TÜRK DİLİ II

“Ne ile yolladınız ki ne istiyorsunuz? Biz de âdettir, ölenin eşyaları fakire fukaraya dağıtılır.”

"Vakit gece yarısını geçmiş olmalıydı. Annem ve kız kardeşlerim çoktan uyumuşlardı. Arada, dışarıdan babamın kalın öksürüğü geliyordu. Biz Niyazi'yle koyun koyuna, usul usul konuşuyorduk. (Orhan Kemal, Baba Evi)"

Diğer şıklarda ikinci kısım da büyük harf olmalıdır

Ben bütün çiçekleri severim. Pembe gülün yeri benim gönlümde başkadır. Hele pes pembe olursa benim için yeri daha da başkadır.

Ee ne demişler: Evdeki hesap çarşıya uymaz. Kardeşim, ayağını yorganına göre uzatki sonra sen rahat edesin!

Türk milleti Kurtuluş savaşı yıllarında yedi düvele karşı büyük mücadeleler vermiş ve bunda da başarılı olmuştur.

Yolculuğa çıkılacak saat belli, öyleyse ne diye geç kalınırki?

Dondurma almaya parası olmayan küçüğün avucuna iki lira koyduğumda, o minik gözlerinde beliren mutluluğu asla unutmayacağım.

Yıllarca süregelen davamızda hakim nihayet bugün kararı açıklayacak.

Yıllar sonra lise arkadaşlarımızla buluştuk. Kimler gelmemişti ki? Lisedeyken en samimi arkadaşımı, Haluğu orada gördüm.

Bütün gün halk âşıklarının saz çalmalarını hayran hayran seyir ettik.

Gençler sanıyorlar ki ana babaları hep yanlarında olacak, kendileri ise çalışmıyarak, çabalamıyarak gönüllerince yaşayacaklar.

Türkçede büyük harfin kullanıldığı belli başlı yerler şunlardır: Bütün özel isimler büyük harfle başlatılır, iki noktadan sonraki cümlenin ilk kelimesi büyük harfle başlar, kısaltmaların hepsi ve bir kısmı büyük harfle yazılır, şiirlerde dizeler büyük harfle başlar, bütün cümleler büyük harfle başlar, tırnak içinde verilen cümlelerin ilk kelimesi büyük harfle başlar, unvanlar ve hitap sonrası kullanılan unvanlar büyük harfle yazılır, kitap, dergi gibi çalışmalarda yazı başlıklarının ilk harfleri büyük yazılır, özel adlardan türetilen bütün sözcükler büyük harfle yazılır, tabela ve levha gibi yazılarda sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır. Oysa noktalı virgülden sonra (özel isim gibi büyük harfi gerektiren bir kullanım olmadığı sürece) büyük harf kullanılmaz. Doğru cevap B’dir.

İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi oluyorsa bitişik yazılır. “yok olmak” sözcüğünde ses düşmesi, türemesi veya değişmesi yok. Birleşik sözcüklerin bitişik yazılmasını gerektirecek diğer kurallar da bu birleşik kelime için söz konusu olmadığından, “yok olmak” sözcüğü ayrı yazılmalıdır.

Hayvan veya bitki, eşya veya alet, durum, yer, bilim ve bilgi, yiyecek, gök cisimleri, organ, zaman, renk, yön, yol ve ulaşım vb. bildiren sözcüklerden birisi ile oluşan ve bunlardan birisinin anlamını koruduğu birleşik sözcükler ayrı yazılır. Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl anlamlarını yitirmiş, yeni bir anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır. “hanımeli” sözcüğü de bu tür sözcüklerden biridir. Doğru cevap D’dir.

Ondan itibaren birleşik rakamlar yazıyla verildiğinde bunlar ayrı ayrı yazılır. Bu nedenle A seçeneği “beş yüz bin” şeklinde yazılmalı. Diğer seçeneklerde herhangi bir yazım yanlığı yoktur. Doğru cevap A’dır.

A, B, C ve D seçeneklerinden “ki”nin yazımında herhangi bir yanlışlık yok. E seçeneğinde ise “ki” ayrı yazılacağı yerde bitişik yazılmış. Doğru cevap E’dir.

Türkçede k, g, l, gibi ünsüzlerin art damak mı yoksa ön damak mı olduğu esas olarak birlikte kullanıldığı ünlüye bağlıdır: kara, garip, alın, koku, gurbet, kol vb. sözcüklerde bu sesler art damak; kürek, gülücük, el, yelek gibi sözcüklerde ise ön damak ünsüzüdür. Ancak yazı dilinde kimi alıntı sözcüklerde, bu sesi gösteren harflerden önce veya sonra art damak ünlüleri - a ve u - geldiği halde, söz konusu ünsüzler ön damak ünsüzü olarak söylenir. Bu durumu yazıda belirtmek için, bu ünlülerin üzerine düzeltme işareti konur: â ve û. B seçeneğinde düzeltme işareti yanlış kullanılmıştır. Doğru cevap B’dir.

Türkçede isimlere gelen +ki, +ken, +leyin,+(ı)mtırak ekleri ile fiillere gelen -(X) yor eki uyuma girmez: yoldaki, yoldayken, akşamleyin, yeşilimtırak, görüyor. Bunların dışında isimlere gelen +DAş ekinin de uyuma girmediği görülür: yoldaş, arkadaş, türdeş, işteş, evdeş sözcüklerinde uyuma girer; ancak meslektaş, kardeş, ülküdaş sözcüklerinde uyuma girmez. Ayrılma hal eki olan “+DAn” eli ise büyük ünlü uyumuna girer. Doğru cevap D’dir.

Dilimizde sonu /ç/, /t/, /p/ veya /k/ ile biten birtakım sözcükler, ünlüyle başlayan ek aldığında veya ünlüyle başlayan sözcüklerle kullanıldığında, bu seslerin geçici olarak, sırasıyla /c/, /d/, /b/ ve /g/ olduğu görülür. Bu tip sözcüklerden sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geldiğinde telaffuzda yine /ç/ > /c/ olur; ama bu durum yazıda gösterilmez: öç almak, avuç açmak gibi. Doğru cevap C’dir.