TÜRK DIŞ POLİTİKASI I

Darbeden sonra AET ile görüşmeler devam etmiş ve ancak Temmuz 1962 AET Bakanlar Konseyi, Türkiye ile resmî müzakerelerin başlatılmasına karar vermiştir. Bu tarihten sonra başlayan müzakereler neticesinde 12 Eylül 1963’te Türkiye ile AET arasında Ankara Anlaşması imzalanmış ve Türkiye ortak üye olarak kabul edilmiştir.

1950’lerin sonuna doğru, ABD’nin SSCB karşısındaki askerî ve teknolojik üstünlüğü SSCB’nin atakları karşısında kaybolmaya başlamış, ABD, Başkan Eisenhower’ın Kitlesel Karşılık Doktrini’ni, SSCB’nin ABD topraklarını vurabilecek silahlar elde etmesi dolayısıyla terk etmiştir. Bunun en önemli göstergesi 1962 yılında yaşanan Küba Krizi olmuştur.

1960-1970 dönemi uluslararası ortamda bazı değişikliklerin meydana geldiği ve güç dengelerinin yeniden hareketlenmeye başladığı bir dönemdir. Bu dönemde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) liderliğindeki bloklaşma geçmişe göre de¤iflen güç dengesi ekseninde bir yumuşama dönemine girmiş ve So¤uk Savaş’ın gerilimi nispeten biraz da olsa düşmüştür. 1950’lerin sonuna do¤ru, ABD’nin SSCB karşısındaki askerî ve teknolojik üstünlüğü SSCB’nin atakları karşısında kaybolmaya başlamış, ABD, Başkan Eisenhower’ın Kitlesel Karşılık Doktrini’ni, SSCB’nin ABD topraklarını vurabilecek silahlar elde etmesi dolay›s›yla terk etmifltir. Bunun en önemli göstergesi 1962 yılında yaşanan Küba Krizi olmuştur. 1959 yılında Küba’da yaşanan kominist devrimin ard›ndan bu ülkenin ABD ile iliflkileri bozulmufl ve Küba SSCB ile yakınlaşmaya başlamıştır. Bundan rahatsızlık duyan ABD, 1961 yılında Başkan J.F. Kennedy öncülüğünde Küba’ya başarısız bir askerî çıkarma yapmış (Domuzlar Körfezi Çıkarması) ve bu olaydan sonra ABD ile Küba aras›ndaki ilişkiler iyice gerilmiştir. Bu fırsattan yararlanan SSCB, Küba ile ilişkilerini daha da geliştirmiştir. SSCB’nin Küba’ya füze rampası kurma girişimi ABD ile bir krizin çıkmasına neden olmuş, bir nükleer savaşın eşiğine gelinmiştir. Böylelikle her iki taraf da karflılıklı olarak birbirlerini vurulabileceklerini anlamış, dolayısıyla ileride ç›kabilecek bir savafl ihtimaline karşı önlemler almaya gitmiş ve yeni bir uluslararası konjönktür ortaya çıkmıştır (Sander, 1987:491). Temel olarak nükleer denklik mantığı üzerinde gelişen Dehşet Dengesi (Ballance of Terror) politikaları uluslararası siyasete egemen olmaya başlamıştır (Sönmezoğlu, 2006: 60). Bu politika, nükleer güce sahip ülkelerin her birinin, di¤erinin de kendisini yok edecek bir karşılık vereceğinden çekinerek nükleer silaha dayalı bir ilk saldırıdan kaçınması durumudur. Günümüzde geçerli nükleer denge anlayışı hâlâ dehşet dengesidir

Türkiye’nin adaya müdahalesi bu şekilde engellenirken bir yandan da adaya yönelik diplomatik çalışmalar sürmekteydi. Başkan Johnson’un özel temsilcisi sıfatıyla ABD Dışişleri Eski Bakanı Dean Acheson, yeni bir ara buluculuk pozisyonunda 9 Temmuz 1964’te adaya yönelik, daha sonra Acheson Planı olarak bilinecek planını sunmuştur.

