TÜRK DİLİ II - Deneme Sınavı - 23

Isı dinleme sürecini etkileyen çevre-ortam temelli faktörlerden biridir. Doğru yanıt A'dır.

Yaratıcı Dinleme, dinleyicinin dinlediklerine anlam yükledikten sonra zihninde yapılandırması, yorumlaması, analiz ve senteze gittikten sonra bunlardan yeni fikirler üretmesi şeklinde gelişen bir dinleme türüdür. Doğru yanıt D'dir.

Empatik Dinleme: Bir kişinin duygu ve düşüncelerini anlayabilmek için kendimizi onun yerine koyarak yaptığımız dinlemedir. Kişiyi anlamak amacıyla yapılan aktif dinleme de denilebilir. Doğru yanıt A'dır.

Konuşma, insanın duygularını, düşüncelerini sese dayalı bir dizge halinde sunması, başka bir deyişle anlamlı parçalara dönüştürülmüş seslerden yararlanarak düşüncelerini ifade etmesidir. Kulağa hitap eden konuşma; verilmek istenen mesajın niteliğine uygun tonlama, vurgu gibi sese dayalı unsurlarla olduğu gibi jest ve mimik gibi bedene dayalı destekleyici unsurlarla birlikte bütünlenir.

Boğumlanma; telaffuz, artikülasyon, sesletim gibi terimlerle de ifade edilmektedir.

Titreşen her nesnenin 1 saniyedeki yalın titreşimleridir. Ölçü birimi Hertz’dir. İnsanlar 20 ile 20 000 Hertz arasındaki ses dalgalarını algılayabilirler. Sıklıkta meydana gelen değişiklikler, kulaktaki seslerin tonunun alçak ve yüksek olarak algılanmasına neden olur

Tonlamanın işlevleri arasında heceler arasındaki vurgu farklarına işaret etmek, dinleyenlere, yeni ve farklı olanı kavrama, konuşmanın akışını kestirme vb. bakımlardan ipuçları vermek, konuşmanın dil bilgisini ve söz dizimsel yapısını bu yolla daha yetkin biçimde algılayabilmek yer almaktadır. A

İletilmek istenen mesaja, oluşturulmak istenen duygu değerine bağlı olarak konuşmacının cümle düzeyinde yaptığı tonlamalara ezgi denir

Doğru, güzel, iyi bir sesin sahip olması gereken temel fiziksel özellikler şöyle sıralanabilir:

• İşitilebilirlik: Konuşmanın sıklığı, tonu, yeğinliği ve tınısı dinleyicinin rahatça işitebileceği nitelikte olmalıdır. Konuşmacıyı sağlıklı bir şekilde işitemeyen dinleyici, dikkatini konuşmanın içeriğine yoğunlaştıramayabilir, sinirlenebilir; dolayısıyla iletişim sorunları yaşanabilir. • Esneklik: Esneklik, ses hacminin değişikliğe bağlı olan ses tonunu ya da perde değişikliğini ifade eder. Konuşmayı aynı tonda, tekdüze olmaktan çıkaran unsurlardan biri, ses hacminin ve perdelerinin karışık olarak kullanılmasıdır (Vural, 2003: 99). Konuşma sırasında kişi, ses aralığını bilmeli ve sesinin pesliğini, tizliğini, tonunu bu ses aralığına göre ayarlamalıdır. • Akıcılık: Konuşma sırasında sesin boğumlanarak sözcüklere dönüştürülmesi ve boğumlanma hızı, iletilmek istenen mesajın hedefe en doğru şekilde ulaşması için iyi ayarlanmalıdır. Konuşmada akıcılığın sağlanması,ayrıca sözcüklerin art arda sesletim hızı ve uyumlu bir şekilde bir araya getirilmesine özen gösterilmesi ile mümkündür. • Hoşagiderlik: Kişi doğru, güzel ve etkili iletişim kurabilmek için ses aralığını, perde genişliğini, tonlamayla sesine katabileceği tınıları, ifadesine katabileceği ezgiyi, sözcükleri söyleyiş hızını öncelikle tanımalı ardından da doğru şekillerde bunlardan yararlanmalıdır.

Konuşmanın doğru, güzel ve etkili bir şekilde gerçekleşmesi için kişinin konuşmayla ilgili olarak dikkat etmesi gereken başka özellikler;

Açıklık Açıklık, konuşmanın hem fizyolojik hem de psikolojik yönüyle ilgilidir. Sesleri doğru çıkarmak, yine o sesleri sözcüklere dönüştürürken doğru boğumlamak, sözcükleri cümlelere dönüştürürken iletilmek istenen mesaja göre doğru vurguları yapmak açık konuşmanın fizyolojik yönünü ilgilendirir ve başarılı bir konuşma için gereklidir. 

 İçten olmayı gerektiren doğallık, konuşmacının yapmacık sözcük tercihleri ve vurgulara başvurmadan iletmek istediği mesajı karşısındakilere ulaştırması ile mümkün olabilir.

İnandırıcılık, konuşmacının ortaya koyacağı fikirlerin dinleyici tarafından inandırıcı bulunabilmesi için bu fikirlere önce konuşmacının inanmış görünmesi gerekir. 

İlginçlik Konuşmanın konusu her zaman ilgi çekici olmayabilir.

Konuşmacının Bilgi ve Donanımı Konuşmacının genellikle ilk ve temel amacı dinleyiciye mesaj, bilgi iletmektir. 

