TÜRK DIŞ POLİTİKASI II

Musevi cemaati ABD’deki en güçlü ekonomik ve siyasi güce sahip cemaatlerin başında gelmektedir ve her alanda oldukça etkin lobilere sahiptir. Bu dönemde gerek İsrail ile olan yakın ilişkiler gerekse 'Yahudi Soykırımı'nın 'tekliği' noktasında savundukları iddialar, Musevi cemaatinin Türkiye lehine desteğinde etkili olmuştur. Bu nedenle, doğru cevap C seçeneğidir.

Sırplara karşı bir hava saldırısı düzenlenmesi için Güvenlik Konseyi’ndeki öneriye karşı çıkan ülkeler Rusya ve Çin'dir. Bu nedenle, doğru cevap E seçeneğidir.

Darbe girişimi, H.Aliyev’in yerine Elçibey’in tekrar iktidara getirilme girişimidir. Bu nedenle, doğru cevap E seçeneğidir.

İran-Irak Savaşı Sovyetler Birliği dağılmadan önce çıkmıştır.

"Balkan Antantı" Soğuk Savaş öncesi oluşturulmuş bir antanttır.

ANASOL-D hükümeti olarak bilinen II. Mesut Yılmaz hükümeti daha sonraki bir tarihte kurulmuştur.

Kitabınızın 57. sayfasındaki bilgilere göre doğru cevap A seçeneğidir.

Türkiye’de 1990’lı yıllardaki siyasi istikrarsızlık içinde pek çok hükümet kurulmuş, bu durum Türkiye’nin dış politikasına da yansımıştır. Özellikle 24 Aralık 1995 seçimleri sonrasında ortaya çıkan ve Necmettin Erbakan liderliğindeki Refah Partisi’nin % 21 oy ile 1. sırada yer aldığı siyasi tablo, Türkiye içinde siyaset dışı bazı müdahalelerin de yaşanmasına neden olmuştur. Demokratik gelenek içinde seçimlerden 1. parti olarak çıkan partinin liderine verilen hükümeti kurma görevi, dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından seçimi 2. sırada tamamlayan ANAP lideri Mesut Yılmaz’a verilmiş ve bu durumda yoğun tartışmaların yaşanmasına neden olmuştur.

Erbakan’ın ABD’nin “şer ekseni” içinde gördüğü İran gibi ülkeleri ziyaretleri, Libya’da ABD karşıtı konuşması, bazı ülkelerin yasa dışı kabul ettiği örgüt liderleri ile görüşmesi ABD’nin tepkisine neden olmuştur. Ancak Çeçenistan, Hazar Bölgesi, Bosna gibi sorunlarda yakın politikalar güden iki ülke arasında bu konudaki gerginlik kısa sürmüş, Türkiye, ABD’nin gözünde yakın bir müttefik olarak kabul edilmiştir.

Türkiye ile ABD arasındaki ilişkiler 1993-1996 döneminde sadece askerî ya da diplomatik alanda değil, ekonomik-ticari alanda da gelişme göstermiştir. Bu doğrultuda, 1993 yılında iki ülke arasında “Ortak Ekonomik Komite ve İş Geliştirme Konseyi” kurulmuş, ekonomik ve ticari ilişkilerin kurumsal mekanizmalara kavuşturulması sağlanmıştır.

Saraybosna’da büyükelçilik açan ilk ülke Türkiye'dir.

NATO Genel Sekreteri Javier Solana örgütün yeni konjonktürdeki hedef­lerini şu şekilde ifade etmiştir:
a) Avrupa’nın bölünmüşlüğünün ortadan kaldırılması
b) Rusya Federasyonu’nun bu sürecin dışında bırakılmaması
c) Soğuk Savaş’ın sona ermesinin olumlu etkilerinden henüz yararlanamayan
bazı Avrupa bölgelerine istikrar getirilmesi.

Kardak Krizi Türkiye ile Yunanistan arasında yaşanmıştır.

