TÜRK DIŞ POLİTİKASI II

Türkiye, teröre karşı mücadelesinde; güvenlik konularında, mali-ekonomik sorunlarının çözümünde, Ermeni sorunu, Kıbrıs sorunu, AB üyeliği gibi dış politika sorunlarının çözülmesinde ABD’den destek isterken; ABD de Irak, İran, Afganistan gibi ülkelerle
sorunlarının çözümünde ve Arap-İsrail barış süreci gibi konularda Türkiye’den
destek istemiştir

2007-2011 döneminde Obama’nın iktidara gelmesiyle gelişen ilişkiler ve model
ortaklık anlayışıyla belirlenen ortak politikalara rağmen iki ülke arasında özellikle
2010 yılının sonlarından itibaren anlaşmazlıklar da yaşanmıştır. Bu konulardan birincisi İran’ın yürüttüğü nükleer enerji çalışmalarında gündeme gelen Takas Anlaşması ve İran’ın bu faaliyetleri yüzünden BM Güvenlik Konseyi’nin İran’a karşı ambargo kararında Türkiye’nin Brezilya ile birlikte “hayır” oyu kullanmasıdır.

AB’nin en önemli iki karar verici ülkesi olan Almanya ve Fransa’da Türkiye’nin üyeliğine
kategorik karşı olan liderlerin, yani Almanya’da Merkel, Fransa’da Sarkozy’nin gelmesi, ilişkilerdeki tıkanmanın en önemli nedeni olmuştur. Bu iki ülke, süreci yavaşlatmak ve hatta mümkünse Türkiye’yi “ayrıcalıklı ortaklığa” ikna etmek için bütün araç ve imkânları değerlendirmiş, bu çerçeve de Kıbrıs sorununu Türkiye’nin önüne ciddi bir engel olarak çıkarmışlardır.

2008 yılı sonu dünyada yaşanan küresel ekonomik kriz, üyelik sürecini etkileyen bir diğer sebep olarak sayılabilir. AB üyesi birçok ülke bu krizden etkilenmiştir. Bunların başında Yunanistan, İspanya, İrlanda, İtalya ve Portekiz gelmektedir. Bu ülkeler arasında da en kötü durumda olan ülke Yunanistan’dır. 2011 yılının sonuna gelindiğinde Yunanistan iflasın eşiğine gelmiş, ülkenin EURO-ZONE bölgesinden çıkarılması tartışılmıştır

Bilindiği gibi, AB Müktesebatı, AB Hukuk sistemini ifade eder ve dört temel
kaynağı vardır. Bunlar kurucu antlaşmalar, mevzuat, Adalet Divanı içtihadı ve
uluslararası antlaşmalardır. Tüm üye devletler, AB Müktesebatı’nı benimsemek
ve egemenlik yetkilerinin bir kısmını AB kurumlarına devretmek durumundadır.

İki ülke, 16 Nisan 2011 yılında vizelerin kaldırıldığını açıklamıştır. 2010 yılının bir özelliği
de ekonomik ilişkilerin yeniden ivme kazandığı bir yıl olmasıdır. 2008 yılı TürkRus ticaret hacminin rekor kırdığı yıl olmuş, miktar 38 milyar doları bulmuştur
ancak ardından gelen küresel ekonomik kriz bu hacmi azaltmıştır.

Kerkük-Yumurtalık Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğal Gaz Boru Hattı, Samsun-Ceyhan Petrol Boru Hattı Projesi, Mavi Akım Doğalgaz Boru Hattı Projesi ve NABUCCO Boru Hattı Projesi Türkiye’nin bu politikası sonucu gerçekleşmiş ya da gerçekleşmesi amaçlanan projelerdir. Bu yüzden, Rusya yönetiminin yapılan görüşmelerde, Samsun-Ceyhan boru hattına petrol vermeyi kabul etmesi ve her ne kadar NABUCCO projesine karşı çıkmasına ve alternatif olarak Güney
Akım Boru Hattı projesini sunmasına rağmen, ilişkilerdeki önemli ilerlemelerin
etkisiyle bu hattın Türkiye üzerinden geçebileceğini ifade etmiştir.

Türkiye, Şangay İşbirliği Örgütü’ne ise diyalog partneri olarak 7 Haziran 2012’de kabul
edilmiştir. Şangay İşbirliği Örgütü bölge devletleri için önemli bir oluşumdur. Çin
Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’ın 1996 yılında
oluşturdukları yapılanmaya 2001’de Özbekistan da katılmıştır. Hindistan, İran,
Moğolistan ve Pakistan örgütte gözlemci olarak bulunmaktadır.

Müzakerelerde yaşanan sorunların başında Kıbrıs sorunu gelmektedir. Aralık 2009’da Brüksel’de yapılan AB dışişleri bakanları toplantısı sonrasında Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Dışişleri Bakanı GKRY’nin altı müzakere başlığına “benchmark” (açılış kriterleri) getirdiğini duyurmuştur. Bunlar, “İşçilerin serbest dolaşımı”, “enerji”, “yargı ve temel haklar”, “adalet, özgürlük ve güvenlik”, “eğitim ve kültür”, ve “dış, güvenlik ve savunma politikası”dır

Türk dış politikasında 2002, özellikle de 2007 sonrasında en çok öne çıkan kavramların başında “Stratejik Derinlik” gelmektedir. Stratejik derinlik ile vurgulanan, Türkiye'nin tarihsel ve coğrafi özelliği ile jeopolitik, jeokültürel ve jeoekonomik konumunun dünya siyaseti ve sisteminin dönüşümü açısından çok önemli bir derinliğe sahip olduğudur. Yanıt A seçeneğidir.