Ön Çalışma Başarılı bir konuşmacı dinleyici karşısında konuşmadan önce belirli hazırlık süreçlerini geçirmelidir. 

Diğer yandan; doğru, güzel ve iyi bir sesin sahip olması gereken temel fiziksel özellikler; işitilebilirlik, esneklik, akıcılık ve hoşagiderliktir.

Ancak güzellik bu koşullardan biri değildir.

Hazırlıklı konuşma türlerinden söylev, konferans ve açış konuşması tek bir kişi; sempozyum, açık oturum, panel, forum, seminer, kurultay grup tarafından ve belirli bir topluluk karşısında gerçekleşen konuşmalardır.

Konferans : Uzmanlık gerektiren bir konuda, bu içeriği anlayabilecek ve sorular yöneltebilecek dinleyici kitlesi karşısında yapılan konuşmalardır.

Söz dağarcığı geniş olan, konuşma sırasında psikolojik koşullarında sorun yaşamayan, konuşması için gerekli hazırlıkları yapmış olan kişiler bu türden sözlü anlatım bozukluklarından uzak durabilirler. ıı, hı, şey, yani, falan, evet, tamam mı, oldu, işte, artı, dermişim, ondan sonra, neyse, efendime söyleyim, anlatabildim mi vb. asalak ses ve sözler konuşmacının dikkat eksikliği ile çok yakından ilişkilidir.

Okuma amacını belirleme, metnin yapısı hakkında bilgi edinme, metinle ilgili ön bilgileri hatırlama, başlık ve görsellerden hareket ederek konuyu tahmin etme, okuma sırasında nelere dikkat edileceğine karar verme gibi stratejiler okuma öncesinde kullanılabilir.

Okuduğunu anlayabilmenin başlıca şartları şunlardır (Moffet ve Wagler, 1976,
127-129):
Yoğun dikkat: Metinde birbirini izleyen kelimelerin anlamlarına yoğunlaşma
konusunda dikkat yeteneğini geliştirebilmek için değişik etkinlikler gerçekleştirilebilir. Karşılıklı tartışmalar, metni oyunlaştırma, canlandırma ve metinle ilgili
hazırlıksız konuşmalar bu etkinlikler arasında yer almaktadır.
Yeniden yapılandırma: Metinden elde edilen bilgilerle, metnin konusuyla ilgili önceden sahip olunan bilgilerin ilişkilendirilmesi ve zihinde yapılandırılmasıdır. Bilginin yeniden yapılandırılması, dikkat ve bilgiyi yeniden elde etmek için
harcanan çabayla yakından ilişkilidir.

Zihinde canlandırma: Düşünmenin gerçekleşmesi doğrudan okumaya yoğunlaşmak, okunanların anlamları üzerinde düşünmek ve bunları zihinde canlandırmakla ilişkilidir.
Çıkarımlarda bulunma: Çıkarımda bulunma metindeki sebep-sonuç ilişkilerinin, durumlar, olaylar vb. arasındaki kıyaslama ve ilişkilerin belirlenmesini
gerektirmektedir.
Anlamı kavrama: Karmaşık zihinsel etkinliklerin yer aldığı bu aşamada ipuçları ve kullanılan kelimeler büyük önem taşımaktadır.

Eleştirel düşünmenin temelinde dikkat, nesnellik, geniş bir bakış açısı ve yorumlama becerisi yatmaktadır.

Okuma sonrası kullanılan stratejiler arasında, metinle ilgili önceden yapılan tahminlerin doğru olup olmadığını kontrol etme, özetleme, metindeki düşünceler arasındaki ilişkiyi görmek için metni yeniden gözden geçirme gibi stratejiler sayılabilir.

Okuma öncesinde kullanılan okuma stratejilerinin amaçları; konuyla ilgili ön bilgileri harekete geçirmek, metni anlamak için ön hazırlık yapmak, metnin okunması konusunda istek ve motivasyon oluşturmak, anlamı bilinen ve bilinmeyen kelimeler arasında anlamsal ilişkiler kurmak, başlığa dikkat çekmek ve konuyu tahmin etmek şeklinde özetlenebilir.

Okuma hızını ayarlama, önemli bilgiyi işaretleme, sözlük vb. başvuru kaynaklarını kullanma, okuma sırasında geri dönüşlerde bulunma, metne yoğunlaşma, sesli okuma, bağlama yönelik ipuçları kullanma, bilginin kalıcılığını sağlamak amacıyla şemalaştırma, resimleştirme, noktalama işaretlerine, yazım kurallarına dikkat etme, önce okunanları kontrol etme, anlamı bilinmeyen kelimeleri metinden yola çıkarak tahmin etme ya da ek-köke dayalı olarak anlamı kestirme gibi stratejiler okuma eylemi devam ederken kullanılabilir.

Okuma sırasında kullanılan stratejilerin amaçları; yönlendirme ve sorular yoluyla metinle etkileşimi sağlamak, metnin yapı ve mantıksal sırasını kavramak, metnin bağlamını açıklamak, anlamak, çıkarım ve yargıda bulunmayı kolaylaştırmak, anlamı bilinmeyen kelimelerin anlamlarının bağlamdan çıkarılabilmesi için ipuçları bulmak, paragraf ve metnin ana düşüncesini çıkarmada kolaylık sağlamak, metin içinde özel bir bilgiyi aramak, metni okumaya başlamadan önce verilen soruların cevaplarını bulmak, metinle ilgili olarak verilen şekilleri ya da haritaları tamamlamak, metinde
verilen mesajla ilgili not almak şeklinde özetlenebilir.