TÜRK DÜŞÜNCE TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

Türk modernleşmesi, İslam ve laiklik üzerine çalışmalarıyla tanınan Şerif Mardin, İslamcılık düşüncesine ait ilk kıpırtıların 17. yüzyılda Hindistan’da ortaya çıktığını öne sürmektedir. Doğru cevap A’dır.

Hilmi Ziya Ülken, İslamcıları dört gruba ayırmıştır;

1. Gelenekçi-muhafazakâr (Babanzâde Ah- med Naim gibi),
2. Modernistler-Medrese ile mektebi; Doğu ile Batı’yı birleştirmek isteyenler (İsmail Hakkı İzmirli ve M. Şemseddin (Günaltay) gibi),
3. Gelenekçi–Muhafazakâr İslamcılar ile Modernist İslamcılar arasında orta bir yol izleyenler (Musa Kazım gibi),
4. Modernizme, Modernist İslamcılara karşı olanlar (Mustafa Sabri gibi).

Doğru cevap C’dir.

Göktürk Devletinde törenin bazı hükümleri kesinlikle değişmez idi: Bunlar könilik (adalet), uzluk (iyilik, faydalılık), tüzlük (eşitlik), kişilik (insanlık) idi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Göktürk hükümeti 9 bakandan oluşuyordu. Bakanların yazıtlardaki karşılığı ise “buyruk” idi. Doğru cevap D şıkkıdır.

10. yüzyılın ilk yarısından itibaren yöneticileri ve halkının büyük kısmı Müslüman Türk olan İtil Bulgar Devleti (920-921), Karahanlılar (945), Gazneliler (963) ve Selçuklular (1040) gibi ilk Müslüman Türk devletleri ortaya çıktı. Böylece -her ne kadar Türkler arasında İslamlaşma 13 ve 14. yüzyıllara kadar devam edecekse de- artık hem Türk tarihi hem de İslam tarihi için yeni bir dönem, Müslüman Türk devletleri dönemi başlıyordu.

Çok partili hayata geçiş için girişimlerde bulunmuş olan Mustafa Kemal Atatürk, öncelikle Cumhuriyet Halk Fırkası’nın kuruluşuna öncülük yapmıştır. Yine Atatürk’ün yaşadığı dönemde Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin dışında Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuştur. Ancak bu son iki partinin çeşitli siyasal meseleler yüzünden kısa sürede kapatılmış olması nedeniyle Atatürk’ün yaşadığı dönemde çok partili hayata geçiş sağlanamamıştır.

Celal Bayar, Refik Koraltan, Fuad Köprülü ve Adnan Menderes tarafından 7 Haziran 1945’te CHP Meclis Grubu’na verilen Dörtlü Takrir, Demokrat Parti’nin kuruluşunda önemli bir yer tutmaktadır. Bu takrirde siyasi liberalleşme talep edilmiş, “yurttaşların siyasi hak ve hürriyetlerini Anayasa’nın gerektirdiği genişlikte kullanabilmeleri” istenmiştir.

27 Mayıs 1960 darbesi ile DP hükümetten düşürülmüştür. 27 Mayıs darbesi ve kurduğu rejim, Türkiye siyasal hayatında kalıcı izler ve etkiler bırakmasının yanı sıra gelecek on yıllarda varlığını sürdürecek yeni kurumlar ve bir de anayasa yaratmıştır.

Kapatılan DP mirasını devralan Adalet Partisi (AP) 1965’te iktidara geldi. AP geçmiş dönemde DP’nin tersine iktidar bloğuna ordu ve sanayi çevrelerini de dâhil etti.

2001 Şubatında Cumhuriyet tarihinin en büyük krizlerinden birinin yaşanmasının ardından DSP, MHP ve ANAP’tan oluşan koalisyon hükümeti IMF yönlendiriciliği de hazırlanan ve dalgalı döviz kuru ve sıkı mali politikalarına dayalı bir dizi ekonomik önlemi devreye soktu. Bu sıkı ekonomik politikaların yönetimi parlamento dışından bir teknokrata yani Kemal Derviş’e bırakıldı.

