TÜRK DIŞ POLİTİKASI II

Azerbaycan, Türkiye ile ilişkilerini önemsemekle birlikte, 1995 ve 2009’da yaşanan iki önemli krizin ilişkilere olumsuz yansıdığı bilinmektedir. İki ülke arasındaki en önemli kırılma 1995 yılında H.Aliyev’e bir darbe girişiminde bulunulması ve Elçibey’in tekrar iktidara getirilme girişimidir. Bu eylemde Türkiye’den bazı güçlerin dahil olduğuna dair iddialar, ilişkilerde ciddi bir kriz ve güvensizlik yaratmıştır. Bu güvensizliği gidermek için dönem içinde çeşitli defalar ve düzeylerde Türkiye’den Azerbaycan’a üst düzey ziyaretlerde bulunulmuş, H.Aliyev’in 1997’de Türkiye’yi ziyareti sonrası bu kriz büyük ölçüde aşılmıştır. Aralarında Stratejik Ortaklık Deklarasyonu’nun da bulunduğu 7 belgenin imzalandığı bu ziyarette ilişkilerin eski rayına oturduğu söylenebilir. İkili ilişkilerde yaşanan ikinci önemli kriz ise Türkiye-Ermenistan ilişkilerinin geliştirilmesi çabalarına yönelik olarak Azerbaycan’dan gelen şiddetli tepkilerle yaşanmıştır. Ermenistan’ın Dağlık Karabağ işgalini sona erdirmeden, Türkiye’nin Ermenistan ile herhangi bir ilişki kurmasını istemeyen Azerbaycan, 11 Ekim 2009’da İsviçre’de imzalsanan “Türkiye ile Ermenistan arasında diplomatik ilişki kurulmasına dair protokol”ü protesto etmiş ve ilişkiler ciddi bir kriz dönemine girmiştir. Söz konusu protokolün yaşama geçirilememesinde Türkiye’nin Azerbaycan ile ilişkileri önemli rol oynamıştır. Doğru yanıt B'dir.

Gümrük Birliği ile ülkedeki ilgili mevzuatların birliğe uyumunun, iktisadi yapısal dönüşümlerin ve mali disiplinin sağlanmasında itici ve hızlandırıcı bir güç olacağına, bununla birlikte Avrupa pazarına açılan Türk şirketlerinin rekabet gücünün ve üretim kalitesinin artarak ihracatın gelişeceğine ve yabacı sermayenin de ülkedeki yatırımlarını arttıracağına inanılmıştır. Fakat önemli bir nokta da şudur ki Türkiye, AB’ye üye olmadan AB ile Gümrük Birliği oluşturduğu için dezavantajlı bir durumda kalmış, AB’nin kendi çıkarları çerçevesinde belirleyeceği dış ticaret politikalarında söz sahibi olamadan, bunlara uyma yükümlülüğünü kabul etmiştir. Doğru yanıt B'dir.

E seçeneğindeki ifade, o dönemde bürokratların ve siyasetçilerin Türkiye'nin dezavantajlarına rağmen Gümrük Birliği anlaşmasına sıcak bakmalarına neden olan bir durum değildir. İfadenin aksine Gümrük Birliği'nin iç siyasette hükümetin elini güçlendireceği düşünülmüştür. Diğer seçenekler ise Türkiye tarafının dezavantajlarını gözardı etme sebepleri olarak karşımıza çıkar.

15 Ekim 1995-05 Kasım 1995 dönemi DYP’nin kuruduğu II. Tansu Çiller Hükûmeti dönemidir. C seçeneği yanlıştır.

1990'ların başında ABD ile ilişkiler iyi olsa da bazı anlaşmazlıklar da yok değildi. ABD Kongresi yapılacak yardımlarda Kıbrıs ve Kürt sorunlarını gündeme getiriyor, bu da Türkiye’nin tepkisine neden oluyordu.

Slobodan Miloseviç; 1989-2000 yıllarında Sırbıstan Devlet Başkanı olarak görev yapmıştır. Yaşanan iç savaşta, izlediği politikalar yüzünden “kasap” olarak anılmış, 2001 yılında tutuklanmasının ardından Lahey’deki Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi’nde yargılanmış, 2006 yılında yargılaması devam ederken hapiste hayatını kaybetmiştir.

Amerikan temsilcisi Richard Holbrooke’un çabalarıyla uzun süren müzakereler sonucu taraf­lar, 21 Kasım 1995 tarihinde bir barış anlaşması yapılmasına ikna edilmiştir. “Dayton Barış Anlaşması” olarak adlandırılan bu anlaşma 14 Aralık 1995’te Paris’te imzalanmıştır.

Türkiye, uluslararası ortamda üye olduğu Birleşmiş Milletler (BM), Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), Avrupa Konseyi (AK), İslam Konferansı Örgütü (İKÖ) ve NATO gibi kurumlar üzerinden de gerek savaş sırasında gerek imzalanan barış anlaşması sonrasında Bosna konusunda gerekli adımların atılması için çabasına devam etmiştir. Türkiye, sorunun başından beri tek başına değil, uluslararası kuruluşlarla birlikte hareket etmiştir.

Olumlu giden ilişkilerin yanında iki ülke arasında anlaşmazlıkların yaşandığı konular da olmuştur. Bunların başında da terör örgütü PKK gelmektedir. PKK’nin Bulgaristan'daki örgütlenmesine Bulgar yönetimi sessiz kalmış ve ısrarlara karşın örgütü resmî olarak bir terör örgütü olarak tanımamıştır.

NATO Genel Sekreteri Javier Solana örgütün yeni konjonktürdeki hedef­lerini sıralarken; Rusya Federasyonu’nun bu sürecin dışında bırakılmaması gerektiğini ifade etmiştir.

Bağımsız Devletler Topluluğu Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Beyaz Rusya öncülüğünde 1991 yılında kurulmuştur. Azerbaycan, Ermenistan, Kırgızistan, Moldova, Özbekistan, Kazakistan ve Tacikistan da ilerleyen süreçte topluluğa eklenmiştir.

12 Temmuz 1993 tarihinde Almatı’da yapılan toplantıda Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi (TÜRKSOY) kurulmuştur. Bu anlaşmayla oluşturulan TÜRKSOY teşkilatına daha sonra gözlemci üye ülke statüsüyle Rusya Federasyonu’na bağlı Altay Cumhuriyeti, Başkurdistan Cumhuriyeti, Hakas Cumhuriyeti, Saha (Yakut) Cumhuriyeti, Tataristan Cumhuriyeti, Tuva Cumhuriyeti ile Moldova Cumhuriyetine bağlı Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti de katılmıştır.