TÜRK EDEBİYATININ MİTOLOJİK KAYNAKLARI

Kuyrukluyıldız Altında Bir İzdivaç

Fénelon’un 1699’da yayımlanan Télémaque adlı kitabını Yusuf Kâmil Paşa
1859’da Türkçeye çevirir.

1890’da, Şemseddin Sâmi’nin Yunan ve Roma mitolojilerini genişçe tanıttığı
Esâtîr adlı kitabı, 1894’te Nâbizâde Nâzım’ın yirmi dört sayfalık Esâtîr adlı risalesi
yayımlanır.

Tevfik Fikret’in Halûk’un Def­teri (1911) adlı kitabında yer alan “Promete” şiiri, Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın mitolojiyle edebî metin bağlamında kurduğu ilişkiyi
örnekler.

Yahya Kemal (Beyatlı), Paris’ten 1912’de “Nev-Yunânîlik” düşüncesiyle yurda döner. Paris’ten yeni fikirler getiren Yahya Kemal ile Fransız edebiyatının öne çıkan bazı yazarlarının romanlarını okuyup etkilenen Yakup Kadri (Karaosmanoğlu), “Nev-Yunânîlik”i esas alan bir “edebî mektep” (edebiyat
hareketi) kurmaya niyetlenir.

Hilmi Ziya Ülken’in Sabahattin Eyüboğlu ve Nurullah Ataç’la çıkardığı İnsan
dergisi (ilk sayı 15 Nisan 1938), adının da işaret ettiği gibi, hümanist bir projedir.

Genç Kalemler dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” başlıklı yazısıyla dilde sadeleşme düşüncesinin olduğu kadar Millî Edebiyat görüşünün de temellerini atan Ömer Seyfettin, 1913-1915’te yazdığı “Yüksek Aydınlıklar”, “Fecr” ve “Güneş” adlı manzumelerinde Turancılık’a bağlılığını gösterir.

1960’ların ilk yıllarında Yeditepe dergisinde Yunan destanlarından yaptığı çeviriler yayımlanan Osman Türkay, Edebiyat, Eleştiri ve Dil Üstüne Düşünceler (1993) adlı kitabında bir araya getirdiği yazılarıyla da Yunan mitolojisinden haberdar bir şair olduğunu göstermiştir.

Mustafa Seyit Sutüven; “Sutüven”, “Akdeniz” ve “Orşilim Kızları” adlı şiirlerinde sırf güzellik duygusuyla, estetik bakışla Yunan mitolojisinin çağrışımından yararlanır

Ali Cânip, “Epope Nedir?” başlıklı yazısında, epopenin tanımı için Voltaire’e
müracaat eder ve onun “kahramanca maceraların manzum hikâyesi” tanımını
benimser.

Ziya Gökalp’in Kızılelma (1914) ve Altın Işık (1923) adlı kitaplarında bir araya getirdiği manzumelerinde, Türk mitolojisinden figürlere, motif­lere yer verildiği
veya bazı manzumelerin tamamen mitosun yeni bir yorumu olarak kurgulandığı
görülür.

Kendine has referanslarıyla divan şiiri, bütünlüklü bir dünyanın, başka bir deyişle bir zihniyetin ürünüdür. Bu bütünlük içinde mitoloji de vardır elbette; ama bu mitoloji, kaynağını büyük oranda Firdevsî’nin Şehnâme’sinden alır. Yunan destanları İlyada ile Odysseia’dan esintiler bulunmakla birlikte Şehnâme, Doğu’nun metnidir ve Fars kültürünü ihya etmek amacıyla yazılmıştır. Doğru cevap D'dir.

Ahmet Mithat Efendi, Ahmed Metin ve Şirzad’da düşünce şeklinde dikkat çektiği Yunan ve Latin mitolojisini, Taaffüf (1897) adlı romanında kurgusal bir unsur olarak kullanır. Doğru cevap C'dir.

Halit Ziya (Uşaklıgil), 1307 (1891)’de yayımlanan Hikâye adlı kitabında “realist bir edebiyatın kaideleri”ni verirken, “hikâyenin ilk olarak Yunanlılarda görüldüğünü” belirtip bunları birer birer sayar. Ayrıca Homeros ve Virgile’in kendilerinden sonraki Batı edebiyatı için kaynak olarak nasıl değerlendirildiğini örneklerle vurgular. Doğru cevap A'dır.

İkinci Meşrutiyet’in (1908) ilanından sonra Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın iki önemli yazarı Halit Ziya ve Mehmet Rauf, Yunan ve Latin mitolojileriyle ilgili kitap çıkarmıştır.