TÜRK DIŞ POLİTİKASI I

Savaşın Son Dönemi ve Türkiye

Savaş Dönemi Türk Dış Politikası, s.108

Savaşa Giden Süreçte Dünya

II. DÜNYA SAVAŞINA DOĞRU DÜNYA VE TÜRKİYE’DE DURUM, s.101

II. DÜNYA SAVAŞI’NA DOĞRU DÜNYA VE TÜRKİYE’DE DURUM, s.102

II. DÜNYA SAVAŞI’NA DOĞRU DÜNYA VE TÜRKİYE’DE DURUM, s.103

II. DÜNYA SAVAŞI’NA DOĞRU DÜNYA VE TÜRKİYE’DE DURUM, s.104

II. DÜNYA SAVAŞI, s.106

Savaşa Giden Süreçte Dünya, s.101

Savaş Öncesi Türkiye, s.104

Üçlü ittifak (Ankara Paktı), s.108

II. Dünya Savaşı, s.105

Almanya dışında yaşayan tüm Almanların Alman sınırları içine alınmasını amaçlayan Hitler’in bu tutumu, ABD’nin tarafsızlık ve İngiltere’nin yatıştırma politikası nedeniyle makul görüldü ve Eylül 1938’de düzenlenen Münih Konferansı’yla Çekoslavakya’da Almanların yaşadığı Südetler bölgesi Almanya’ya verildi. Ancak Almanya bununla yetinmedi ve Alman halkına yaşam alanı (Lebensraum) açmak amacıyla Mart 1939’da Çekoslavakya’yı işgal etti, ardından da Litvanya’ya asker çıkarttı. Almanya’nın izinden giden İtalya da Nisan 1939’da Arnavutluk’u işgal etti.

Almanya ile SSCB 23 Ağustos 1939’da imzaladıkları Saldırmazlık Paktı ile Polonya’yı kendi aralarında paylaşmış, böylece önündeki SSCB engelini de aşan Almanya, 1 Eylül 1939’da Polonya’ya saldırmıştır. İngiltere ve Fransa da 3 Eylül’de Almanya’ya savaş ilan etmiştir. Almanya’nın Polonya’ya saldırısının hemen ertesinde 17 Eylül’de Sovyetler Polonya’ya doğudan saldırmışlar ve iki güçlü ordunun saldırısına karşı koyamayan Polonya, 28 Eylül’de Almanya ile Sovyetler arasındaki Saldırmazlık Antlaşması’nın gizli maddesinde belirtildiği şekilde fiilen paylaşılmış oldu. Sovyetler Polonya’dan sonra Ekim ayında Letonya, Litvanya ve Estonya’yı işgal etti. Devamında ise Finlandiya’yı dört aylık bir direnişten sonra işgal etti.

Almanya’nın 1 Eylül 1939’da Polonya’ya saldırmasıyla resmen başlayan II. Dünya Savaşı’nın hemen başında, SSCB ile ilişkilerin de değişmesi ve olumsuz yönde gelişmeler göstermesi üzerine, Türkiye, İngiltere ve Fransa ile daha önce başlamış olan görüşmeleri hızlandırdı ve sonuçlandırdı. İmzalanan bildirgeler doğrultusunda daha önce hazırlanmış olan Türk-İngiliz-Fransız İttifakı (Ankara Paktı) 19 Ekim 1939’da Ankara’da imzalandı. “Üçlü İttifak” olarak bilinen ve resmi adı “Türkiye, İngiltere ve Fransa Arasında Karşılıklı Yardım Antlaşması” olan bu pakt, Doğu Akdeniz’i ve Balkanları bir saldırıya karşı korumak maksadıyla yapılmıştır. II. Dünya Savaşı’nın hemen öncesi ile savaşın başlayıp geliştiği ilk iki ay içerisinde Türkiye’nin dış siyasetinde meydana gelen bu gelişmeler, onun kuruluşundan itibaren izlediği, Sovyetler Birliği ile iyi komşuluk ilişkilerini esas alan dış siyaset çizgisinde önemli değişikliklere yol açtı. Bu da Sovyetler Birliği tarafından tepkiyle karşılandı. Nitekim Türkiye’nin, İngiltere ve Fransa ile 19 Ekim 1939 tarihli ittifakı imzalaması üzerine, buna bir tepki olmak üzere Sovyetler Birliği, Türkiye’ye yapmakta olduğu petrol sevkiyatını durdurdu.

Almanya’nın Balkanlarda ilerleyerek Türk sınırına yaklaşması ve İtalya’nın da Yunanistan’a saldırması Türkiye’nin kaygılarını arttırmıştır. Öte yandan İngiltere’nin Türkiye’yi müttefikler yanında savaşa sokmak için pompaladığı “Polonya Sendromu” propagandası, Türkiye’de de karşılığını buluyor ve “Almanya ile SSCB tarafından aynı anda işgale uğrama korkusu” olarak adlandırılan bu sendrom, Türk yetkilileri ciddi anlamda kaygılandırıyordu.

6 Haziran 1944’te Normandiya Çıkarması ile açılan ikinci cephe sonrasında Almanların artık iyice sıkışmaya başlaması savaşın tüm dengesini müttefikler lehine döndürmeye başlamıştır.

Churchill ile Stalin arasında 9 Ekim 1944’te yapılan Moskova Görüşmesi Türkiye’nin endişelerini daha da arttırdı. Görüşmede, savaş sonrası nüfuz bölgeleri belirlenmiş ve İngiltere SSCB’nin Montreux Boğazlar Sözleşmesi’nde ayrıntıları daha sonra görüşülecek olan değişiklik teklifini prensip olarak kabul etmiştir. Yüzdeler Anlaşması ya da Churchill-Stalin Oranlar Uzlaşısı olarak adlandırılan ve II. Dünya Savaşı devam ederken savaş sonrasında Güneydoğu Avrupa’nın nüfuz bölgelerine göre nasıl pay edileceğini belirleyen antlaşmadır.

Tahran Konferansı’nın önemli sonucu zafere doğru yaklaşıldıkça müttefikler arasındaki görüş ayrılıklarının da belirmeye başlamasıydı. Bu durum yeni bir paylaşım döneminin de başladığına işaret ediyordu.

Savaşın gidişatı hakkında görüşmek üzere ABD Başkanı Roosevelt ile İngiliz Başbakanı Churchill 14 Ocak 1943’te Casablanca’da (Fas) bir araya geldiler. Konferans’ta savaşın, düşmanın kayıtsız şartsız teslim alınana kadar sürdürülmesi kararı alınmıştır. Görüşmede ayrıca Türkiye’nin durumu da tartışılmış ve Türkiye’nin savaşa katılması konusunda bir mutabakat sağlanarak, durumun Türkiye’ye bildirilmesine, Türkiye ile görüşmeleri ise Churchill’in yürütmesine karar verilmiştir.