TÜRK DİLİ II - Deneme Sınavı - 16

Meclis, kurul, toplantı, mahkeme gibi yerlerde söylenen sözlerin, tespit edildiği anda aynen yazıya geçirilmesiyle oluşturulan yazılara tutanak adı verilir.

Bir konu ya da olayın incelenmesi sonucunda elde edilen veriler ışığında ortaya çıkan görüşlerin sunulduğu yazı türüne rapor adı verilir.

Ortak bir tanıma ulaşılamayan türlerden biri olan şiir, genel olarak, “Zengin sem- bollerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan, hece ve durak bakımından denk ve kendi başına bir bütün olan edebî anlatım biçimi, manzume, nazım, koşuk” (www.tdk.gov.tr) olarak tanımlanmaktadır. Doğru seçenek B'dir.

Sanatsal yazı türleri içinde şiir en eski tür olarak nitelendirilmektedir. Şiirde çağrışım, imge, duyular, sezgi, duygular önemli yer tutmaktadır. Anlatım ise düz yazı türlerine göre daha kapalı, söyleyiş daha ritmik ve algılar daha ön plandadır. Doğru seçenek A'dır.

Şiirin düz yazıdan farkları arasında çağrışımlar, imgeler kadar şiirde dizelerin kümelenişi, uzunluk kısalık durumu ve uyak dizilişi gibi yapısal özelliklerdeki farklılık da büyük önem taşır. Biçim olarak adlandırılan bu özelliklerle yani uyak ve ölçü ile şiirde müzikal bir etki yaratmaya çalışır şair. Şairler şiirde müzikal etkiyi sözcüklerin kullanımıyla da sağlamaya çalışırlar. Sözcükler şiirde gizemli bir hâl alırlar. Bu yönüyle Sabahattin Eyüboğlu (1997: 55) şiiri büyüye, şairi ise büyücüye benzetir. Şiirin ayırt edici özellikleri düşünüldüğünde şiirin büyüsünün sadece sözcüklerin seçiminden değil, şiirin sesi ve anlamının bütünlüğünden kaynaklandığı görülür. Doğru seçenek B'dir.

Duyguları coşkulu bir dille anlatan şiirlerdir. Lirik sözcüğü Eski Yunan’da şairlerin şiirlerini telli bir çeşit saz olan “lir” ile birlikte söylemelerinden kaynaklanmış ve sonraları içe doğan duyguları dile getiren şiirlere lirik denmiştir (Kavcar, Oğuz- kan ve Aksoy, 2007: 75). Aşk, özlem, acı, ölüm benzeri duyguları dile getiren lirik şiir dünya edebiyatında olduğu gibi bizim edebiyatımızda da en yaygın şiir türleri içindedir. Avrupa halk şiirinde soneler ve baladlarla oluşan lirik şiir geleneği 19. yüzyılda Romantizm akımı ile güçlenir (Gökalp Alpaslan, 2009: 176). Türk ede- biyatında da Divan edebiyatı geleneği içinde gazeller ve şarkılarda, halk edebiya- tında türküler, ağıtlar, güzelleme türündeki koşmalar ve semailerde örneklerine bolca rastlanabilir.Divan edebiyatında Fuzuli (16. yy), Nedim (18. yy), Şeyh Galip (18. yy); halk edebiyatında Karacaoğlan (17. yy), Aşık Veysel (20. yy), çağdaş Türk şiirinde Ah- met Haşim, Yahya Kemal, Nazım Hikmet, Necip Fazıl, Cahit Sıtkı Tarancı, Attila İlhan ve birçok şair lirik şiir türüne ölümsüz örnekler vermiş şairler arasında sayılabilir. Doğru seçenek C'dir.

Bir kimseyi, bir düşünceyi, bir durumu açık ya da kapalı biçimde, iğneli bir dille, eleştirme yönü ağır basan şiirlere satirik şiir denir. Doğru seçenek A'dır.

Doğayı, doğa güzelliklerini ve bunları sevdirmeyi amaçlayan, çobanların yaşamı- nı, aşklarını, üzüntülerini anlatan şiirlere pastoral şiir denir. Yalın bir dille yazılan bu şiirler, doğrudan ozanın ağzından anlatılıyorsa (monolog) idil, çobanların kar- şılıklı konuşması biçimindeyse (diyalog) eglog adını alır. İdiller, monolog tarzında olduğu için egloğa göre daha kısa olur. Pastoral şiirler, Yunan edebiyatında The- okritos, Latin edebiyatında Vergilus tarafından yazılmıştır. Pastoral şiir geleneği sonraki çağlarda da sürmüştür. Özellikle Romantik dönemde, doğa Batı şiirini besleyen önemli bir kaynak olmuştur (Gökalp Alpaslan, 2009:177).

