TÜRK DİLİ II

Okuma amacını belirleme, metnin yapısı hakkında bilgi edinme, metinle ilgili ön bilgileri hatırlama, başlık ve görsellerden hareket ederek konuyu tahmin etme, okuma sırasında nelere dikkat edileceğine karar verme gibi stratejiler okuma öncesinde kullanılabilir.

Okuduğunu anlayabilmenin başlıca şartları şunlardır (Moffet ve Wagler, 1976,
127-129):
Yoğun dikkat: Metinde birbirini izleyen kelimelerin anlamlarına yoğunlaşma
konusunda dikkat yeteneğini geliştirebilmek için değişik etkinlikler gerçekleştirilebilir. Karşılıklı tartışmalar, metni oyunlaştırma, canlandırma ve metinle ilgili
hazırlıksız konuşmalar bu etkinlikler arasında yer almaktadır.
Yeniden yapılandırma: Metinden elde edilen bilgilerle, metnin konusuyla ilgili önceden sahip olunan bilgilerin ilişkilendirilmesi ve zihinde yapılandırılmasıdır. Bilginin yeniden yapılandırılması, dikkat ve bilgiyi yeniden elde etmek için
harcanan çabayla yakından ilişkilidir.

Zihinde canlandırma: Düşünmenin gerçekleşmesi doğrudan okumaya yoğunlaşmak, okunanların anlamları üzerinde düşünmek ve bunları zihinde canlandırmakla ilişkilidir.
Çıkarımlarda bulunma: Çıkarımda bulunma metindeki sebep-sonuç ilişkilerinin, durumlar, olaylar vb. arasındaki kıyaslama ve ilişkilerin belirlenmesini
gerektirmektedir.
Anlamı kavrama: Karmaşık zihinsel etkinliklerin yer aldığı bu aşamada ipuçları ve kullanılan kelimeler büyük önem taşımaktadır.

Eleştirel düşünmenin temelinde dikkat, nesnellik, geniş bir bakış açısı ve yorumlama becerisi yatmaktadır.

Okuma sonrası kullanılan stratejiler arasında, metinle ilgili önceden yapılan tahminlerin doğru olup olmadığını kontrol etme, özetleme, metindeki düşünceler arasındaki ilişkiyi görmek için metni yeniden gözden geçirme gibi stratejiler sayılabilir.

Okuma öncesinde kullanılan okuma stratejilerinin amaçları; konuyla ilgili ön bilgileri harekete geçirmek, metni anlamak için ön hazırlık yapmak, metnin okunması konusunda istek ve motivasyon oluşturmak, anlamı bilinen ve bilinmeyen kelimeler arasında anlamsal ilişkiler kurmak, başlığa dikkat çekmek ve konuyu tahmin etmek şeklinde özetlenebilir.

Okuma hızını ayarlama, önemli bilgiyi işaretleme, sözlük vb. başvuru kaynaklarını kullanma, okuma sırasında geri dönüşlerde bulunma, metne yoğunlaşma, sesli okuma, bağlama yönelik ipuçları kullanma, bilginin kalıcılığını sağlamak amacıyla şemalaştırma, resimleştirme, noktalama işaretlerine, yazım kurallarına dikkat etme, önce okunanları kontrol etme, anlamı bilinmeyen kelimeleri metinden yola çıkarak tahmin etme ya da ek-köke dayalı olarak anlamı kestirme gibi stratejiler okuma eylemi devam ederken kullanılabilir.

Okuma sırasında kullanılan stratejilerin amaçları; yönlendirme ve sorular yoluyla metinle etkileşimi sağlamak, metnin yapı ve mantıksal sırasını kavramak, metnin bağlamını açıklamak, anlamak, çıkarım ve yargıda bulunmayı kolaylaştırmak, anlamı bilinmeyen kelimelerin anlamlarının bağlamdan çıkarılabilmesi için ipuçları bulmak, paragraf ve metnin ana düşüncesini çıkarmada kolaylık sağlamak, metin içinde özel bir bilgiyi aramak, metni okumaya başlamadan önce verilen soruların cevaplarını bulmak, metinle ilgili olarak verilen şekilleri ya da haritaları tamamlamak, metinde
verilen mesajla ilgili not almak şeklinde özetlenebilir.

