TÜRK DÜŞÜNCE TARİHİ

Bozkır örgütlenme biçiminde aileden başlayarak, urug (küçük kabile), boy (bod, büyük kabile), bodun (halk, millet), nihayet en yüksek siyasal yapı “il”e ulaşılıyordu.

Her ne kadar tarihi derinliği MÖ 3 binlere kadar gitse de MÖ 221’den itibaren üst düzeyde somut bir Türk siyasi teşekkülü görüyoruz. Bilindiği gibi bunun adı Büyük Hun İmparatorluğu idi.

İlgili kitabın 3. sayfasında yer alan bilgilere göre doğru cevap B seçeneğidir.

Orhun yazıtları, Orta Moğolistan’da Koça-Çaydam gölü dolayındaki Orhon nehrinin eski yatağı yakınında bulunmaktadır.

Bozkırların tarih sahnesine çıkardığı ilk büyük devlet modeli Asya Hun İmparatorluğudur.

Kaynaklardan anlaşıldığına göre otağ, örgin (taht), tuğ (kurt başlı sancak), davul (sorguç-köbürge) ve yay hükümdarlık sembolleri idi.

Orhun Kitabelerinde geçtiği üzere, Göktürklerde hükümetin karşılığı “ayukı” tabiri idi.

Çin kaynaklarına göre Göktürk hükümeti 9 bakandan oluşuyordu. Bakanların yazıtlardaki karşılığı ise “buyruk” idi.

Bitigçiler haberleşmelerden sorumlu kâtip idiler.

Eski Türklerde ruha “tın” denirdi.

Bozkır örgütlenme biçiminde aileden başlayarak, urug (küçük kabile), boy (bod, büyük kabile), bodun (halk, millet), nihayet en yüksek siyasal yapı “il”e ulaşılıyordu. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yusuf Has Hacip tarafından 1069’da yazılan Kutadgu Bilig ve Kaşgarlı Mahmud tarafından 1074’te kaleme alınan Divanü Lügati’tTürk, Türk düşünce tarihinin hem İslam öncesine hem sonrasına siyasi ve sosyal açıdan ışık tutmaktadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Göktürk Devletinde törenin bazı hükümleri kesinlikle değişmez idi: Bunlar könilik (adalet), uzluk (iyilik, faydalılık), tüzlük (eşitlik), kişilik (insanlık) idi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Herhangi bir siyasi birliğe dâhil olmuş boylara ok denirdi. Boylar da zamanına göre birleşip üst bir birlik meydana getirirlerdi. Yazıtlardan açıkça anlaşıldığına göre söz konusu boy birliklerine bodun adı verilirdi. Bu büyük insan kitlelerinin yöneticilerinin unvanları yabgu, şad, ilteber ve erkin gibi duruma göre değişiklik gösterirdi. Oguş, aile anlamına gelmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Göktürklerde siyasi iktidar “kut” tabiri ile ifade olunuyordu. Otağ, örgin (taht), tuğ (kurt başlı sancak), davul (sorguç-köbürge) ve yay hükümdarlık sembolleri idi. Doğru cevap B şıkkıdır.

Kağanın başkanlığının açık göründüğü meclislere, o bulunmadığı vakitlerde hanedana mensup olmayan Aygucı ve Ügeler başkanlık ederlerdi. Bu kişiler ayrıca başbakan konumunda idiler. Doğru cevap C şıkkıdır.

Göktürk hükümeti 9 bakandan oluşuyordu. Bakanların yazıtlardaki karşılığı ise “buyruk” idi. Doğru cevap D şıkkıdır.

Eski Türklerde ruha “tın” dendiği anlaşılır. Tın, 1. Canlı cansız her şeyin ruhu, 2. Türklerin ruhu, 3. Bireysel ruh olmak üzere üçe ayrılır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Göktürkler için dünyanın merkezi Ötükendir. Orada yaşarlarsa mutlu olacaklarına inanırlar. Aynı zamanda dünyanın dört köşesinin birleştiği yerde ve orası terk edilince düzen bozulup devlet yıkılıyordu. Bundan dolayı Ötüken’e kutsal (ıduk) yakıştırması yapılmıştır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tanrı buyruklarına “yarlık” denirdi. Ulu varlık anlamına gelen bayat (kadim), açu (baba), idi (sahip), ogan (kaadir), çalap (mevla) aslında Tanrının sıfatlarıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.