TÜRK DÜŞÜNCE TARİHİ

Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu Hükümetleri, İkinci Dünya Savaşı sırasında ekonomik sorunlara çözüm bulmak amacıyla Millî Korunma Kanunu, Varlık Vergisi Kanunu, Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu’nu çıkarmışlardır. Bu düzenlemeler günümüzde de çok tartışılmaktadır.

Celal Bayar, Refik Koraltan, Fuad Köprülü ve Adnan Menderes tarafından 7 Haziran 1945’te CHP Meclis Grubu’na verilen Dörtlü Takrir, Demokrat Parti’nin kuruluşunda önemli bir yer tutmaktadır. Bu takrirde siyasi liberalleşme talep edilmiş, "yurttaşların siyasi hak ve hürriyetlerini Anayasa’nın gerektirdiği genişlikte kullanabilmeleri" istenmiştir.

Kapatılan Demokrat Parti'nin mirasını devralan Adalet Partisi (AP) 1965’te iktidara gelmiştir.

Kapatılan Demokrat Parti'nin (DP) mirasını devralan Adalet Partisi (AP) 1965’te iktidara geldi. AP geçmiş dönemde DP’nin tersine iktidar bloğuna ordu ve sanayi çevrelerini de dahil etti. Öte yandan, 60’lı yıllarda izlenen ithal ikameci sanayileşme politikaları yoluyla hızla genişleyen bir iç pazar ve bu arzı emebilecek bir ücret artışının gerçekleşmesi kentli sınıfların düzene umutla bakmalarını sağlıyordu. Bu dönemde montaj sanayisinde üretilen dayanıklı tüketim malları ve özellikle beyaz ev eşyası, gündelik yaşamın bir parçası olmaya başladı. Bu dönemde toplumsal, ekonomik ve kültürel alanların uyumlu bir bütün oluşturdukları görülmektedir. Ekonomi büyük ölçüde devlet müdahalesini içeren biçimde bir sanayileşme politikası üzerine temellendirilmiştir. Sağ ve sol eğilimli birçok parti kurulmuş, ilk kez bir sosyalist parti Meclis’e girmiş, ideolojik eksenli yayınların sayısı hızla artmıştı.

1980 ile 2002 arasında Türkiye ekonomisinin genel eğilimleri şu şekilde özetlenebilir:

27 Mayıs 1960 Darbesin'den sonra sosyalist solda üç ana akım belirdi. Bunlardan birincisi Türkiye İşçi Partisi, ikincisi Yön Devrim Hareketi ve üçüncüsü de Millî Demokratik Devrim akımıydı.

Doğan Avcıoğlu, Türkiye siyasal düşünce tarihinde Kemalizm ile sosyalizmi birleştirmeye yönelik kuramsal çabanın önde gelen ismidir. 1950’lerin ikinci yarısından itibaren Demokrat Parti iktidarına karşı yürütülen muhalefet hareketi içinde yer almış; 27 Mayıs sonrasında İsmet İnönü kontenjanından Kurucu Meclis’e girmiştir. Bir yandan 1961 Anayasası’nın ortaya çıkardığı siyasi iklimin elverişli koşullarında Cemal Reşit Eyüboğlu, Mümtaz Soysal, İlhami Soysal ve İlhan Selçuk ile birlikte Yön dergisini çıkarmıştır. İlk sayısı 20 Aralık 1961’de yayımlanan Yön’ün çıkış bildirgesi geniş yankılar uyandırdı. Avcıoğlu’nun başyazarı olduğu Yön, yayın hayatında kaldığı beş buçuk yıllık dönem boyunca Türkiye’nin bütün temel sorunlarını tartışmaya açtığı gibi, Türkiye’nin belli, başlı tabularının yıkılmasında cesur ve öncü bir rol oynadı.

Mihri Belli, Türkiye sosyalist hareketinin belirgin simalarından birisi; solda 1960’lara kadar damgasını vuran aşamacı devrim fikrinin Doğuculuk, millicilik, cuntacılık ve koyu bir Kemalizm ile kaynaştırılması ile ortaya çıkan Millî Demokratik Devrim çizgisinin kuramcısıdır.

