TÜRK EDEBİYATININ MİTOLOJİK KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 10

Efsaneye göre Âd kavminin hükümdarı Şeddad’ın cenneti takliden yaptırdığı Kur’an’da (LXXXIX, 6-8) da zikredilen bu bağ edebiyatımızda güzel bahçe timsâ-li olarak geçer. Aslında bu tasavvur
Mezopotamya’da her büyük şehrin tanrısı ve tanrıçası için yapılan tapınakların ve hükümdar
saraylarının etrafında inşâ edilen zengin bahçelerden geliştirilmiştir.Bu bahçelerin en ünlüsü, Bâbil’de Nabukadnezar II (M.Ö. 605-562) tarafından yaptırılan meşhur asma bahçeleridir. Doğru yanıt B’dir.

Kur’an’da da bulunan inanışa göre, Hz. Âdem’in yaradılışından iki bin sene evvel melekler tarafından inşa edilmiş ve Nuh tufanında göğe çekilmiş olan bu mabet, şimdi gökyüzünde ve tam Kâbe’nin üzerinde bulunmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Bu bina özellikle Hz. Süleyman’ın tapınağının en mukaddes kısmına yakın bir yere inşa edilmiştir. Oysa Mescid-i Aksâ, ‘en uzakta olan mescid’ taşıdığı

Mekke alınmadan ve Kâbe kıble yapılmadan önce, Müslümanlar yüzlerini Kudüs’e yani Mescid-i Aksâ’ya dönerek namaz kılmışlardı. Doğru yanıt E’dir.

Eski kozmografyacıların görüşlerine göre muhit adı verilen denizin sardığı yer-yüzü küresinde suların çekildiği kısımların sadece dörtte birinde hayat vardır. Bu kısma “rub’-ı meskûn” adı verilir. Doğru yanıt B’dir.

Sümercede adı “balag” veya “balang” olan çeng, bilinen en eski musikî aletidir. Doğru yanıt A’dır.

Mezopotamya ve civarında çok eski çağlardan milât yıllarına kadar, hayatın devamlılığını sağlamak için her yıl bitkilerin canlandığı ve mahsul verdiği ilkbaharda, veya iklim bakımından iki kere mahsul alınan yerlerde hem ilkbaharda hem sonbaharda olmak üzere, dinî yeni yıl festivallerinin yapıldığı bilinmektedir. Çok gerilere giden bu törenlere ilk defa Sümer’de rastlanmaktadır. Doğru yanıt B’dir.

Tıpkı tanrıça İnanna ve Temmuz ile ilgili ilkbaharda kutlanan yeni yıl festivalleri veya Hristiyanlıkta, bahara rastlayan paskalya festivali gibi bugün hâlâ Anadolu’da Müslümanlar arasında Hıdrellez (Hızır-İlyas) günü, baharla ilgili bir gün olarak 6 Mayıs’ta kutlanmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

Çok gerilere giden bu törenlere ilk defa Sümer’de rastlanmaktadır. Bereket ve aşk tanrıçası İnanna (Sami dilde İştar) ile bitki dünyasının enerji gücünü temsil eden tanrı Dumuzi’nin (Sâmi dilde: Temmuz) ilkbaharda birleşmeleri sonucunda ölen tabiatın yeniden dirildiğine inanan Sümer halkı, tabiatta bu olay vuku bulurken, ona paralel olarak tapınaklarda törenlerle bu olayı kutlarlar ve böylece hayatın devamını ve ülkede refahı, bolluğu sağlayacaklarına inanırlardı. Doğru yanıt B’dir.

Elbruz Dağı, Deşt­i Arjanah ve Belh ara­ sında yükselmektedir. Simurg’un yuvası bu dağdadır. Simurg, Rüstem’in babası Destan’ı deniz kıyısında terkedilmiş bularak bu dağdaki yuvasına getirmiş, bak­ mış ve büyütmüştür. Divan şairleri bu dağı, yüksekliği, haşmeti bakımından ele almışlardır:

Savardum karşu gelse ok kılıç gürz
Geçerdüm kalkısam bin kûh­ı Elburz

Doğru yanıt E'dir.

