TÜRK DİLİ II - Deneme Sınavı - 18

demirbaş

kaplumbağa

"kadirbilmez" burada kullanılan fiilimsi "bil-mez" sıfat fiil eklerinden olan -mez eki ile yapılmıştır. Diğer seçeneklerde fiil vardır ama fiilimsi yoktur.

Kara Deniz

suçüstü

gayri menkul

Sözlü kompozisyonun değişebilirliğine, esnekliğine karşın yazılı kompozisyon
daha değişmez ve durağandır. Bu yönüyle daha kuralcı ve daha düzenli, üzerinde
düşünülüp oluşturulan bir anlatımdır, diyebiliriz. Okur, yazılı bir metni tekrar tekrar okuyabilir; ancak yazar, okurun tepkisini hemen göremez. Buna karşılık sözlü kompozisyonda etkileşim söz konusu olduğu için konuşan, dinleyenlerin tepkilerini anında alabilir ve kendini daha doğru ifade etme yollarını çeşitlendirebilir.

Dil becerisini geliştiren en önemli etkinlik okumadır. Yazıyı öğrenmekle başlayan okuma sürecinde binlerce sözcükle karşılaşan kişinin bir yandan söz varlığı
genişlerken bir yandan da kişi, anlatım gücüne vâkıf olur.

Ana düşünce, yazarın iletmek istediği temel düşüncedir. Yazar, yazıyı ana düşünceye ulaşmakta araç olarak kullanılır.

Konunun özelliğine, işlenecek ana düşünce ve yardımcı düşüncelerin niteliğine,
kullanılacak örneklere, anlatım biçimine göre kompozisyon yazmada üç tür plan
uygulanabilir:
• Olaya dayalı plan
• Düşünceye dayalı plan
• Duyguya dayalı plan

Yazının bir bölümü olan paragraf, bir duyguyu, düşünceyi, bilgiyi, dileği, öneriyi, ya da olayı, olaydan alınmış bir kesiti yalnız bir yönüyle tam olarak çözümleyen, açıklayan, tartışan, öyküleyen, betimleyen cümleler bütünüdür.

Aşağıdaki paragrafta Mehmet Kaplan kültür sözünün tanımını yaparak söze girmekte, kültürlü insan ve kültürlü millet kavramlarını tanımlayarak okuyucuyu
bir düşünceye ulaştırmaktadır (TDK, 2011b: 235).
Kültür kelimesi Latince “ekin ekmek” manasına gelirmiş. Mikrop cinsinden canlı bir varlığın muayyen bir ortam içinde çoğalmasına da kültür denilir. Bir ferdin veya bir milletin manevi kıymetlerini işlemesi, çoğaltması ve geliştirmesi de kültür adını alır. Kültürlü bir insan birçok şeyleri okumuş, düşünmüş ve iyice sindirmiş bir insandır. Kültürlü bir millet, maddi ve manevi imkânlarını geliştirmiş, iptidailikten yüksek bir medeniyet seviyesine ulaşmış olan millettir. İster toprak gibi maddi, ister ilim ve sanat gibi manevi olsun, işlenen ve geliştirilen her şey “kültür” adı altında toplanabilir.

Aşağıdaki örnekte Doğan Aksan, Türkçedeki akrabalık adlarının zenginliğini
diğer dillerle karşılaştırma yaparak vermiştir

Hint-Avrupa ailesindeki dillerden başkalık gösteren niteliğiyle Türkçe, akrabalık
bağlarını anlatan sözcüklere geldiğimizde yine ayrıntılı anlatımla kendine özgü bir
görünümle karşımıza çıkar. Örneğin Türkçede “baldız”, “elti”, “görümce” ve “yenge” ayrı ayrı kavramlar oluştururken Hint-Avrupa dil ailesinde tek bir göstergeyle dile getirilir. Sırasıyla, Fransızcada belle-soeur, İngilizcede sister-in-law, Almancada Schwägerin. Bu durumun daha başka örneklerini gösterebiliriz.

Tanıklama, anlatılanlara somutluk kazandırmak için başkalarının düşüncelerinden, sözlerinden yararlanmadır. Tanık göstermek olarak da adlandırılır.