Çeşitli Avrupa ülkeleri tarafından farklı yorumlara neden olan bu proje Temmuz 1968’de ABD’nin SSCB ile Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Antlaşması’nı imzalanmıştır.

ABD yönetimi 1964 yılında Çok Taraflı Kuvvet Projesi’ni ortaya atmış, bu yolla, özellikle de Avrupalı müttefikleri, nükleer silah üretimi yerine nükleer silah paylaşımına ikna etmeye çalışmıştır.

ABD’nin gözetiminde Bağdat Paktı’nın kurulması Türkiye-SSCB ilişkilerini daha da gerginleştirmiştir. Nitekim paktın karşısında olan Mısır ve Suriye üzerindeki Sovyet etkisinin artması Türkiye’nin güneyden kuşatıldığı hissine kapılmasına neden olmuş, diğer yandan SSCB ise Türkiye’nin Batı emperyalizmine uyduluk yaptığı ve bölge ülkelerini bu etkiye açtığı iddiasında bulunmuştur. Bu gerginlik hâli, 1957 Suriye krizinde de devam etmiş, 1958’de Irak’taki askerî darbede de benzer sorunlar yaflanmıştır.

1960-1970 dönemi diliminde uluslararası ortamda bazı değişikliklerin meydana gelmiş ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) liderliğindeki bloklaşma geçmişe göre değişen güç dengesi ekseninde bir yumuşama dönemine girmiş ve Soğuk Savaş’ın gerilimi nispeten biraz da olsa düşmüş; dolayısı ile güç dengeleri yeniden hareketlenmeye başlamıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

SSCB’nin Küba’ya füze rampası kurma girişimi ABD ile SSCB arasında bir krizin çıkmasına neden olmuş, bir nükleer savaşın eşiğine gelinmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Vietnam Savaşı 1965-1975 yılları arasında olmuştur. Doğru cevap B seçeneğidir.

Nükleer olmayan silahlarla, caydırma amaçlı yapılan savaşa konvensiyonel savaş adı verilir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye'nin ABD'nin dış politikalarını kayıtsız koşulsuz desteklemesi İnönü'ye yazılan Johnson Mektubu ile değişmiştir. Doğru cevap D seçeneğidir.

27 Ekim 1965’te iktidara gelen Süleyman Demirel hükûmeti, gerek rahatsızlıkları gidermek gerekse Amerikan askerlerinin Türkiye’deki statülerini bir netliğe kavuşturmak adına Amerikalı yetkililerle görüşmeye başlamış ve temelde ABD ile yapılan ikili anlaşmaların tek bir metinde toplanmasını hedefleyen bir çalışma yapılmaya başlanmıştır. Doğru cevap D seçeneğidir.

1951 yılında Türkiye, NATO’ya üye olduğunda SSCB derhâl bir notayla bu üyeliğin Türkiye’nin kendi topraklarını ‘SSCB’ye karfşı saldırgan amaçlar besleyenlere açmak’ olduğunu belirtmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Bu gerginlik 1962 Küba krizinde füzeler kaldırılana dek devam etmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kıbrıs Cumhuriyeti 1960 Anayasası ile kurulmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir.

12 Eylül 1963’te Türkiye ile AET arasında Ankara Anlaşması imzalanmış ve Türkiye ortak üye olarak kabul edilmiştir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Temel olarak nükleer denklik mantığı üzerinde gelişen Dehşet Dengesi (Ballance of Terror) politikaları uluslararası siyasete egemen olmaya başlamıştır.

Esnek Karşılık Doktrini, 1960’lardan itibaren NATO’nun askerî strateji olarak kabul ettiği, karşı taraftan gelecek bir saldırının niteliğine uygun olarak bir karşılık verilmesi stratejisidir.

Vietnam Savaşı genel olarak ABD'nin Sovyetler Birliği karşısında güç kaybetmesinin nedenlerinden biridir. Güney Vietnamı desteklemesinin ayrı bir etkisi olmamıştır.