TÜRK DİLİ I

Yerlileştirme (halk etimolojisi): Halkın, anlamını bilmediği ya da unuttuğu bir sözcüğü ses ve anlam bakımından kendi dilinin sözcüklerinden birine benzetmesidir. Çorum sözcüğünün, çoğu Rum’dan, İstanbul’un İslam ve bol sözcüklerinden geldiği açıklaması birer yerlileştirme etimolojisi örneğidir.

Zamirler, başka dillerden Türkçeye kopyası olmayan tek sözcük türüdür.

Başlangıçta kişi adı, marka adı vb. özel ad olan sözcükler genelleşerek belirli bir türün genel adı hâline gelebilir. Vimlemek (marka adından) özel ismi bu yolla dilin söz varlığına girmiştir.

söz-cük kelimesi addan ad yapan ek almıştır.

bir-im-i sözcüğü de yapım eki ve çekim eki alarak türemiştir.

Bağımlı biçim birimler (ek) ise tek başlarına kullanılamayan biçim birimlerdir.
Bağımlı biçim birimler görevlerini yerine getirebilmeleri için bağımsız biçim birimlerine ihtiyaç duyarlar. Örneğin, “kızlar eve gitti.” cümlesinde “kız, ev, git” bağımsız biçim birimlerken sözcüklere eklenen “-lar, -e, -ti” ekleri bağımlı biçim birimlerdir.

Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Örneğin; geçit, gelinlik, geliştiril- sözcükleri geç-(i)-t, gel-(i)-n-lik, gel-(i)ş-tir-(i)l- biçim birimlerinden oluşan gövdelerdir.

Kök ve gövdeler, az sayıda örnekte göç ve göç-, güreş ve güreş- vb. hem ad hem de eylem olabilmektedir.

Tarihî dönemlerdeki kimi biçim birimlerin dil bilgisel işlevlerini yitirerek bugüne ulaşmasına fosilleşme denir.

Dönüslü çatı: Yıkandım, küreklere asıldık örneklerindeki gibi, yüklemin bildirdiği eylemin özneye döndüğünü, eylemin özne tarafından kendi kendine yapıldığını gösteren çatıdır. Dönüşlü çatı ekler - n- ve -l-’dr. Yıka-> yıkan-, bak->bakın-, yor- >yorul- vb.

Kirlenmek sözcüğünün kök ve gövdelere ayrılışı kir-len-me-k şeklindedir.

Kırpma, çok heceli bir sözcüğün bir veya daha fazla hecesini kaldırarak
yeni sözcük oluşturma yoludur.  A seçeneğindeki 'motel (< motor otel)', buna örnektir.

Çekim ekleri hatta cümleler kimi zaman kendi işlevlerinin ve görevlerinin dışında, yeni anlamlar kazanabilir; buna kalıplaşma adı verilir: imambayıldı (< imam + bayıldı).

Zamirler, geleneksel dil bilgisinde bir adın veya ad öbeğinin yerini tutabilen ad soylu sözcüklerdir. Zamirler; şahıs zamirleri (ben, sen, o vd.), işaret zamirleri (bu, şu, o; bunlar, şunlar, onlar), belirsizlik zamirleri (bazısı, birçoğu, birkaçı, diğeri, herkes, öbürü vb.), soru zamirleri (kim, ne, hangi, kaçı, kaçınız vb.) olmak üzere dörde ayrılır.

ger-gin  addan eylem yapma eki değil, eylemden ad yapma eki almıştır.

Gözlükler kelimesi yapım artı çoğul eki almıştır. Gözden gözlük olmuş ve anlam değişmüştir.

Sevince kelimesi zaman anlamı taşıyan bir zarf fiildir.

A seçeneğinde cümlemin yüklemi fiilken diğer seçeneklerde yüklem isimdir.

Bir yer, nasıl bir yer, size göre bir yer derken bir edat öbeği yapmıştır. Zarf değil sıfat almıştır. Diğer şıkların hepsi zarftır.

Türkçe öğretim merkezi TÖMER'dir.

E şıkkında fiili kimin yaptığı belli değildir. Edilgen çatılıdır.