TÜRK DİLİ II - Deneme Sınavı - 4

fani, rüzgar, liman, istiyorum, kalbimiz sözcükleri Büyük Ünlü Uyumuna uymamaktadır. İstiyorum sözcüğünde ise hem Büyük Ünlü Uyumuna, hem de Küçük Ünlü Uyumuna uyumsuzluk söz konusudur. – yor şimdiki zaman eki Küçük Ünlü Uyumu kuralına daima aykırıdır. Çünkü Türkçe sözcüklerde o, ö ünlüleri sadece ilk hecede yer alır. o ve ö ünlüleri Türkçede sadece ilk hecede yer alır.

Sonu e / a ile biten fiillerde – yor şimdiki zaman eki geldiğinde geniş olan e / a daralır ve ı / i / u / ü olur. Suluyor, suçluyor, uğramıyor, gözlüyor fiillerinde daralma görülürken getiriyor fiilinde fiille şimdiki zaman eki arasına – i yardımcı sesi getirilmiştir, ünlü türemesi vardır.

Bütün gezegen, yer, bölge, yerleşim birimleri, kurum, kuruluş, kanun, tüzük, dönem vb. isimleri büyük harfle başlatılır. Birtakım kısaltmaların tamamı veya ilk harfleri büyük harfle yazılır. Tırnak içinde verilen cümlelerin ilk kelimesi büyük harfle başlar. Doğru yazım şu şekilde olmalıdır: Aniden içeri giren adam “Bana haber vermediniz.” diyerek salonda oturanlara çıkıştı.

İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi oluyorsa bitişik yazılır. Sadece “affetmek” doğru yazımlıştır, diğerleri ise “hissetmek, hak etmek, şükretmek, kaydolmak” şeklinde yazılmalıdır.

Gerçek anlamı dışında, yardımcı fiil olarak kullanılan vermek, durmak, yazmak, kalmak, bilmek ve gelmek fiilleri, kendisinden önceki fiile -A, -U, -I zarf-fiil ekleri yardımıyla bağlandığında bitişik yazılır: uyuyakalmışım, çalışabilmek,  yapadur, alışılageldiği.

İç, dış, alt, üst, ön, art, büyük, küçük, orta, karşı, sağ, sol, bir, iki, tek, çift, sıra, gibi sözcüklerin başta olduğu birleşik sözcükler ayrı yazılır: arka plan, art niyetli. İsim + fiil tarzında kurulan yapılarda eğer ses düşmesi veya değişmesi yoksa bu tip birleşik sözcükler ayrı yazılır: yok olmak, not etmek. Ara yönleri bildiren sözcükler ile artık somut yer bildirmeyen alt, üst, üzeri sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır: güneybatı.

Ayrılıktan zor belleme ölümü, görmeyince sezilmiyor Mihriban (Abdurrahim Karakoç, Dosta Doğru)

da / de bağlacı, sonu ötümsüz ünsüzlerle biten sözcüklerden sonra kullanıldığında ta / te biçiminde söylense bile yazımı /d/ iledir: Sokak da cadde gibi bomboştu.

İkilemelerde mi pekiştirme amacıyla kullanılır: Güzel mi güzel bir elbise!

Margaret Thatcher

Seçeneklerdeki dördüncü, ardına, sırtını ve derdi yazımları doğrudur ancak D seçeneği yanıtı şeklinde yazılmalıdır.

uyuyakalmak, orta oyunu, niçin, hanımeli yok olmak

Sözlü dilde, -An, -ArAk, -AcAk, -AsI, AlIm gibi ekler, /a/ veya /e/ ünlüsüyle biten fiillerle kullanıldığında araya gelen yardımcı /y/ sesinden ötürü başlıyacak (< başla-y-acak), yolluyarak (<yolla-y-arak), tarıyalım (< tara-y-alım), gelmiyen (< gel-me-y-en) gibi geniş ünlüsü daraltılarak telaffuz edilebilmektedir. Ancak bu durum yazıda gösterilmez. Sonu /a/ veya /e/ ünlüsüyle biten fiillere -(I)yor eki geldiğinde bu ünlüler daralır: ağlıyor.

yurt içi

Beş yüz bin lirayı alıp kaçmış.

Diğer seçeneklerdeki -mi/-mı tam tersi yazıldığında doğrudur.

Karanlığın içinden Emine’nin beyaz dişleri iki sır sedef taneleri gibi parlıyor. (Yakup Kadri, Yaban)

parlamak-parlıyor

Diğer şıklarda ikinci kısım da büyük harf olmalıdır

Ben bütün çiçekleri severim. Pembe gülün yeri benim gönlümde başkadır. Hele pes pembe olursa benim için yeri daha da başkadır.

Ee ne demişler: Evdeki hesap çarşıya uymaz. Kardeşim, ayağını yorganına göre uzatki sonra sen rahat edesin!