TÜRK DİLİ II

İnsanları, bir konu üzerinde düşündürmeyi, tartıştırmayı, bu yolla gerçeklere ulaştırmayı amaçlayan yazı türlerine düşünce yazıları denir. Yazar, ya okuru ele aldığı konu hakkında bilgilendirmek ister ya da o konuya ilişkin düşüncelerini paylaşmak ister. Düşünce yazıları sanatsal boyutlu yazılar değildir; bir gözlem, deneyim ya da araştırmaya dayalı yazılardır. Yazarın sanatlı anlatım kaygısı yok- tur. Düşünce yazılarının yazılış amacı ile okura sezdirilen anlam arasında bir ilişki söz konusudur. Genelde sözcüklerin ilk anlamlarıyla oluşturulan düşünce yazıla- rında, okurda bıraktığı izlenimin kişiden kişiye değişmeyeceği varsayılır. Düşünce yazılarının bazı türlerinde bilimsel kavramlara ve terimlere yer verilir. Doğru seçenek D'dir.

Makale, herhangi bir konuda bilgi vermek, bir düşünce ya da konuya açıklık getirmek, yeni bir görüş ve düşünceyi ileri sürmek, ele alınan konu üzerinde yapılan inceleme ve araştırma sonuçlarına göre kanıtlar sunarak bu yeni görüş ve düşünceleri desteklemek ve doğruluğunu kanıtlamak amacıyla kaleme alınan bilimsel ağırlıklı gazete ve dergi yazılarıdır (Birinci, 2009: 368). Bilimsel yanı ağır basan ve bilimsel çalışmaların raporlaştırılmasını içeren bilimsel makaleler, çeşitli uzmanlık dallarının sorunlarıyla ilgili olup genellikle ayrıntılı bir araştırmaya dayanır. Bu tür makaleler gazetelerde yayımlanan güncel konulu makalelerden farklıdır. Doğru seçenek A'dır.

Yazılı anlatım türü olarak eleştiri, bir sanat eserini çeşitli yönleri ile inceleyip açıklamak, anlaşılmasını sağlamak ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazılardır (Kavcar, 2007). Eleştiri bir dü- şünceyi destekleyerek olumlu yanlarını ortaya koyması ya da bir sanat eserini geniş okur kitlesine tanıtması bakımından sıkça başvurulan bir yazılı anlatım türüdür. Doğru seçenek C'dir.

Deneme türünde yazarken denemenin dikkat edilmesi gereken ayırt edici özelliklerini şöyle sıralayabiliriz (Kurt, 2009, Kantemir,1995; Kavcar, Oğuzkan, Aksoy, 2007: Özdemir, 2008; Aktaş ve Gündüz, 2009):

Her türlü konuda deneme yazılabilir.

Anlatımda öznellik egemendir.

Anlatılanların kanıtlanmasına, belgelere dayandırılmasına gerek yoktur.

Bilgi vermekten çok düşündürme amacı güder.

Özgün söyleyişlere yer verilir.

İroniden geniş ölçüde yararlanılır.

Anlatılanlar iç konuşma tekniğiyle verilir.

Senli benli ve içtenlikli bir dil kullanılır.

Düşünceler kesin yargılara bağlanmaya çalışılmaz; okurun dolaylı olarak

sonuca varması amaçlanır. 

Doğru seçenek D'dir.

Söyleşi, yazarın kendi eğilimleri doğrultusunda seçtiği herhangi bir konu hak- kındaki görüşlerini, konuşma doğallığı içinde anlatan düşünce yazılarıdır. Söyleşi bir düşünce yazısıdır, ancak bu türde düşünceler karşılıklı konuşma havası içinde kaleme alınır ve konusu da genellikle günlük sanat olaylarıdır (Parlatır, 2009). Doğru seçenek A'dır.

Söz edilen yazı türü röportajdır. Doğru seçenek E'dir.

Bilim, sanat, politika alanında ün yapmış kişilerin yaşadıkları olayları ya da yaşa- dıkları dönemin önemli olduğunu düşündükleri özelliklerini gözlemlerine, izlenimlerine ve bilgi birikimlerine dayanarak anlattıkları yazılardır (Aktaş ve Gündüz, 2009). Anı zamanın geçmiş, şimdi ve gelecek olan üç halinden, şimdi ve gelecekle ilgilenmez; yaşanmışı, yani geçmişi anlatır. Anı yaşanan ya da tanık olunan olayları paylaşma, bir dönemi geleceğe aktarma ya da tarihe ışık tutma gereksiniminin bir ürünüdür (Kavcar ve diğerleri, 2007: 179). Doğru seçenek B'dir.

Bazı yazarlar, yaşadıkları önemli olayları, duygu ya da düşüncelerini bir deftere yazarlar. Kişinin kendi algı ve bakış açısına göre günü gününe yazılan, üzerinde yazıldığı günün tarihi bulunan yazılara ve bu yazılardan oluşturulan yapıtlara günlük denir. Günlükler yazıldığı andaki duygu ve düşünceleri, değişikliğe uğramadan bugüne taşırlar. Günlük yazarı yaşadığı anı içtenlikle anlatır. Günlükler bir anlamda yazarın kendisi ile konuşması, iç dökmesidir. Doğru seçenek E'dir.

Yaşam öyküleri yazılış amacına göre farklılıklar göstermekle beraber ya- zımında dikkat edilmesi gereken belirleyici özellikleri şöyledir (Aktaş ve Gündüz, 2009; Çelebioğlu, 2007):

Yaşam öykülerinde tarihsel gerçeklik en önemli ögedir. Bu nedenle yaşam öyküleri açık, sade ve tarafsız bir görüşle yazılmalıdır.

Yaşam öyküsü anlatılacak kişinin çocukluğundan itibaren yaşamı ele alınır.

Yaşam öyküsünde anlatılacak kişinin öğrenim yaşamı, yetişmesini etkile-

yen başlıca etkenler belirtilir.

Yaşam öyküsünde kişinin bireysel ve toplumsal özellikleri yansıtılır.

Yaşam öyküsünde ele alınan kişinin ürettiği değerler, başarıları ve önemi

aktarılır.

Yaşam öyküsü yazımında gerçekler saptırılmaz, ancak gerçekler sanatçı du-

yarlılığı ile yazılır.

Yaşam öyküsünde üçüncü kişili anlatım kullanılır. 

Doğru seçenek D'dir.

Bilim, sanat, siyaset, spor vb. alanlarının herhangi birinde tanınmış kişilerin, kendi yaşamını anlattığı yazı türüdür. Otobiyografi olarak da bilinen öz yaşam öyküsü, yazarının diğer insanlar tarafından bilinmeyen ya da kendisi hakkında bilinmesini istediklerini doğrudan aktarmasına, gelecek kuşaklar tarafından tanınmasına olanak sağlar. Doğru seçenek B'dir.

kurgusal yazılar

Sanatlı anlatıma dayanır.

Deneme yazı türünde yazar herhangi bir konu hakkındaki kişisel görüşlerini kanıtlama kaygısı olmaksızın kaleme alır.

Konu sınırlaması vardır.

Sözcüklerin gerçek anlamlarından çok mecaz anlamları tercih edilir.

Hülya Nutku

Günlük olayları, ülke sorunlarını veya yazarın bir konu hakkındaki görüşlerini çeşitli yönlerden inceler.

19. yy

Yapıta dönük eleştiri

Anlatılanların kanıtlanır, belgelere dayandırılır.