TÜRK EDEBİYATININ MİTOLOJİK KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 20

Türk mitolojisinde dört anayönü simgeleyen dört büyük yıldız kümesinden Doğu’yu belirleyen Ağaç Yıldız’ı veya Müşteri Yıldızı’nın biçimi olarak büyük bir canavar olduğu düşünülürdü. Bu gök ejderinin göğün en altında yer alan ve bütün gök cisimlerinin bağlı bulunduğu çarkı çevirdiğine inanılırdı. Doğru cevap B'dir.

2

Kültür, bireyin doğumundan itibaren kazanmaya başladığı alışkanlıklar, davranış biçimleri, tutum ve tavırlar bütünüdür. Kültür kalıtımsal değildir. İnsan hangi millet içinde doğar ve büyürse, o toplumun kültürünü öğrenir. Bu içinde büyüdüğü ve öğrendiği kültür, o bireyin ulusal kültürü olur. Kültür kuşaklar boyunca birinden diğerine aktarılarak biriktirilen yaşantı ve bilgi öğelerinden
oluşur. Kültür, bu özelliği ile insan yaşamını diğer canlılardan ayrı ve ayrıcalıklı
kılar. Çünkü öğrenme, yalnız insana özgü bir yetenek değildir; ancak, öğrendiklerini yavrusuna dil yoluyla aktarabilen tek canlı, insandır. Bundan dolayı, insanoğlunun öğrendikleri ve yarattıkları yalnız kendi yaşantıları ve yaşamı ile sınırlı değildir; başkalarıyla ve nesiller arasında paylaşılır, süreklidir. Her toplumda bu sürekliliği sağlayan, bir toplumu kültürü ile diğer toplumların kültürlerinden farklı kılan; töreleri, gelenekleri ve görenekleridir. Töreler, gelenekler ve görenekler, insanın doğuştan var olan beslenme, korunma, cinsellik gibi temel güdü ve eğilimlerini toplumsal yaşama ve kültüre göre biçimlendirir, sınırlandırır ve yönlendirir. Bu şekilde bir kültürün sürekliliğini sağlayan töreler, gelenekler ve görenekler; aynı zamanda ait oldukları toplumun tarihî bir varlık olmasını, yani millî tarihe sahip bir topluluk, bir millet durumuna yükselmesini sağlarlar. Doğru yanıt C'dir.

Günümüzde de yaşayan bir inanışa göre her kişinin gökte bir yıldızı vardır. Bu
kişi ölünce gökteki yıldızı da kayar ve düşer. Yıldızları parmakla göstermek doğru bir davranış sayılmaz. İnanışa göre yıldızlar parmakla gösterilirse ellerde ve yüzde çeşitli çıbanlar çıkar ve hastalıklar oluşur. Doğru yanıt D'dir.

Mekânı, kutsallıkla ilişkili olarak merkezî bir yapı içinde algılamaya “merkez simgeciliği” adı verilir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap E'dir.

Eski Babil, Asur devletlerine ait mitolojik hikâyelerde geçen bazı mitolojik motif­leri daha iyi anlamak için Babil ve Asur’da kullanılan silindir mühürlerdeki ve bazı rölyef­lerdeki sembollerin fotoğraf­larını gözden geçirmek gerekir. Bu silindir mühürlerin bazılarında sembolü Venüs yıldızı olan Sümer’in aşk ve savaş tanrıçası İnanna (Semitik, İştar) da resmedilmiştir. İnanna daha sonraki yüzyıllarda aynı mahiyetteki Semitik tanrıça İştar ile aynîleşince hem aşk hem de savaş tanrıçası olmuştur. İnanna/İştar’ın savaş sırasında uyandırdığı korku ve dehşet, Mezopotamya’da aslan ve kaplan sembolleriyle ifade edilmiştir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Klâsik İslâm edebiyatındaki romans kahramanı Leylî; İştar, Astarte, Afrodit, Venüs, Beltis, Mylitta Atargatis (Yunanca: Derketo), Artemis gibi çeşitli adlarla anılan aşk ve savaş tanrıçasının yüzyılları aşarak klâsik Yakındoğu edebiyatına ulaşmış temsilcilerinden en önemlisidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Divan şiirinde Zühre ve Nâhid ismiyle yer alan Venüs, efsaneye göre İranlı, çok güzel ve şûh bir kadın imiş. Hârût ile Mârût adlı meleklerden hile yoluyla göğe yükselmenin yolunu bulmuş, gökyüzüne çıkmıştır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Yakındoğu’da kartalla ilgili ilk mitolojik tasavvurlar şöyledir: Sümer-Akat-Asur mitolojilerinde arslan başlı bir kartal, yağmur, fırtına, şimşek ve gök gürültüsü tanrısı Ninurta’nın sembolüdür.

Ninurta sonradan sabah doğan güneşin veya ilkbahar güneşinin tanrısı hüviyetini alınca, kartal onun sembolü olmuştur.