TÜRK DIŞ POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 18

Batı Avrupa ülkeleri kapitalist ekonomiyi ve liberal demokrasiyi benimsemişken, doğusundaki ülkeler (SSCB, Bulgaristan, Romanya, Polonya vs.) komünist bir ekonomi ve siyasal rejimi idealleştirmişlerdir. Bunların arasında İngiltere yer almaz.

1996 baş›nda yaşanan Kardak Krizi ile Türkiye-Yunanistan ilişkileri savaşın eşiğine gelmiştir.

II. Dünya Savaşı, dünyadaki uluslararası sistem açısından bir kırılma noktasıdır. Savaşa kadar ulus-devletler arasında güç dengesi modeline göre örgütlenmiş uluslararası sistem, bu savaştan sonra iki kutuplu sisteme dönüşmüş ve savaş sonrası dönemden 1991’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasına kadar olan dönemi kapsamıştır.

SSCB’nin NATO’nun kurulmasına verdiği karşılık 1955’te sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla (SSCB, Arnavutluk, Romanya, Demokratik [Doğu] Almanya, Bulgaristan, Çekoslavakya, Macaristan ve Polonya) kurulan Varşova Paktı olmuş ve paktla sosyalist ülkeler arasındaki bağların ve iş birliğinin arttırılması amaçlanmıştır.

Varşova Paktı’nın kurulmasından sonra iki blok arasındaki rekabet daha da sertleşmeye başlamış ve her atak bir karşı atağa neden olmuştur. Yarış, öncelikle iki alanda gerçekleşmiştir: Avrupa’daki nüfuz alanının genişletilmesi ve nükleer teknolojide (silahlar ve en uzun menzile ulaşabilecek füze rampaları) öne geçme. Bu rekabet 1962 yılında Küba Krizi’yle birlikte iki blok arasında nükleer bir savaşın eşiğine kadar gelinmesine neden olmuştur.

Yeşil Kuşak Projesi, ABD’nin 1970 ve 1980’li yıllarda Orta Doğu’da komünizmin yayılma tehdidine karşı İslami hareketleri destekleme projesidir.

1980’li yıllara gelindiğinde kapitalist ekonominin dünya çapında yaygın tek model hâline gelmesi, 1985 yılında işbaşına gelen SSCB Devlet Başkanı Mihail Gorbaçov’u Sovyet modelinde zorunlu değişiklikler yapmaya itmiştir. Gorbaçov, iktidara geldikten sonra öncelikle SSCB’nin tarihsel olarak bağları olduğunu iddia ettiği Avrupa ile fiziksel bir bütünleşme sağlamaya uğraşmış, ardından zaten bozulmaya başlamış Sovyet ekonomisi üzerinde yük olan askerî harcamaları azaltmış, ulusal sosyalizm modellerine ve bu modelleri kapsayan reformlara izin vermiş ve Sovyet iç politikasında bir liberalleşme hareketi başlatmıştır.

Türkiye NATO’ya üye olmasını kolaylaştırma amacı ile Güney ve Kuzey Kore arasında başlayan ancak Çin ve ABD’nin de müdahalesi ile genişleyen Kore Savaşı’nda BM’nin Güney Kore’ye destek olma amacıyla yaptığı çağrıya uyarak 17 Eylül 1950’de asker göndermiş ve 721 şehit vermiştir. Türkiye’nin NATO’ya kabul edilmesinde Batı Bloku’nun güvenlik endişeleri yanında BM’nin çağrısına uyarak Güney Kore’ye asker göndermesinin de önemli bir rol oynadığı açıktır.

Türkiye, bu blok siyaseti kapsamında 1949’da Avrupa Konseyi’ne, ardından 1952’de NATO’ya, 1953’te Balkan İttifakı’na, 1955’te Bağdat Paktı olarak kurulmuş ancak 1958’de CENTO’ya dönüşmüş örgüte üye olmuştur.

1989’da 14 üyesi olan NATO ilk genişlemesini Doğu Almanya ile birleşen yeni Almanya’yı içine alarak gerçekleştirmiştir. Ardından 1999, 2004 ve 2009 genişlemelerini gerçekleştiren NATO 28 üyeye ulaşmıştır.

2002-2005 arasındaki yoğun reform süreci sonrasında önce 2004’te AB Komisyonu tarafından Türkiye’nin Kopenhag Kriterlerini yerine getirdiği ilan edilmiş, ardından da 3 Ekim 2005’de üyelik müzakerelerine başlanmıştır. Müzakere sürecinin çok kısa zamanda tıkanması ile AB eksenli politikalarda da değişimler yaşanmış, “Komşularla Sıfır Sorun” adı verilen yeni dış politika söylemi, özellikle “Arap Baharı” adı verilen döneme kadar son derece etkili olmuştur.