TÜRK EDEBİYATININ MİTOLOJİK KAYNAKLARI

Fénelon kitabının konusunu Homeros’un Odysseia’sından almıştır. Kitapta, Odysseia’nın önemli figürlerinden Odysseus’un oğlu Telemakhos’un babasını bulmak üzere çıktığı yolculuktaki maceraları anlatılırken pagan kültürünün çoktanrılı dünyasıyla karşılaşılır. Doğru cevap A'dır.

Télémaque’ı Türkçeye çeviren Yusuf Kâmil Paşa, bu dünyayı yaşadığı toplumun değerlerine göre düzenlemiş; “Yunan mitolojisindeki çok tanrılı yapıyı yansıtan bölümleri çıkarmış, mitolojik kişileri tanrı ya da tanrıça olarak değil peri olarak göstermiştir” (Gökalp Alpaslan 2007: 13). Paşa’nın bu tasarruf­ları, eserin aslına sadık kalınmadığı ve Osmanlılaştırıldığı eleştirilerini hazırlamıştır. Doğru cevap B'dir.

Açıklaması yapılan terim Hümanizm'dir. Doğru cevap C'dir.

Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın ilk nesli içinde değerlendirilen Nâmık Kemal, Celâleddin Harzemşah (1888) adlı tiyatro eserine yazdığı “Mukaddime-i Celâl”de, divan şiirinin “güzel”iyle bir bakıma dalga geçerken sadece bir mazmuna değil, bir dünya görüşüne ve estetik zevke de karşı çıkar (Namık Kemal 1975). Bununla birlikte şiir, roman veya piyeslerinde Yunan mitolojisinden herhangi bir ize rastlanmaz. Diğer eserler mitoloji ile ilgilidir. Doğru cevap A'dır.

Romandaki anlatıcı, romanın kahramanlarından Sâniha Hanım’ın çalışma odasındaki şöminenin iki tarafına konulmuş “halis beyaz mermer”den iki heykele dikkati çeker. Alafranga göstergesi olarak işaret edilen bu heykellerden biri, güzellik ve sevda sembolü “Venüs”; diğeri de güzel sanatlar, akıl ve bilgelik sembolü “Minerva”dır. “İşte efendim, Venüs ile Minerva’nın mukayesesi şundan ibarettir. Kadın kısmı asıl Minerva füyuzatıyla [iyilikleriyle] mütefeyyiz olmalı [donanmalı]. Venüs’ü kendi yanına uğratmamalı.” (Ahmet Midhat Efendi 2000: 107) cümleleriyle verilmiştir. Romanda kullanılan bu karşılaştırma vesilesiyle ana karakterler birlikte aşk yaşamışlardır. Doğru cevap E'dir.

“Onlar” sözcüğü, Avrupa’yı işaret eder. Şiirde seslenilen öznenin, ateşi Zeus’tan çalan Prometheus gibi, miskinliği gideren, benliği, ruhu, idraki besleyen ne varsa hepsini Avrupa’dan yüklenip getirmesi istenir. Doğru cevap D'dir.

Atatürk döneminde yazılan bazı manzumelerde ve manzum piyeslerde, Millî Mücadele “Ergenekon”a, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa “Bozkurt”a benzetilmiştir. Doğru cevap B'dir.

Salih Zeki; Persefon (1930), Asya Şarkıları (1933), Pınar (1936), Rüzgâr ve Dallarda Şarkılar (1961) adlı kitaplarındaki şiirlerinin hemen hepsinde Yunan mitolojisini referans almıştır. Şair; Ovidius’un “Metamorphoses”unu Değişişler (1935) adıyla Türkçeye kazandırmış, Mitoloji (1948) adlı 64 sayfalık bir kitap çıkararak Yunan ve Latin mitolojisine karşı ilginin sıcak tutulmasına katkıda bulunmuş, yazılarıyla da ömrü boyunca Yunan mitolojisini tanıtmaya ve yaymaya çalışmıştır. Doğru cevap E'dir.

Şiirlerinde mitoloji, halk hikâyesi, masal gibi kaynaklardan kaçındığı rahatlıkla hissedilen Ahmet Hamdi Tanpınar, ömrünün sonuna doğru yazdığı “İnsanlar Arasında” adlı şiirinde, Yunan mitolojisinin büyük tanrısı Zeus’u Olemp’ten insanların içine indirerek insan hayatının güçlüklerini gösterir. Doğru cevap E'dir.

Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı), Anadolu’nun Sesi (1971) adlı kitabındaki yazılarında, medeniyetin kaynağının Anadolu olduğunu, Türklerin burayı fethetmeleri sonrasında bu mirasla yoğrulduğunu ve emperyalist Avrupa’nın bunları görmezden gelmek için hep Yunanistan’ı öne çıkardığını savunur. Halikarnas Balıkçısı Anadolu Efsaneleri (1954) ve Anadolu Tanrıları (1955) adlı kitaplarında, Akdeniz havzasında oluşan kültürü, Anadolu’nun şekillendirdiğini efsaneler ve mitoslarla göstermeye çalışır. Azra Erhat’ın denemeleri ve inceleme yazılarını da belirleyen Mavi Anadolu görüşü, Halikarnas Balıkçısı’nın edebî metinlerini de hazırlamıştır. Deniz etrafında şekillenen hikâyelerinde, “kökünü mitolojiden, plastik sanatlardan ve sanatçıların her gün içinde yaşadığı tabiat çevresinden alan” zengin bir atmosfer görülmektedir (Alangu: 1965). Doğru cevap C'dir.

Yunan kaynaklı Hümanizm görüşünün 1940’lı yıllarda devletin kültür politi­kası olarak işlendiğini, Hasan Âli Yücel’in Tercüme dergisinin “Yunan Özel Sayı­sı”na yazdığı sunuş yazısı çok iyi açıklar. Yücel, bu yazıda Osmanlı devletinin son dönemindeki yenileşme çabalarının “aydın bir anlayış” yansıtmadığını belirtir. Ona göre, “İçinde bulunmaya mecbur olduğumuz medeniyet dünyasının kökü, eski Yunandadır” görüşü, mutlak bir gerçek olarak kabul edilmediği sürece, “Mi­lâttan beş asır önce doğan az adamlı ve az zamanlı Yunan medeniyeti bilinmeye­rek bugünün ileri yaşayışını tümü ile kavramak, erişilmez bir imkân olur.”

Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı), Anadolu’nun Sesi (1971) adlı kitabındaki yazılarında, medeniyetin kaynağının Anadolu olduğunu, Türklerin burayı fethetmeleri sonrasında bu mirasla yoğrulduğunu ve emperyalist Avru­ pa’nın bunları görmezden gelmek için hep Yunanistan’ı öne çıkardığını savunur. Doğru yanıt C'dir.

Doğu’nun metnidir ve Fars kültürünü ihya etmek amacıyla yazılmıştır. Doğru yanıt B’dir.

Paşa hayattayken yayımlanıp yayımlanmadığı tespit edilemeyen bu çeviri bir kenarda tutularsa Selanikli Hilmi’nin 1900’de yayımlanan İlyas Yâhud Şâir-i Şehîr Omiros’u, İlyada’nın Yunancadan ilk çevirisi olmak bakımından öne çıkar. Doğru yanıt A’dır.

Ziya Gökalp, 1911’in ilk aylarına kadar “Osmanlıcılık” görüşünü savunmuş; Selanik’te İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin desteğiyle yayımlanan Genç Kalemler dergisinin kadrosuna katıldıktan sonra “Turancılık”a yönelmiştir. Doğru yanıt C’dir.

“Dârülfünûn­ı Osmânî Edebiyat Şubesi Muallimlerinden” Mehmet Rauf, 1911’de bir ders kitabı olarak yayımlanan Yunân-ı Kadîm Târih-i Edebiyatı adlı kitabın­ da, Yunan edebiyatını tanıtır, klasik eserlerin önemine dikkat çekerek bizde bu tarz eserler olmayışına değinir. Doğru yanıt A'dır.

Ziya Gökalp’in Türkçülüğün Esasları’nda belirttiği üzere Turancılık görüşü, Halide Edip (Adıvar)’in 1912’de yayımlanan ütopik romanı Yeni Turan’ı hazırlamıştır. Doğru yanıt A’dır.

Halikarnas Balıkçısı Anadolu Efsaneleri (1954) ve Anadolu Tanrıları (1955) adlı kitaplarında, Akdeniz havzasında oluşan kültürü, Anadolu’nun şekillendirdiğin efsaneler ve mitoslarla göstermeye çalışır. Doğru yanıt E’dır.

Yunan mitolojisi ile temasta karşılaşılan Varoluşçu hassasiyet, Melih Cevdet Anday’dan sonra Edip Cansever’de de görülür. Doğru yanıt A'dır.

Salih Zeki; Persefon (1930), Asya Şarkıları (1933), Pınar (1936), Rüzgâr ve Dallarda Şarkılar (1961) adlı kitaplarındaki şiirlerinin hemen hepsinde Yunan mitolojisini referans almıştır. Şair; Ovidius’un “Metamorphoses”unu Değişişler (1935) adıyla Türkçeye kazandırmış, Mitoloji (1948) adlı 64 sayfalık bir kitap çıkararak Yunan ve Latin mitolojisine karşı ilginin sıcak tutulmasına katkıda bulunmuş, yazılarıyla da ömrü boyunca Yunan mitolojisini tanıtmaya ve yaymaya çalışmıştır. Doğru yanıt E'dir.