SÖZLÜ ANLATIM

İnsanın karşısındakine dileklerini, duygularını sözlü olarak anlatması eylemine
sözlü anlatım denir.

Konuşma, insanın duygularını, düşüncelerini sese dayalı bir dizge halinde sunması, başka bir deyişle anlamlı parçalara dönüştürülmüş seslerden yararlanarak düşüncelerini ifade etmesidir.

Konuşma sesleri, akciğerlerden başlayıp ağız ve burunda sona eren solunum yollarında sıralanmış organlara çarpıp veya sürtünüp seda haline geldikten sonra en son olarak bir kalıptan, engelden geçip ağızdan çıkan titreşimlerdir.

Ciğerlerden gönderilen havanın ağız ve burun yolundaki ses aygıtlarının yardımıyla ağızdan çıkarken konuşma sesi biçimlerini almasıdır.

Titreşen, ses veren varlığın titreşim sayısının az ya da çok oluşuna tonlama denir.

Sözcüklerde ve sözcük öbeklerinde bazı hecelerin, cümlenin bütününde de bazı
sözcüklerin diğerlerine göre daha yüksek tonda seslendirilmesidir.

Özellikle vurgulanan bir yargının, mesajın, yüksek tonlu ifadenin veya bir sorunun ardından gelen kısa süreli sessizliktir.

• İşitilebilirlik: Konuşmanın sıklığı, tonu, yeğinliği ve tınısı dinleyicinin rahatça işitebileceği nitelikte olmalıdır. Konuşmacıyı sağlıklı bir şekilde işitemeyen dinleyici, dikkatini konuşmanın içeriğine yoğunlaştıramayabilir,
sinirlenebilir; dolayısıyla iletişim sorunları yaşanabilir.
• Esneklik: Esneklik, ses hacminin değişikliğe bağlı olan ses tonunu ya da
perde değişikliğini ifade eder. Konuşmayı aynı tonda, tekdüze olmaktan
çıkaran unsurlardan biri, ses hacminin ve perdelerinin karışık olarak kullanılmasıdır (Vural, 2003: 99). Konuşma sırasında kişi, ses aralığını bilmeli
ve sesinin pesliğini, tizliğini, tonunu bu ses aralığına göre ayarlamalıdır.
• Akıcılık: Konuşma sırasında sesin boğumlanarak sözcüklere dönüştürülmesi ve boğumlanma hızı, iletilmek istenen mesajın hedefe en doğru şekilde ulaşması için iyi ayarlanmalıdır. Konuşmada akıcılığın sağlanması,ayrıca sözcüklerin art arda sesletim hızı ve uyumlu bir şekilde bir araya
getirilmesine özen gösterilmesi ile mümkündür.
• Hoşagiderlik: Kişi doğru, güzel ve etkili iletişim kurabilmek için ses aralığını, perde genişliğini, tonlamayla sesine katabileceği tınıları, ifadesine katabileceği ezgiyi, sözcükleri söyleyiş hızını öncelikle tanımalı ardından da
doğru şekillerde bunlardan yararlanmalıdır. 

Açıklık, konuşmanın hem fizyolojik hem de psikolojik yönüyle ilgilidir. Sesleri
doğru çıkarmak, yine o sesleri sözcüklere dönüştürürken doğru boğumlamak,
sözcükleri cümlelere dönüştürürken iletilmek istenen mesaja göre doğru vurguları yapmak açık konuşmanın fizyolojik yönünü ilgilendirir ve başarılı bir konuşma için gereklidir.

İçten olmayı gerektiren doğallık, konuşmacının yapmacık
sözcük tercihleri ve vurgulara başvurmadan iletmek istediği mesajı karşısındakilere ulaştırması ile mümkün olabilir.

Konuşmacının ortaya koyacağı fikirlerin dinleyici tarafından inandırıcı bulunabilmesi için bu fikirlere önce konuşmacının inanmış görünmesi gerekir. Kararlı ifade ve tavırları, ortaya koyacağı deliller, seçeceği örnekler hep konuşmacının dinleyici tarafından inandırıcı bulunmasına hizmet eder.

Başarılı bir konuşmacı dinleyici karşısında konuşmadan önce belirli hazırlık süreçlerini geçirmelidir. Bu süreç günlük, hazırlıksız konuşmalarda düşüncelerini
zihninde tasarlayarak, sentezleyerek kısacası mesajını, konuşma içeriğini akıl ve
gönül süzgecinden geçirerek ortaya koymak suretiyle yapılmalıdır.

• Üslubu belirlemede etkili olan fikirlerin, hazırlığın hatta planın ve daha pek
çok şeyin konuşmanın akışına feda edildiği çenebaz üslup.
• Konuşmacının sıklıkla duraklaması, boğazının gıcıklanması, her cümlesinin adeta koşudaki bir engel gibi önünde durması şeklinde kendisini gösteren çekingen üslup.
• Başkaları üzerinde bıraktığı etki tartışılamayacak, bu şekilde konuşanları
içerisinde bulundukları grupların başına getiren, kişinin kendisine duyduğu güvenin ve kendisine dair övgülerin dinleyicinin hürmetini kazanmaya
engel oluşturmaması gereken övünme üslubu.
• Sesin niteliği ve niceliği bakımından kuvvetsiz konuşmanın sonucu ortaya
çıkan, bazen konuşmacının mizacının etkisiyle kendisini gösteren monoton
üslup.
• Cümlelerin genellikle uzun ve bazı belirli maddelere ayrılarak ortaya konulduğu, içeriğinde hiç eğlendirici unsur bulunmayan, ağır ve âlimane konuşmaya dayalı ağır üslup.
• Daha çok avukatların, siyasîlerin, amele rehberlerinin kullandığı, makul,
mantıkî, kuvvetli, mücadeleye hazır ve itham edici konuşmaya dayalı delil
üslubu.
• Bir yerden bir yere atlayan, çok defa mantıksız ve sıkıcı olan, genellikle sinirli, çekingen insanların doğal konuşmalarına dayalı çözük, ayrık üslup.
• Vaizlerin şarkı söylüyor gibi uzata uzata bir makam tutturarak kullandıkları, buna uygun ortamlar dışında yadırganabilecek vaiz üslubu.
• Ağırlıkla duygulara yer veren hissî üslup.
• Kitle toplantılarında halkı galeyana getirmek isteyenlerin, halk katiplerinin,
inkılapçıların tercih ettiği, bazen çekingen ve azametli bazen birden bire patlayan, bağırtan ama genelde ardında coşkunluk saklayan keskin üslup.
• Ağır başlı, azametli, keskin, hiddetli, ne çok ciddi ne çok gergin olmayan,
meclislerde kendiliğinden oluşan, konuşmada eğlenceli, nazik ve orijinal
özellikler taşımaya dayalı ziyafet üslubu.