Necip Fazıl Kısakürek, Türk basını, siyaseti ve düşünce tarihinde, sağcı yaklaşımları teşkil eden çeşitli siyasal ve ideolojik bütünlükler arasındaki önemli "geçiş figürü"dür. İslamcılık ile milliyetçilik, milliyetçilik ile muhafazakârlık, muhafazakârlık ile İslamcılık; deyim yerindeyse onun aracılığıyla birbirleriyle konuşup anlaşırlar. Türk sağındaki en önemli ideolojik ve siyasal konumları teşkil eden bu üç yaklaşım da ya Kısakürek’in eserlerinde dile gelen düşüncelerle söze başlarlar ya da onlarla lafı bağlamaya özen gösterirler. Bu açıdan Kısakürek’in siyasi görüşleri, bu üç konum arasındaki "yumuşak" geçişlere imkan tanıyan iletişim kanallarını, "dil"i ve "gramer"i temin ve temsil eder.

1960 yılına kadar olan zaman dilimi ayrıca milliyetçi yayınlar için de oldukça bereketli geçmiştir. Zira Hareket, Özleyiş, Altınışık, Millî Birlik, Kürşad, Serdengeçti, Kızılelma, Düven gibi Türkçü yayınlar bu dönemde yayın hayatlarına başlamışlardır.

Çok partili hayata geçiş için girişimlerde bulunmuş olan Mustafa Kemal Atatürk, öncelikle Cumhuriyet Halk Fırkası’nın kuruluşuna öncülük yapmıştır. Yine Atatürk’ün yaşadığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin dışında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Ancak bu son iki partinin çeşitli siyasal meseleler yüzünden kısa sürede kapatılmış olması nedeniyle Atatürk’ün yaşadığı dönemde çok partili hayata geçiş sağlanamamıştır.

Celal Bayar, Refik Koraltan, Fuad Köprülü ve Adnan Menderes tarafından 7 Haziran 1945’te CHP Meclis Grubu’na verilen Dörtlü Takrir, Demokrat Parti’nin kuruluşunda önemli bir yer tutmaktadır. Bu takrirde siyasi liberalleşme talep edilmiş, “yurttaşların siyasi hak ve hürriyetlerini Anayasa’nın gerektirdiği genişlikte kullanabilmeleri” istenmiştir.

27 Mayıs 1960 darbesi ile DP hükümetten düşürülmüştür. 27 Mayıs darbesi ve kurduğu rejim, Türkiye siyasal hayatında kalıcı izler ve etkiler bırakmasının yanı sıra gelecek on yıllarda varlığını sürdürecek yeni kurumlar ve bir de anayasa yaratmıştır.

Kapatılan DP mirasını devralan Adalet Partisi (AP) 1965’te iktidara geldi. AP geçmiş dönemde DP’nin tersine iktidar bloğuna ordu ve sanayi çevrelerini de dâhil etti.

2001 Şubatında Cumhuriyet tarihinin en büyük krizlerinden birinin yaşanmasının ardından DSP, MHP ve ANAP’tan oluşan koalisyon hükümeti IMF yönlendiriciliği de hazırlanan ve dalgalı döviz kuru ve sıkı mali politikalarına dayalı bir dizi ekonomik önlemi devreye soktu. Bu sıkı ekonomik politikaların yönetimi parlamento dışından bir teknokrata yani Kemal Derviş’e bırakıldı.

27 Mayıs sonrası yapılan ilk seçimlerin ardından 20 Aralık 1961’de çıkarılmaya başlayan Yön, Doğan Avcıoğlu, İlhan Selçuk, Mümtaz Soysal, Cemal Eyüboğlu vb. radikal sol aydınlar öncülüğünde eski Türkiye Komünist Parti (TKP)’lilerden, sosyal demokratlara, sosyalistlerden Kemalistlere solun çeşitli eğilimlerini içine alıyordu. Başlangıçta sosyal demokrat eğilimlere hitap eden Yön için daha sonraları ordu içindeki radikal saydıkları kesimleri etkileme çabası öne çıkmıştır

Türkiye siyasal düşünce tarihinde Kemalizm ile sosyalizmi birleştirmeye yönelik kuramsal çabanın önde gelen ismi, Yön dergisi başyazarı Doğan Avıoğlu'dur.

Milliyetçi ideolojiyi parti olarak temsil eden Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Büyük
Birlik Partisi (BBP) A şıkkında doğru olarak verilmiştir.

Necmettin Erbakan, 26 Ocak 1970’te Millî Nizam Partisi’ni (MNP) kurmuştur. MNP, Türkiye’de İslamcılığın siyasal uzantısı ve temsilcisi olarak doğmuştur.

Dokuz Işık şu ilkelerden oluşmaktadır: Milliyetçilik, Ülkücülük, Ahlakçılık, Toplumculuk-Özel Teşebbüscülük, İlimcilik, Hürriyetçilik, Köycülük, Gelişmecilik ve Halkçılık ve Endüstricilik -Teknikçilik.