TÜRK EDEBİYATININ MİTOLOJİK KAYNAKLARI

Mitlerin yer aldığı anlatılardaki zaman kavramı hiç sona ermeyen ve ermeyecekmiş gibi görünen  âdeta daimi süreklilik gösteren bir şimdiki zamandır.

Mitlerin temel karakterleri veya kahramanı insanoğlu değildir. Ancak mitleri gerçekleştiren tanrısal, olağanüstü karakter veya kahraman insan tavır ve davranışları sergiler.

Mit, her zaman için bir “yaratılış” ve “köken”le ilgilidir.

Mekânı, kutsallıkla ilişkili olarak merkezî bir yapı içinde algılamaya “merkez simgeciliği” adı verilir.

Etiyolojik Mitler: Mitolojik zamanı aşamamış ve yaşam tarzı olarak ilkel topluluklarda çok yaygın olarak görülen mitlerdir. İlkel insanın kafasında oluşturduğu sorulara cevap vermeyi soyut ve somut her türlü varlığın kökenini izah edip açıklamayı amaçlayan mitlerdir.

Antropogoni Mitleri: İnsanların nereden geldiklerini veya nasıl oluştuklarını konu edinen mitlerdir. Türeyiş mitleri de denilen bu tür mitler, ilk insanın yaratılmasından, insan topluluklarının, kabilelerin, soyların boyların ortaya çıkmasına kadar geniş bir alanı içerir.

Daha önce de işaret edildiği gibi, Yunancada “anlatı” veya “hikâye” anlamına gelen “mythos” sözcüğü, sözlü kültür ve edebiyat üzerine çalışanlara hemen hemen ele aldıkları bütün türlerin genel özelliklerinden başka hiçbir anlam ifade etmezler.

Mandol: Hint mitolojisinde dünyanın, evrenin ve tanrıları temsil eden sembolik ifade.

Kaliforniya ve Yeni Meksika arasında yaşayan Pimalarda dinleyenler arasında kadınlar varsa mitler anlatılmaz. Genelde dünyanın nasıl oluştuğu gibi konular sadece erkek çocuklara anlatılır.

Eski Mezopotamya’da Yeni Yıl Festivali’nde Yaradılış mitini anlatmak için sanki dünya yeniden oluşuyormuş gibi söz konusu yaratıcı hareketi törenlerle tekrarlamak gerekirdi.

Tanrısal varlıklardan

Şimdiki Zaman

2

Hint

gülünç

Homeros

ay

Yunan

Yalancı hikaye

Kozmogoni Mitleri: Evrenin, dünyanın ve özellikle de gök ve gök cisimlerinin nasıl oluştuğunu konu edinen mitlerdir. Kozmogoni mitleri, teogoni mitleriyle de ilişkili ve yer yer örtüşen bir yapıda karşımıza çıkarlar.