27 Mayıs sonrası yapılan ilk seçimlerin ardından 20 Aralık 1961’de çıkarılmaya başlayan Yön, Doğan Avcıoğlu, İlhan Selçuk, Mümtaz Soysal, Cemal Eyüboğlu vb. radikal sol aydınlar öncülüğünde eski Türkiye Komünist Parti (TKP)’lilerden, sosyal demokratlara, sosyalistlerden Kemalistlere solun çeşitli eğilimlerini içine alıyordu. Başlangıçta sosyal demokrat eğilimlere hitap eden Yön için daha sonraları ordu içindeki radikal saydıkları kesimleri etkileme çabası öne çıkmıştır

Türkiye siyasal düşünce tarihinde Kemalizm ile sosyalizmi birleştirmeye yönelik kuramsal çabanın önde gelen ismi, Yön dergisi başyazarı Doğan Avıoğlu'dur.

Milliyetçi ideolojiyi parti olarak temsil eden Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve Büyük
Birlik Partisi (BBP) A şıkkında doğru olarak verilmiştir.

Necmettin Erbakan, 26 Ocak 1970’te Millî Nizam Partisi’ni (MNP) kurmuştur. MNP, Türkiye’de İslamcılığın siyasal uzantısı ve temsilcisi olarak doğmuştur.

Dokuz Işık şu ilkelerden oluşmaktadır: Milliyetçilik, Ülkücülük, Ahlakçılık, Toplumculuk-Özel Teşebbüscülük, İlimcilik, Hürriyetçilik, Köycülük, Gelişmecilik ve Halkçılık ve Endüstricilik -Teknikçilik.

Molla Fenari’nin öğrencilerinden Kadızade-i Rumi hocası Molla Fenari’nin teşvikiyle Merâga
matematik-astronomi okulunun ilmî mirası çerçevesinde canlılığını koruyan Mâverâünnehir ve Horasan bölgesine giderek 1411 senesinden itibaren Semerkant’ta, dönemin önde gelen âlimlerinden kelâmcı-matematikçi Seyyid Şerîf el-Cürcânî’nin derslerine devam etti. Semerkant’ta Uluğ Bey ile tanışan Kadızâde kısa zamanda hükümdarın sevgi ve saygısını kazanarak özel hocası oldu.

İkinci Dünya Savaşı sonrasında Batı’da oluşan liberal demokratik ortama uyum sağlama amacı güden sürecin sonunda hem kentli aydın kesim hem de geniş bir kırsal nüfusu arkasına almayı başaran Demokrat Parti (DP), Türkiye için önemli bir dönüm noktası olan bir seçim başarısı ardından 1950 yılında iktidara gelmiştir

Celal Bayar, Refik Koraltan, Fuad Köprülü ve Adnan Menderes tarafından 7 Haziran 1945’te CHP Meclis Grubu’na verilen Dörtlü Takrir, Demokrat Parti’nin kuruluşunda önemli bir yer tutmaktadır. Bu takrirde siyasi liberalleşme talep edilmiş, “yurttaşların siyasi hak ve hürriyetlerini Anayasa’nın gerektirdiği genişlikte kullanabilmeleri” istenmiştir. İsmet İnönü ise bu dönemde Cumhurbaşkanı’dır.

27 Mayıs 1960 tarihinde gerçekleşen darbe sonrasında 1961 Anayasası yürürlüğe girmiş ve bu anayasa da yerini daha sonradan 1982 Anayasası’na bırakmıştır.

1980 sonrası dünya pazarları ve uluslararası para piyasalarıyla bütünleşmek ve bu yolla ödemeler dengesini düzenlemek amacıyla Dünya Para Fonu (IMF) istikrar politikaları temelinde bir program yürürlüğe kondu. Türkiye ekonomisi, serbest faiz ve döviz kuru politikalarıyla ve düşük emek maliyetleri aracılığıyla ihracat yapabilir duruma getirildi.