımlanmış ve ölçülebilir standartlar sağlaması, öğretmenler ve denetçiler arasında arkadaşlık ve güven duygusunu harekete geçirmesi, denetçilerin yargılayıcı ve soruşturmacı rollerinin lider ve danışmanlığa doğru kayması gibi yararlar sağlamaktadır.

Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı, Bakanlık Merkez Örgütü bünyesi içerisinde kurulmuştur. Teftiş Kurulu doğrudan doğruya Bakana bağlı olarak görevini yerine getirir. Milli Eğitim Bakanlığı adına bakanlığın merkez örgütü birimlerini, İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüklerini, resmi ve özel ortaöğretim kullarının denetimini yapmakla sorumludur.