Yunan kaynaklı Hümanizm görüşünün 1940’lı yıllarda devletin kültür politi­kası olarak işlendiğini, Hasan Âli Yücel’in Tercüme dergisinin “Yunan Özel Sayı­sı”na yazdığı sunuş yazısı çok iyi açıklar. Yücel, bu yazıda Osmanlı devletinin son dönemindeki yenileşme çabalarının “aydın bir anlayış” yansıtmadığını belirtir. Ona göre, “İçinde bulunmaya mecbur olduğumuz medeniyet dünyasının kökü, eski Yunandadır” görüşü, mutlak bir gerçek olarak kabul edilmediği sürece, “Mi­lâttan beş asır önce doğan az adamlı ve az zamanlı Yunan medeniyeti bilinmeye­rek bugünün ileri yaşayışını tümü ile kavramak, erişilmez bir imkân olur.”

Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı), Anadolu’nun Sesi (1971) adlı kitabındaki yazılarında, medeniyetin kaynağının Anadolu olduğunu, Türklerin burayı fethetmeleri sonrasında bu mirasla yoğrulduğunu ve emperyalist Avru­ pa’nın bunları görmezden gelmek için hep Yunanistan’ı öne çıkardığını savunur. Doğru yanıt C'dir.

Doğu’nun metnidir ve Fars kültürünü ihya etmek amacıyla yazılmıştır. Doğru yanıt B’dir.

Paşa hayattayken yayımlanıp yayımlanmadığı tespit edilemeyen bu çeviri bir kenarda tutularsa Selanikli Hilmi’nin 1900’de yayımlanan İlyas Yâhud Şâir-i Şehîr Omiros’u, İlyada’nın Yunancadan ilk çevirisi olmak bakımından öne çıkar. Doğru yanıt A’dır.

Ziya Gökalp, 1911’in ilk aylarına kadar “Osmanlıcılık” görüşünü savunmuş; Selanik’te İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin desteğiyle yayımlanan Genç Kalemler dergisinin kadrosuna katıldıktan sonra “Turancılık”a yönelmiştir. Doğru yanıt C’dir.

“Dârülfünûn­ı Osmânî Edebiyat Şubesi Muallimlerinden” Mehmet Rauf, 1911’de bir ders kitabı olarak yayımlanan Yunân-ı Kadîm Târih-i Edebiyatı adlı kitabın­ da, Yunan edebiyatını tanıtır, klasik eserlerin önemine dikkat çekerek bizde bu tarz eserler olmayışına değinir. Doğru yanıt A'dır.

Ziya Gökalp’in Türkçülüğün Esasları’nda belirttiği üzere Turancılık görüşü, Halide Edip (Adıvar)’in 1912’de yayımlanan ütopik romanı Yeni Turan’ı hazırlamıştır. Doğru yanıt A’dır.

Halikarnas Balıkçısı Anadolu Efsaneleri (1954) ve Anadolu Tanrıları (1955) adlı kitaplarında, Akdeniz havzasında oluşan kültürü, Anadolu’nun şekillendirdiğin efsaneler ve mitoslarla göstermeye çalışır. Doğru yanıt E’dır.

Yunan mitolojisi ile temasta karşılaşılan Varoluşçu hassasiyet, Melih Cevdet Anday’dan sonra Edip Cansever’de de görülür. Doğru yanıt A'dır.

Salih Zeki; Persefon (1930), Asya Şarkıları (1933), Pınar (1936), Rüzgâr ve Dallarda Şarkılar (1961) adlı kitaplarındaki şiirlerinin hemen hepsinde Yunan mitolojisini referans almıştır. Şair; Ovidius’un “Metamorphoses”unu Değişişler (1935) adıyla Türkçeye kazandırmış, Mitoloji (1948) adlı 64 sayfalık bir kitap çıkararak Yunan ve Latin mitolojisine karşı ilginin sıcak tutulmasına katkıda bulunmuş, yazılarıyla da ömrü boyunca Yunan mitolojisini tanıtmaya ve yaymaya çalışmıştır. Doğru yanıt E'dir.