TÜRK DIŞ POLİTİKASI II - Deneme Sınavı - 16

Güç dengesi modeline göre, uluslararası siteme hakim belli başlı ulus-devletler arasında güçler açısından bir denklik söz konusuyken hiçbirinin bir diğerine sürekli üstünlüğü söz konusu değildir. Bu sistemde, dengeleyici bir devlet vardır ve bu devlet açısından önemli olan tek unsur dengenin bozulmamasıdır. Dengeleyici devlet rolünü 18. ve 19. yy.da oynayan devlet İngiltere’dir. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

II. Dünya Savaşı, dünyadaki uluslararası sistem açısından bir kırılma noktasıdır. Savaşa kadar ulus-devletler arasında güç dengesi modeline göre örgütlenmiş uluslararası sistem, bu savaştan sonra iki kutuplu sisteme dönüşmüş ve savaş sonrası dönemden 1991’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasına kadar olan dönemi kapsamıştır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Soğuk Savaş döneminde aslında Batı Bloku’na yakın olsalar da tarihî, siyasi ya da coğrafi gerekçelerle İsviçre, Avusturya, İsveç ve Finlandiya bağımsız kalmayı tercih etmişlerdir. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yugoslavya bu dönemde Doğu Bloku’na yakın güçlü bir Balkan ülkesi olarak her iki paktın da dışında kalarak, “Bağlantısızlar Hareketi”nin öncülüğünü üstlenmiştir. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Soğuk Savaş döneminde küresel barışın teminatı olarak kurulan Birleşmiş Milletler (BM) ise özellikle onu domine eden BM Güvenlik Konseyinin beş daimi üyesi ile (ABD, SSCB, Çin, İngiltere, Fransa) güç dengesi sistemini de kurumsallaştırmış oluyordu. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Berlin Duvarı, 1961 yılında Demokratik (Doğu) Almanya vatandaşlarının Federal (Batı) Almanya’ya kaçmalarını önlemek amacıyla Demokratik Almanya tarafından yaptırılan, 1989 yılında Demokratik Almanya vatandaşlarının Batı’ya geçişlerinin serbest bırakılmasıyla işlevini yitiren ve aynı yıl yıkılmasına karar verilen 46 km uzunluğundaki duvar. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

SSCB’nin NATO’nun kurulmasına verdiği karşılık 1955’te sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla kurulan Varşova Paktı olmuş ve paktla sosyalist ülkeler arasındaki bağların ve iş birliğinin arttırılması amaçlanmıştır. Bu iki örgütün kurulması, aslında bir anlamda hem bloklaşmanın hem de iki kutuplu sistemin tescillenmesi anlamına gelmiştir. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

SSCB’nin NATO’nun kurulmasına verdiği karşılık 1955’te sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla (SSCB, Arnavutluk, Romanya, Demokratik [Doğu] Almanya, Bulgaristan, Çekoslavakya, Macaristan ve Polonya) kurulan Varşova Paktı olmuş  ve paktla sosyalist ülkeler arasındaki bağların ve iş birliğinin arttırılması amaçlanmıştır. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Yeşil Kuşak Projesi, ABD’nin 1970 ve 1980’li yıllarda Orta Doğu’da komünizmin yayılma tehditine karşı İslami hareketleri destekleme projesidir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Türkiye 1951 yılında Ortak Savunma Programı’ına, 1952’de ise NATO’ya üye olarak kabul edilmiştir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

II. Dünya Savaşı, dünyadaki uluslararası sistem açısından bir kırılma noktasıdır.
Savaşa kadar ulus-devletler arasında güç dengesi modeline göre örgütlenmiş
uluslararası sistem, bu savaştan sonra iki kutuplu sisteme dönüşmüş ve savaş
sonrası dönemden 1991’de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasına kadar olan dönemi kapsamıştır.

Güç dengesi modeli, temelde 18. ve 19. yy. Avrupa ulus-devlet modelini baz
alan ve bu devletler arasında ortaya çıkmış ululararası sistemi tanımlayan modeldir. Bu modele göre, uluslararası siteme hakim belli başlı ulus-devletler arasında güçler açısından bir denklik söz konusuyken hiçbirinin bir diğerine sürekli
üstünlüğü söz konusu değildir. Bu sistemde, dengeleyici bir devlet vardır ve bu
devlet açısından önemli olan tek unsur dengenin bozulmamasıdır. Keza, bu devletin sürekli bir dostu ya da düşmanı yoktur; sadece devamlı çıkarları vardır ve bu
çıkarların devamlılığı güç dengesinin devam etmesine bağlıdır. Zira, dengeleyici
devlet rolünü 18. ve 19. yy.da oynayan devlet İngiltere’dir (Emeklier, 2010).

Güç dengesi modeli, temelde 18. ve 19. yy. Avrupa ulus-devlet modelini baz
alan ve bu devletler arasında ortaya çıkmış ululararası sistemi tanımlayan modeldir. Bu modele göre, uluslararası siteme hakim belli başlı ulus-devletler arasında güçler açısından bir denklik söz konusuyken hiçbirinin bir diğerine sürekli
üstünlüğü söz konusu değildir. Bu sistemde, dengeleyici bir devlet vardır ve bu
devlet açısından önemli olan tek unsur dengenin bozulmamasıdır. Keza, bu devletin sürekli bir dostu ya da düşmanı yoktur; sadece devamlı çıkarları vardır ve bu
çıkarların devamlılığı güç dengesinin devam etmesine bağlıdır. Zira, dengeleyici
devlet rolünü 18. ve 19. yy.da oynayan devlet İngiltere’dir (Emeklier, 2010).

