TÜRK DÜŞÜNCE TARİHİ

Osmanlı İttihad ve Terâkki Cemiyeti başta olmak üzere çeşitli muhalif grupların baskısı sonucu, “istibdatçı” olarak nitelendirilen II. Abdülhamid rejimine 23 Temmuz 1908’de son verildi ve Meşrutiyet ikinci kez ilan edildi. Doğru cevap B’dir.

İbrahim Temo, İshak Sükûtî, Abdullah Cevdet ve Mehmed Reşit adında dört öğrenci, 3 Haziran 1889’da İttihad-ı Osmanî Cemiyeti’ni kurmuşlardır. Doğru cevap E’dir.

Avrupalılarca “prens” olarak nitelendirilecek Sabahaddin Bey’in çabasıyla, uzun süreden beri bir araya gelemeyen muhalif gruplar, 4-9 Şubat 1902’de bir araya gelerek Birinci Jön Türk Kongresi düzenlemiştir. Doğru cevap D’dir.

1902 deki Birinci Jön Türk Kongresi’nden sonra iki ana akım ortaya çıktı. Tartışmanın taraflarından biri liberal ve âdem-i merkeziyetçi fikirleriyle bilinen Prens Sabahaddin’dir. Diğeri de pozitivist ve merkeziyetçi Ahmed Rıza grubudur. Doğru cevap A’dır.

Sultan II. Abdülhamid rejimine muhalif olan Jön Türkler, 27-29 Aralık 1907’de Paris’te bir araya gelerek ikinci kongreyi topladılar. Görüş ayrılıkları giderilemedi ancak Sultan II. Abdülhamid’in tahtan inmeye zorlanması, mutlakiyetçi rejimin değiştirilmesi ve meşruti rejimin tekrar kurulması gibi kararlar alındı. Bunun yapılması için de ordu içinde propagandaya ağırlık verilmesi, halkın vergi ödememesi gibi yöntemlerle sivil itaatsizliğe çağrılması, silahlı direniş yapılması ve grevler tertip edilmesi biçiminde eylem planları üzerinde duruldu. Diğer bir ifadeyle genel ayaklanma ortamı hazırlanacaktı. Doğru cevap C’dir.

Müslüman ve Müslüman olmayanların eşitliğini sağlamak ve çeşitli alanlarda bu niyeti pratiğe dökmek Tanzimat’ın en önemli hedefiydi. Bunu tamamlayan diğer bir belge de 18 Şubat 1856 tarihli Islahat Fermanı’ydı. Doğru cevap B’dir.

19 Mart 1877’de Meclis-i Umumî açılmıştır. Doğru cevap D’dir.

II. Abdülhamid, Meclis-i Mebusan’ı 13 Şubat 1878’de feshetmiştir. Doğru cevap E'dir.

Türk modernleşmesi, İslam ve laiklik üzerine çalışmalarıyla tanınan Şerif Mardin, İslamcılık düşüncesine ait ilk kıpırtıların 17. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıktığını öne sürmektedir. Doğru cevap A’dır.

Hilmi Ziya Ülken, İslamcıları dört gruba ayırmıştır;

1. Gelenekçi-muhafazakâr (Babanzâde Ah- med Naim gibi),
2. Modernistler-Medrese ile mektebi; Doğu ile Batı’yı birleştirmek isteyenler (İsmail Hakkı İzmirli ve M. Şemseddin (Günaltay) gibi),
3. Gelenekçi–Muhafazakâr İslamcılar ile Modernist İslamcılar arasında orta bir yol izleyenler (Musa Kazım gibi),
4. Modernizme, Modernist İslamcılara karşı olanlar (Mustafa Sabri gibi).

Doğru cevap C’dir.

4-9 Şubat 1902’de Birinci Jön Türk Kongresi düzenlenmiştir.

Jön Türkler'den Prens Sabahaddin Bey ve grubu, Teşebbüs-i Şahsi ve Âdem-i Merkeziyet Cemiyeti’ni kurdu ve yayın organı olarak da Terâkki gazetesini çıkardı. Selanik’te 1906’da aralarında Bursalı Mehmed Tahir, Rahmi, Ömer Naci ve Talat Bey’in bulunduğu on kişi Osmanlı Hürriyet Cemiyeti’ni kurmuşlardır. Vatan ve Hürriyet Cemiyeti ise Mustafa Kemal (Atatürk)’in Şam’da bulunduğu sıralarda kuruluşuna önderlik yaptığı bir cemiyettir. Bu nedenle doğru cevap D seçeneğidir.

Osmanlıcılık düşüncesi, Fransız Devrimi’nin milliyetçilik ilkesinin Osmanlı Devleti üzerinde yarattığı ağır tahribatı önlemek ve gittikçe artan ayrılıkçı hareketleri etkisiz hale getirmek üzere ortaya atılmıştır.

“Üç Tarz-ı Siyaset” adlı makale Yusuf Akçura tarafından yazılmıştır.

Âdem-i merkeziyet düşüncesi, Prens Sabahaddin tarafından savunulmuştur.

İctihad, Batıcılık düşüncesinin, diğerlerleri ise İslamcılık düşüncesinin yayım organlarıdır.

Yusuf Akçura, Necip Asım, Veled Çelebi, Bursalı Mehmed Tahir, Türk Derneği'ni kuran isimlerdendir.

II. Meşrutiyet’in ilanından sonra Batıcılar, İstanbul’da yayımlanan Mehtap adlı derginin (kapatılınca Şebtab) etrafında toplanmışlardır ancak İctihad, Batıcılık düşüncesinin en önemli yayım organı olmuştur.

Tam Batıcıların temsilcilerinden biri, Kılıçzâde Hakkı’dır.

İştirak dergisi sol düşünceye sahip aydınların toplandığı önemli bir platform olmuştur.