Türkiye ile ABD arasındaki ilişkiler 1993-1996 döneminde sadece askerî ya da diplomatik alanda değil, ekonomik-ticari alanda da gelişme göstermiştir. Bu doğrultuda, 1993 yılında iki ülke arasında “Ortak Ekonomik Komite ve İş Geliştirme Konseyi” kurulmuş, ekonomik ve ticari ilişkilerin kurumsal mekanizmalara kavuşturulması sağlanmıştır. ABD, 1994 yılında Türkiye’yi gelişen 10 büyük pazardan biri olarak ilan etmiş, bu durum ABD yatırımlarının Türkiye’ye yönelmesine katkı sağlamıştır. 1995 yılında tarım alanında işbirliği anlaşması yenilenmiş, 1996 yılında ise “Çif­te Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması” imzalanmıştır. Doğru yanıt B'dir.

1993-1996 yılları arasında, en sorunsuz ilişkilerin Makedonya ile yaşandığı söylenebilir. 1991 yılında Yugoslavya’dan büyük bir sorun yaşamadan ayrılan Makedonya, 1993 yılında BM’ye üye olmuştur. Bağımsızlığından itibaren Makedonya, kimliğini ve bağımsızlığını tanımayan komşularıyla sorunlu ilişkiler yaşamıştır. Bunların başında da Yunanistan gelmektedir. Bölge ülkelerinin tersine, Türkiye, Makedonya’yı kendi ismiyle tanımıştır. Yunanistan’ın ülkeye uyguladığı ekonomik ambargo karşısında, Türkiye ambargonun ilk zamanlarından itibaren ekonomik ve askerî olarak Makedonya’ya yardımda bulunmuştur. Yunanistan’ın yanında komşuları olan Bulgaristan ve Arnavutluk ile de sorunlar yaşayan Makedonya, tarihsel ve kültürel bağlarının yanında mevcut siyasal, ekonomik ve güvenlik sorunları nedeniyle Türkiye ile çok yakın ilişkiler kurmuş, Türkiye’nin desteğini hayati derecede önemsemiştir. Türkiye’de aynı şekilde Makedonya ile ilişkilerin geliştirilmesine önem vermiştir. Bu doğrultuda, iki ülke arasında eğitim, kültür, ekonomi ve askerî alanlarda yoğun bir işbirliği gerçekleştirilmiştir. Doğru yanıt D'dir.

BM, İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulmuş ve Güvenlik Konseyi daimi üyeleri dönemin galip büyük devletleri olmuştur. Alınan kararları veto etme hakkı da Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, Fransa, Çin ve Rusya’dan oluşan bu daimi üyeler ile belirli aralıklarla değişen geçici üyelere verilmiştir. Doğru yanıt C'dir.

Kardak Krizi, bazı önemli hususları ortaya çıkarmıştır: 1. Ege’deki gibi “millî mesele” olarak algılanan ve kamuoyu baskısının olduğu konularda politikacıların nasıl etkilendiğinin çarpıcı bicimde ortaya çıkarmıştır. 2. AB’nin kendi sınırlarını korumak için Türkiye’ye karşı bir pozisyon alabileceğinin görülmesi, böyle bir noktada Yunanistan’ı desteklemenin doğal olduğunu savunan bir AB’nin karşılarında olduğudur. 3. Çatışma yönetimi (Conf­lict-Management) konusunda AB’nin son derece yetersiz olduğu, sorunları çözebilme yetkinliğine sahip olmadığı ve çıkacak sorunlarda ABD’ye olan ihtiyacın elzem olduğunun anlaşılmasıdır. Ayıca, AB’nin bu olayda Yunanistan’ı desteklemesi ve Türkiye’ye karşı sert tutumu, Türk kamuoyunda AB’ye karşı düşünceleri son derece olumsuz etkilemiştir. Kardak Krizini çok iyi kullanan Yunanistan, bu süreçte, AB’nin başta Gümrük Birliği’nden kaynaklanan mali destekleri olmak üzere Türkiye’ye yönelik bütün mekanizmalarını ve yardımlarını bloke etmeyi başarmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Soğuk Savaş sonrası Türkiye-Rusya ilişkilerinin, ikili ilişkilerin yanı sıra Kaf­kaslar, Orta Asya, Balkanlar ve Orta Doğu politikaları çerçevesinde ele alınması gereği açıktır. Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında yeniden bölge ve dünya politikasında etkili olmak için mücadele eden, bir taraf­tan da ekonomisini reforme etmeye çalışan Rusya Federasyonu ile Türkiye’nin çıkarları arasında uzlaşan noktalar kadar, uzlaşmayan pek çok husus da bulunmaktadır. 1990 sonrasında bölgede çıkan hemen her krizde Türkiye ve Rusya Federasyonunun farklı politik tercihlerde bulunduğu gözlenmiştir. Özellikle Bosna Savaşı, Çeçenistan sorunu, Ermenistan sorunu, Orta Asya Türk Cumhuriyetlerindeki güç mücadelesi bu dönem içinde sayılabilecek örneklerdir. Doğru yanıt D'dir.