I. Dünya Savaşı’nın patlak vermesi ve hemen ardından II. Dünya Savaşı’nın çıkması uluslararası sistemde bir geçiş döneminin yaşanmasına yol açmış ve Avrupa dışından bir güç olan Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) uluslararası sistemde etkin
bir aktör olarak ortaya çıkmasına neden olmuştur. Böylelikle bozulan güç dengesi
modelinden iki kutuplu sisteme geçilmiş, SSCB ile ABD arasında oluşan bloklaşma
uluslararası sistemi kendilerinin başını çektiği iki kutuplu hâle getirmiş ve 1991 yılına
kadar devam eden bu döneme literatürde Soğuk Savaş dönemi adı verilmiştir.

İki kutuplu sistemde devletler çoğunlukla rakip iki blok etrafında toplanmışlardır. Bu sistemde iki bloka da ait olmayan tarafsız devletler de söz konusudur. Zamanla bu tarafsız, yani iki bloka da ait olmayan ülkeler Bağlantısızlar Hareketi’ni
oluşturmuş ve neredeyse üçüncü bir blok hâline gelmiştir

Keza, dönemin dış politika
tercihi olarak herhangi bir bloka göre hareket etmek bu ülkeler açısından rasyonel
görülmüş ve özellikle de Avrupa’da bir bloka ait olmamanın, yani tarafsızlık politikası yürütmenin uzun vadede zararlı sonuçlara yol açabileceği düşünülmüştür.
Bu genel düşüncenin aksine Soğuk Savaş döneminde aslında Batı Bloku’na yakın
olsalar da tarihî, siyasi ya da coğrafi gerekçelerle İsviçre, Avusturya, İsveç ve Finlandiya bağımsız kalmayı tercih etmişlerdir.

Yine Yugoslavya bu dönemde Doğu
Bloku’na yakın güçlü bir Balkan ülkesi olarak her iki paktın da dışında kalarak,
“Bağlantısızlar Hareketi”nin öncülüğünü üstlenmiştir

Soğuk Savaş döneminde küresel barışın teminatı olarak kurulan Birleşmiş
Milletler (BM) ise özellikle onu domine eden BM Güvenlik Konseyinin beş daimi
üyesi ile (ABD, SSCB, Çin, İngiltere, Fransa) güç dengesi sistemini de kurumsallaştırmış oluyordu. Bu sistem bütün dünya dengelerinin değişmesine ve Soğuk
Savaş’ın 1990’da sona ermesine rağmen hâlâ devam ettirilmeye çalışılmaktadır.

Ancak Soğuk Savaş döneminde
iki bloklu sistem bakımından en önemli konu Almanya’nın işgali esnasında gündeme gelmiş ve savaş sonrasında SSCB’nin Doğu Avrupa’ya yönelmesi ile ABD öncülüğünde bloklaşmanın ilk önemli adımı 1949 yılında NATO’nun kurulmasıyla
atılmıştır. ABD ile Kanada’nın kapitalist Avrupalı ülkeler ile birlikte oluşturduğu
NATO, temelde Batı Avrupa’nın savunması amacıyla bir askerî iş birliği olarak kurulmuşsa da bu durum yalnızca askerî iş birliği ile sınırlı kalmamış, bu örgüt ‘komünist tehlike’ karşısında ideolojik mücadele de vermiştir.

Ancak Soğuk Savaş döneminde
iki bloklu sistem bakımından en önemli konu Almanya’nın işgali esnasında gündeme gelmiş ve savaş sonrasında SSCB’nin Doğu Avrupa’ya yönelmesi ile ABD öncülüğünde bloklaşmanın ilk önemli adımı 1949 yılında NATO’nun kurulmasıyla
atılmıştır. ABD ile Kanada’nın kapitalist Avrupalı ülkeler ile birlikte oluşturduğu
NATO, temelde Batı Avrupa’nın savunması amacıyla bir askerî iş birliği olarak kurulmuşsa da bu durum yalnızca askerî iş birliği ile sınırlı kalmamış, bu örgüt ‘komünist tehlike’ karşısında ideolojik mücadele de vermiştir. SSCB’nin NATO’nun
kurulmasına verdiği karşılık 1955’te sekiz sosyalist ülkenin katılımıyla (SSCB,
Arnavutluk, Romanya, Demokratik [Doğu] Almanya, Bulgaristan, Çekoslavakya,
Macaristan ve Polonya) kurulan Varşova Paktı olmuş ve paktla sosyalist ülkeler
arasındaki bağların ve iş birliğinin arttırılması amaçlanmıştır. Bu iki örgütün kurulması, aslında bir anlamda hem bloklaşmanın hem de iki kutuplu sistemin tescillenmesi anlamına gelmiş, 1961 yılında yapılan Berlin Duvarı ise bu bölünmenin
dramatik bir simgesi olmuştur.