Okuma sonrasında kullanılan okuduğun anlama stratejilerinin amaçları; okuma deneyimini genişletmek, metinde yer alan bilgilerle önceden sahip olunan bilgileri birleştirmek, metnin daha derin analizini yapmak, metinden yapılan çıkarımların birleştirilmesini sağlamak, öğrenilenleri değerlendirmek, metinle ilgili sorulara cevap vermek, metindeki önemli yerlerin altını çizmek şeklinde sıralanabilir.

Dinleme Sürecinin Etkileyen Kaynak (Konuşmacı) Temelli Faktörler:
• Mesajda kullanılan sözcükler, terimler, yanlış anlaşılmaya yol açacak cümle
kuruluşları, yanlış vurgu ve tonlamalar
• Konuşma bozuklukları, konuşmayı etkileyen fiziksel etkenler
• Konuşma hızı
• Ses tonu
• Jest ve mimikler
• Bilgi birikimi
• Konuyla ilgili yapılan hazırlık
• Konunun sunuluş şekli

Dinleme Sürecini Etkileyen Alıcı (Dinleyici)Temelli Faktörler:
• Alıcının zihinsel ve fizyolojik yetileri
• Dikkat
• İlgi, istek
• Kelime dağarcığı
• Bilgi birikimi
• Ön yargı
• Dinleme sürecinde uygun dinleme davranışları gösterme (Dik oturma, konuşanla göz teması kurma, not tutma, soru sorma, dinlenenlere uygun geri bildirimlerde bulunma, vb.)
• Dinleme hızı

Okuma sürecinde dikkat edilmesi gereken okumanın beş temel ilkesi şunlardır; Okuma anlam kurma sürecidir, okuma stratejik olmalıdır, okuma akıcı olmalıdır, okuma yaşam boyu devam etmelidir ve kişi okumaya güdülenmelidir.

Yeniden yapılandırma: Metinden elde edilen bilgilerle, metnin konusuyla ilgili önceden sahip olunan bilgilerin ilişkilendirilmesi ve zihinde yapılandırılmasıdır

Diğer şıklarda verilen ifadeler okuma sürecinde metnin daha iyi anlaşılmasını sağlayacak çalışmalardan değildirler.

Okuma alışkanlığı edinmeyi etkileyen 4 faktör bulunmaktadır; bireysel etkenler, çevre, aile ve okul. Dolayısıyla sosyal statü bu faktörler arasında değildir.

Göz atarak okumada amaç, konunun ayrıntılarına girilmeden ana hatlarıyla kavranmasıdır. Genellikle bir kitap okunup anlaşılmak istenildiği zaman değil de bir konu hakkında genel bilgiler edinmek amacıyla yapılır.

Okuduğunu anlama stratejileri okuduğunu anlamayı ve kavramayı kolaylaştırmak, bu süreçte yaşanan sorunları çözmek amacıyla kullanılan stratejilerdir. Okuduğunu anlama stratejileri, okurların okuduklarını hatırlamalarına ve anlamalarına yardım eden kasıtlı planlar olarak da nitelendirilebilir

Eleştirel düşünmenin temelinde zihinsel düşünme süreçlerinin aktif kullanımı söz konusudur. Diğer şıklarda ifadeler yanlıştır.

D şıkkı dışında kalan şıklar, dinleme sürecini etkileyen kaynak temelli faktörlerdendir

Amaçlı dinleme; bilgi edinmeye, yorumlamaya, eleştirmeye ve haz almaya (estetik) dayalı dinleme seklinde sınıflandırılır. Diğer şıklardaki eşleştirmeler hatalıdır.

Dinleme ve okuma iki farklı süreç olduğundan, kullanılan stratejiler de aynı olmayacaktır.