Bir düşüncenin gerçekliğini yadsınamayacak bir kesinlikle göstermek anlamında
olan tanıtlama, yazıda sayısal verilerin, istatistiklerin, göstergelerin, tahminlerin
tanıt olarak kullanılmasıdır. İleri sürdüğümüz düşüncelerin birtakım verilerle tanıtlanması gerekebilir.

Hitap sonrası kullanılan unvanlar büyük harfle yazılır. Sayın Başkan, Saygıdeğer Meslektaşlar, Aziz Dostum, Sevgili Babacığım vb. Muhterem Dedeciğim; Pek çok savaşa girip, çıktık; baskınlara uğradık; baskınlar yaptık. (...) (Mehmet Niyazi, Çanakkale Mahşeri)

Kitap, dergi, bildiri vb. gibi çalışmalarda, yazı başlıkları ve çizelge, şema vb. ile ilgili açıklamaların ilk harfleri büyük yazılır. Yazım Kuralları, Büyük Harf Kullanımı vb.

Tabela, levha gibi yazılarda sözcüklerin ilk harfi büyük yazılır. Yasak Bölge.

Türkçeye eskiden yerleşen yabancı isimler söylendiği gibi yazılır. Çaykovski, Aristo, Dante, Şarlo, Tokyo, Kolombiya, Çar Nikola, Paris, Nis vb. Şu bölgede altın varmış denildi mi, halk deliye dönüyor. Şarlo’nun “Altına Hücum” filmi, mezar taşıdır. (Melih Cevdet Anday, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış)

Latin alfabesi kullanan ülke ve toplumlara ait özel isimler aynen yazılır. Rio de Janeiro, Margaret Thatcher, Noam Chomsky, National Geographic vb. Amerika’nın en köklü dergilerinden Atlantic, dünyanın en iyi oyuncuları olarak görülen isimlerin en kötü performanslarını bir araya getirdi. Listede Robert De Niro’dan Hellen Mirren’e kadar birçok ünlü isim var. (Milliyet, 20.07.2012)

Latin alfabesi kullanılmayan ülke ve toplumlara ait özel isimler söylendiği gibi yazılır. Yeltsin, Nikolas Papadopulos, Benazir Butto, Faysal, Dubai, Tiananmen vb.

Türkçeye eskiden yerleşen yabancı isimler söylendiği gibi yazılır. Çaykovski, Aristo, Dante, Şarlo, Tokyo, Kolombiya, Çar Nikola, Paris, Nis vb. Şu bölgede altın varmış denildi mi, halk deliye dönüyor. Şarlo’nun “Altına Hücum” filmi, mezar taşıdır. (Melih Cevdet Anday, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış)

Latin alfabesi kullanan ülke ve toplumlara ait özel isimler aynen yazılır. Rio de Janeiro, Margaret Thatcher, Noam Chomsky, National Geographic vb. Amerika’nın en köklü dergilerinden Atlantic, dünyanın en iyi oyuncuları olarak görülen isimlerin en kötü performanslarını bir araya getirdi. Listede Robert De Niro’dan Hellen Mirren’e kadar birçok ünlü isim var. (Milliyet, 20.07.2012)

Latin alfabesi kullanılmayan ülke ve toplumlara ait özel isimler söylendiği gibi yazılır. Yeltsin, Nikolas Papadopulos, Benazir Butto, Faysal, Dubai, Tiananmen vb.

Ara yönleri bildiren sözcükler ile artık somut yer bildirmeyen alt, üst, üzeri sözcükleriyle kurulan birleşik sözcükler bitişik yazılır. (III)

Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl anlamlarını yitirmiş, yeni bir anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır.(II)

İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi oluyorsa bitişik yazılır. (I)

Gerçek anlamı dışında, yardımcı fiil olarak kullanılan, vermek, durmak, yazmak, kalmak, bilmek ve gelmek fiilleri, kendisinden önceki fiile -A, -U, -I zarf-fiil ekleri yardımıyla bağlandığında bitişik yazılır.

Birleşik sözcüğü oluşturan sözcüklerin biri ya da ikisi de artık asıl anlamlarını yitirmiş, yeni bir anlam kazanmışlarsa bitişik yazılır.

İki sözcük birlikte kullanıldığında ses düşmesi, türemesi veya değişmesi oluyorsa bitişik yazılır.