TÜRK DIŞ POLİTİKASI II

I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi ve hemen ardından II. Dünya Savaşı’nın çıkması uluslararası sistemde bir geçiş döneminin yaşanmasına yol açmış ve Avrupa dışından bir güç olan Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) uluslararası sistemde etkin
bir aktör olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Böylelikle bozulan güç dengesi
modelinden iki kutuplu sisteme geçilmiş, SSCB ile ABD arasında oluşan bloklaşma
uluslararası sistemi kendilerinin başını çektiği iki kutuplu hâle getirmiş ve 1991 yılına
kadar devam eden bu döneme literatürde Soğuk Savaş dönemi adı verilmiştir.

İki kutuplu sistemde devletler çoğunlukla rakip iki blok etrafında toplanmışlardır. Bu sistemde iki bloka da ait olmayan tarafsız devletler de söz konusudur. Zamanla bu tarafsız, yani iki bloka da ait olmayan ülkeler Bağlantısızlar Hareketi’ni
oluşturmuş ve neredeyse üçüncü bir blok hâline gelmiştir

Keza, dönemin dış politika
tercihi olarak herhangi bir bloka göre hareket etmek bu ülkeler açısından rasyonel
görülmüş ve özellikle de Avrupa’da bir bloka ait olmamanın, yani tarafsızlık politikası yürütmenin uzun vadede zararlı sonuçlara yol açabileceği düşünülmüştür.
Bu genel düşüncenin aksine Soğuk Savaş döneminde aslında Batı Bloku’na yakın
olsalar da tarihî, siyasi ya da coğrafi gerekçelerle İsviçre, Avusturya, İsveç ve Finlandiya bağımsız kalmayı tercih etmişlerdir.

Yine Yugoslavya bu dönemde Doğu
Bloku’na yakın güçlü bir Balkan ülkesi olarak her iki paktın da dışında kalarak,
“Bağlantısızlar Hareketi”nin öncülüğünü üstlenmiştir

Soğuk Savaş döneminde küresel barışın teminatı olarak kurulan Birleşmiş
Milletler (BM) ise özellikle onu domine eden BM Güvenlik Konseyinin beş daimi
üyesi ile (ABD, SSCB, Çin, İngiltere, Fransa) güç dengesi sistemini de kurumsallaştırmış oluyordu. Bu sistem bütün dünya dengelerinin değişmesine ve Soğuk
Savaş’ın 1990’da sona ermesine rağmen hâlâ devam ettirilmeye çalışılmaktadır.

Ancak Soğuk Savaş döneminde
iki bloklu sistem bakımından en önemli konu Almanya’nın işgali esnasında gündeme gelmiş ve savaş sonrasında SSCB’nin Doğu Avrupa’ya yönelmesi ile ABD öncülüğünde bloklaşmanın ilk önemli adımı 1949 yılında NATO’nun kurulmasıyla
atılmıştır. ABD ile Kanada’nın kapitalist Avrupalı ülkeler ile birlikte oluşturduğu
NATO, temelde Batı Avrupa’nın savunması amacıyla bir askerî iş birliği olarak kurulmuşsa da bu durum yalnızca askerî iş birliği ile sınırlı kalmamış, bu örgüt ‘komünist tehlike’ karşısında ideolojik mücadele de vermiştir.

Ancak Soğuk Savaş döneminde
iki bloklu sistem bakımından en önemli konu Almanya’nın işgali esnasında gündeme gelmiş ve savaş sonrasında SSCB’nin Doğu Avrupa’ya yönelmesi ile ABD öncülüğünde bloklaşmanın ilk önemli adımı 1949 yılında NATO’nun kurulmasıyla
atılmıştır. ABD ile Kanada’nın kapitalist Avrupalı ülkeler ile birlikte oluşturduğu
NATO, temelde Batı Avrupa’nın savunması amacıyla bir askerî iş birliği olarak kurulmuşsa da bu durum yalnızca askerî iş birliği ile sınırlı kalmamış, bu örgüt ‘komünist tehlike’ karşısında ideolojik mücadele de vermiştir. SSCB’nin NATO’nun
kurulmasına verdiği karşılık 1955’te sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla (SSCB,
Arnavutluk, Romanya, Demokratik [Doğu] Almanya, Bulgaristan, Çekoslavakya,
Macaristan ve Polonya) kurulan Varşova Paktı olmuş ve paktla sosyalist ülkeler
arasındaki bağların ve iş birliğinin arttırılması amaçlanmıştır. Bu iki örgütün kurulması, aslında bir anlamda hem bloklaşmanın hem de iki kutuplu sistemin tescillenmesi anlamına gelmiş, 1961 yılında yapılan Berlin Duvarı ise bu bölünmenin
dramatik bir simgesi olmuştur.