Stratejik Derinlik içinde yer alan ve Türk dış politikasında önem kazanan önemli bir diğer kavram da “Merkez Ülke” kavramıdır. Bu kavram, uluslararası sistem içinde Türkiye’nin hareket kabiliyetini ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu kavrama göre Türkiye, Batı ile Doğu arasında materyal ve kültürel olarak sadece bir köprü, bir “aktarım nesnesi” değil; sahip olduğu jeokültürel, jeoekonomik ve jeopolitik derinlikle uluslararası sistemde yapıcı ve düzen kurucu bir ülke olmalıdır.

ABD Başkanı Barack Obama’nın 6 Nisan 2009 tarihinde TBMM’de yaptığı konuşma gerek ikili ilişkiler için, gerekse bölgenin istikrar ve barışı için yapılabilecekler noktasında büyük bir umut doğurmuş, konuşmasında Türkiye-ABD iş birliğini tanımlamak için kullandığı “Model Ortaklık” kavramı, iki ülke arasında başlayan yeni döneme dair önemli ipuçları vermiştir. Obama, TBMM’de yaptığı konuşmada bölgeye ilişkin düşüncelerini, Türkiye’den beklentilerini ve model ortaklık noktasında nasıl bir iş birliği kastettiğini de belirtmiştir. Yanıt C seçeneğidir.

Hristiyan Demokrat Birliği lideri ve 2005 yılından beri Almanya Federal Cumhuriyeti’nin Şansölyesi olan Angela Merkel, Türkiye’nin AB’ye tam üyeliğine sıcak bakmamaktadır. Merkel’in Türkiye’ye önerdiği formül “imtiyazlı ortaklık”tır. Yanıt D seçeneğidir.

Türkiye  Rusya’nın İslam Konferansı Örgütü’ne gözlemci statüsünde katılımını desteklemiştir. Yanıt E seçeneğidir.

2007-2011 döneminin bölge ve dünyadaki en önemli olayı hiç kuşkusuz Arap Baharı ile bu coğrafyadaki diktatöryel rejimlere karşı başlatılan isyanlar olmuştur. İlk olarak Tunus’ta başlayan isyan giderek Tüm Arap coğrafyasına yayılmış; Tunus’ta Zeynel Abidin Bin Ali ve Muhammed Gannuşi’nin, Mısır’da Hüsnü Mübarek ve Ahmet Şefik’in, Libya’da Muamer Kaddafi’nin, Yemen’de Ali Abdullah Salih’in iktidardan devrilmesine neden olmuştur. Suriye’de ise Beşar Esed yönetimine karşı isyanlar devam etmekte, ülkede bir iç savaş yaşanmaktadır. Yanıt A seçeneğidir.

Mavi Marmara Operasyonu nedeniyle Türkiye-İsrail ilişkileri 2010 yılında daha büyük bir krizle karşı karşıya kalmıştır. 2010 yılının Mayıs ayında Gazze’ye yardım götürmek için yola çıkan ve içinde 32 ülkeden 600’ü aşkın aktivisti barındıran Mavi Marmara gemisinin İsrail askerlerince saldırıya uğraması ve silahsız sivillerin hayatını kaybetmesi ve yaralanması ilişkilerde büyük bir hasar yaratmıştır. Yanıt B seçeneğidir.

Ortak kültürlerin geliştirilmesi ve tanıtımı konusunda Türkiye, Orta Asya devletleriyle birlikte Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY)’ni kurmuştur. Yanıt D seçeneğidir.

Bölgenin barış, istikrar ve refahına büyük önem veren Türkiye, “Bölgesel sahiplenme” ve “kapsayıcılık” ilkeleri gözeterek Balkan politikasını dört ana eksene ayırmıştır. Bunlar, üst düzeyli siyasi diyalog, herkes için güvenlik, azami ekonomik entegrasyon ve çok etnikli, çok
kültürlü, çok dinli toplum yapısının muhafazasıdır. Yanıt E seçeneğidir.

Bölge ile olan ilişkilerde Türkiye'nin dış yardımlarını organize eden TİKA da önemli bir rol oynamaktadır. TİKA, Afrika ülkeleriyle ekonomik, ticari, sosyal ve kültürel iş birliği için faaliyetler yürütmektedir. İlişkilerin ilerlemesine bağlı olarak TİKA bölgedeki ofis sayısını artırmaktadır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

2001 yılında yazdığı “Stratejik Derinlik” kitabı ile Türkiye’nin nasıl bir dış politika izlemesi gerektiğini ayrıntıları ile ortaya koyan Davutoğlu’nun düşünceleri, AK Parti Hükûmeti’nin ikinci dönemindeki politikalarının zeminini oluşturmuştur. 1 Mayıs 2009 tarihinde Dışişleri Bakanlığına atanan Davutoğlu Türk dış politikasına “stratejik derinlik” kavramının yanı sıra “çok boyutlu - çok kulvarlı dış politika”, “merkez ülke”, “vizyon odaklılık”, “komşularla sıfır sorun politikası”, “barış havzası”, “karşılıklı bağımlılık”, “proaktif dış politika” gibi pek çok yeni kavramı da kazandırmıştır. Bu iddialı ve misyonu olan dış politika anlayışının Türkiye’nin klasik “yurtta sulh cihanda sulh” politikasını aksiyoner bir yaklaşımla yorumladığı söylenebilir.  Yanıt B'dir.