1993-1996 döneminde Türkiye-İran ilişkileri, geçmişin izleri ve rekabetini taşımaktadır. Her şeyden önce Türkiye, İran’ın düşmanı olan ABD ile müttefiktir, ayrıca iki ülkenin rejimlerinin farklılığı ayrı bir rekabet ve yaklaşım oluşturmaktadır. Bu yıllarda ülke içinde de yoğun olarak “siyasal İslam” konusunu tartışan Türkiye’deki sivil-askerî bürokrat ve bazı siyasi oluşumlar, İran’ı Türkiye’ye kendi rejimini ihraç etmeye çalışmakla suçlamakta, İslami teröristleri desteklediğini iddia etmekte; İran ise Türkiye’nin rejim muhalif­lerini koruduğunu söylemektedir. Ayrıca, Türkiye, İran’daki Azeri Türklerinin önemli bir destekçisi olarak algılanmakta bu nokta bir tehdit olarak görülmekte Türkiye de İran’a ülkesinde PKK varlığına izin verdiğini ve ısrarlara rağmen bunu engellemediği eleştirişi getirmektedir. İran, aslında bölgede bir Kürt devletinin kurulmasına karşı olmak konusunda Türkiye ile çok benzer bir politikaya sahip olsa da PKK kartını kullanmaktan da çekinmemiştir. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye 1993 yılında T.Özal’ın bölgeye yaptığı bir ziyaretin ardından ani bir biçimde vefat etmesi sonrasında oluşan yeni politik ortamda, bölgesel ve küresel gelişmeleri de dikkate alarak yeni bir politika geliştirdi. Burada daha az duygusal, daha çok işbirliğine yönelik ve Rusya’nın da daha fazla dikkate alındığı politikalar gündeme geldi. Örneğin, 1992 yılındakinin aksine, 1994 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen “İkinci Türk Zirvesi” eskiye göre daha gerçekçi temelde gerçekleşmiş, ülkeler dışişleri, eğitim, kültür alanlarında işbirliğini geliştirme kararı almış, petrol ve doğalgaz hatlarını Türkiye üzerinden geçmesinden memnuniyet duyulacağı belirtilmiş, Dağlık Karabağ konusunda Ermenistan’ın BM kararlarına uyması ve işgal ettikleri topraklardan çıkması istenmiştir. 1995’te Bişkek’te gerçekleştirilen “Üçüncü Türk Zirvesi” ve 1996 yılında Taşkent’te gerçekleştirilen “Dördüncü Türk Zirvesi”nde ise ilişkiler duygusal atmosferini büyük ölçüde yitirse de özellikle ekonomik alanlarda daha da güçlendirilmiştir. Tüm bu zirvelerde dikkat edilen öncelik ise alınan kararlarda ve faaliyetlerde Rusya’yı rahatsız edecek unsurlardan kaçınılması olmuştur. Doğru yanıt A'dır.