Türk edebiyatında pastoral şiir çok ilgi gören bir tür olmamakla birlikte özel- likle halk şiirlerinde doğa ve kır güzelliklerini anlatan şiirler bulunmaktadır. Divan edebiyatında gazellerde doğa betimlemeleri; kasidelerde doğa, mevsim betimleme- lerinin yapıldığı teşbîb bölümleri vardır. Halk edebiyatında Karacaoğlan’ın “Çuku- rova bayramlığın giyerken” dizeleriyle başlayan şiiri bu tür içinde değerlendirilebilir. Tanzimat döneminde pastoral şiire yeni bir soluk getiren şairler arasında Abdülhak Hamit, Servet-i Fünun’da Tevfik Fikret ve Cenap Şehabettin vardır. Çağdaş Türk şiirinde Kemalettin Kamu, Behçet Necatigil, Cahit Külebi bu türde şiirler yazmıştır. Buna göre tsöylenemeyecek ifade D seçeneğinde yer alır.

Söz edilen şiir Epik şiirdir. Doğru seçenek C'dir.

Okura yaşamdan kurgusal bir kesit sunan öykünün dört ögesi vardır: Olay ya da durum, kişiler, yer ve zaman. Doğru seçenek A'dır.

Öyküler kuruluş biçimlerine göre olay öyküsü ya da durum öyküsü olarak ikiye ayrılır. Durum öyküsü: Yaşamdan bir kesit sunan ya da belli bir insanlık durumunu belli bir ortam içinde veren öykü biçimidir. Durum öyküleri olay ağırlıklı değildir. Durum öykülerinde okur, günlük yaşamdan seçilmiş, değişik durumlarla karşılaşır. Olay ya da gerilimin yerini belli bir ortamdan kaynaklanan izlenimler, çağrışımlar alır (Özdemir, 2002:237). Doğru seçenek B'dir.

Dram: İnsanı doğal ve toplumsal çevresinden soyutlamadan, yaşamın acık- lı yanlarıyla gülünç yanlarını bir arada yansıtan tiyatro türüdür (Özdemir, 2002:366). Dramın doğuşu Shakespear’in oyunlarına dayansa da asıl çıkışını 19. yüzyılda Fransız edebiyatında Victor Hugo ile gerçekleştirir. Schiller ve Goethe de dram tarzında tiyatro eserleri ile bu türün gelişiminde etkili olmuş isimlerdir. Doğru seçenek E'dir.

Söyleşi, yazarın kendi eğilimleri doğrultusunda seçtiği herhangi bir konu hak- kındaki görüşlerini, konuşma doğallığı içinde anlatan düşünce yazılarıdır. Söyleşi bir düşünce yazısıdır, ancak bu türde düşünceler karşılıklı konuşma havası içinde kaleme alınır ve konusu da genellikle günlük sanat olaylarıdır (Parlatır, 2009). Doğru seçenek A'dır.

Yaşam öyküleri yazılış amacına göre farklılıklar göstermekle beraber ya- zımında dikkat edilmesi gereken belirleyici özellikleri şöyledir (Aktaş ve Gündüz, 2009; Çelebioğlu, 2007):

Yaşam öykülerinde tarihsel gerçeklik en önemli ögedir. Bu nedenle yaşam öyküleri açık, sade ve tarafsız bir görüşle yazılmalıdır.

Yaşam öyküsü anlatılacak kişinin çocukluğundan itibaren yaşamı ele alınır.

Yaşam öyküsünde anlatılacak kişinin öğrenim yaşamı, yetişmesini etkile-

yen başlıca etkenler belirtilir.

Yaşam öyküsünde kişinin bireysel ve toplumsal özellikleri yansıtılır.

Yaşam öyküsünde ele alınan kişinin ürettiği değerler, başarıları ve önemi

aktarılır.

Yaşam öyküsü yazımında gerçekler saptırılmaz, ancak gerçekler sanatçı du-

yarlılığı ile yazılır.

Yaşam öyküsünde üçüncü kişili anlatım kullanılır. 

Doğru seçenek D'dir.

Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Tırnak, ünlem, soru işareti, noktalı virgül başlıkları altındaki bilgileri gözden geçiriniz.

Bir öğrenci yazmış: Sorunun doğru cevabı "a" şıkkı olmalıydı, birçok soruda çeşitli hatalar mevcut ve bu uzun zamandır böyle; sanki hiç kontrol edilmiyormuşçasına hem de!..

 Öğrenciye verilen yanıt:

Öğrenci yanılıyor. Doğru cevap a seçeneği değildir!

Bir öğrenci yazmış: Açıklama yeterli değil.

Yanıt:

Yeterli açıklamayı ders kitabınızın ilgili bölümünde bulabilirsiniz. Her sorunun sonunda gözden geçirmeniz gereken konu, sayfa numaralarıyla birlikte verilmektedir.

Bir öğrenci yazmış: Yazar metninde öyle kullanmışsa da, bu iki cümle arasında noktalı virgül (;) kullanımı gerekmez.

Ders kitaplarıyla özetlere ilişkin soru(n)larınızı, kitapların yazarlarına iletebilirsiniz.

Amaç 2

İletilmek istenen mesaja, oluşturulmak istenen duygu değe-rine bağlı olarak konuşmacının cümle düzeyinde yaptığı tonlamalara ezgi denir.