Beden dili; iletişim sürecinde dinleyicinin algısını etkileyen el, kol, baş, yüzdeki
her bir uzuv ve diğer vücut azalarının hareketleridir.

• Sözlü iletişimin her aşamasında; sorulan sorularda veya sorulara verilen
cevaplarda, üzüntünün veya mutluluğun paylaşıldığı vb. durumlarda içten
olunmalıdır.
• Konuşma sırasında diğer bireyleri küçümseyen, küçük düşüren söz ve davranışlardan kaçınılmalıdır.
• Diğer bireylerin övgüye ve kutlamaya değer meziyetleri, başarıları, abartılı
olmayan, iyi niyete gölge düşürmeyecek düzeyde ifadeler ile ortaya konulmalıdır.
• Konuşma sırasında diğer bireylerin yaşı, cinsiyeti, statüsü gözetilmeli, seçilen ifadelere, üsluba ve iletişimde çok önemli yeri olan beden dilinin kullanımına özen gösterilmelidir.
• Konuşma sırasında diğer bireyleri daima ikna etmeye çalışan, belirli bir düşünceye katılmaya zorlayan, diğer bireyler üzerinde statüye, yaşa, cinsiyete,
eğitim düzeyine göre baskı kurmaya çalışan söz ve davranışlardan uzak durulmalıdır.
• Diğer bireylerin hatalarını gözeten ve her fırsatta dile getiren, buna bağlı
olarak da diğer bireyleri daima uyarma eğilimde olan söz ve davranışlardan
kaçınılmalıdır.
• Sözlü iletişime dahil olan diğer bireylerin konuşma hakkına saygı ve gereğinden fazla konuşmamaya özen gösterilmeli, diğer bireylerin konuşmaları
saygıyla ve dikkatle dinlenmeli, ayrıca konuşmanın merkezine kendisini
koyan, yerli yersiz şekilde kendisiyle ilgili meseleleri konu yapan bir konuşmacı izleniminden kaçınılmalıdır.

• Görüşme her durumda bir programa, randevuya bağlı olarak gerçekleştirilmeli ve görüşmenin yeri, saati, süresi teyit edilmeli, sonrasında da görüşmenin saatine uyulmalı, mümkün ise çok kısa bir süre önce belirlenen yerde
hazır bulunulmalı, randevu saatini geçirmemeye özellikle dikkat edilmelidir.
• Görüşme için ayrılan süre her iki taraf için de en etkin şekilde değerlendirilmeli, eğer belirlenen sürenin dışına çıkılacaksa bunu, uygunluğu ölçüsünde, önce randevu veren kişi belirlemelidir.
• Görüşme öncesinde taraflar hem birbirleri ile hem de görüşme konusu ile
ilgili gerekli bilgileri toplamış, hazırlıklarını yapmış olmalıdır.
• Görüşmede her iki taraf da not alabilmek için gerekli araç ve gereci hazır
bulundurmalı ve önemli görülen hususları not almalıdır.
• Görüşmeye katılanlar giyim kuşam, temizlik ve bakım konularında hassas
olmalıdır.
• Taraflar yaptığı iş konusunda güven, işe hâkimiyet, ciddiyet gibi konularda
birbirlerini tatmin etmeye yardımcı olacak şekilde gerekli bilgi, belgeyi hazır bulundurmalı, buna uygun tutum ve davranış içinde olmalıdır.
• Görüşmede açık, anlaşılır bir dil kullanılmalıdır.
• Görüşmenin sonunda, öncelikle vakit ayırdığı için eğer istekte bulunulan
konularda beklentiye uygun sonuçlar ortaya çıktıysa ayrıca bu durum için
randevu veren kişiye teşekkür ederek oradan ayrılmaya özen gösterilmelidir.

Uzmanlık gerektiren bir konuda, bu içeriği anlayabilecek ve sorular yöneltebilecek dinleyici kitlesi karşısında yapılan konuşmalardır.

Önceden belirlenen bir konuda karşıt iki görüşün izleyiciler önünde tartışıldığı
konuşma türüdür. Kura sonucu seçtikleri görüşü araştırıp sunum yapan iki grubun her birinde 3-5 konuşmacı yer alır.

Kurum ve kuruluşların amaçları ve beklentileri çerçevesinde belirledikleri temel
konuları ele almak üzere seçilen uzman kişilerin ve katılımcıların, görüşlerini bu
toplantılarda paylaştıkları konuşma türlerindendir.

Sunum öncesinde dinleyici kitlenin yaş, cinsiyet, eğitim, sosyal rol ve statü ile
ilgili özellikleri hakkında bilgi alınmalı; konuşmanın içeriği, üslubu, yeri ve süresi
bunlara göre belirlenmelidir.