TÜRK DİLİ I

Düzlük- yuvarlalık uyumu kuralı şu şekildedir:

(Önceki hece) a, ı → (Sonraki hece) a, ı

(Önceki hece) e, i →(Sonraki hece) e, i

(Önceki hece) o, u → (Sonraki hece) a, u

(Önceki hece) ö, ü → (Sonraki hece) e, ü

Patlıcan örneğindeki ünlü harfler birbirini yukarıda verilen kurala göre takip etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sözcüklerde anlama göre vurgunun yeri değişebilir.  Örneğin, bölme sözcüğünde vurgu ilk hecedeyken (BÖLme!) olumsuz emir, ikinci hecedeyken (bölME) matematik terimi karşılığındadır.

Tonlama konuşma sırasında sesin perdesinin değişmesiyle oluşan melodik perdeleme ve dalgalanmadır.

Türkçede iki ünsüz hatta üç ünsüz yan yana gelebilir: Türkçe, altı vb. 

Sözcük kökünde ya da hece sonunda yan yana üç ünsüz bulunamaz; bu sözcükler yabancı kökenlidir: kontr, sfenks vb.

Sözcük ya da hece sonunda belirli ünsüz çiftleri bulunabilir. -lç, lk, -st gibi belirli ünsüz çiftleri sonda bulunabilir: , ölç-, ilk, üst vb.

Doğru cevap C'dir.

kıvır-ı-m > kıvrım sözcüğünde "-ı" sesi düşmüştür. Doğru cevap A'dır.

yapış- gan eki alırken benzeşme sebebiyle → yapışkan'a dönüşmüştür. Doğru cevap B'dir.

Düz ünlüler a, e, ı ve i'dir. Doğru cevap E'dir.

Ağla-yor → ağlıyor ünlü daralmasına bir örnektir. Doğru cevap C'dir.

t sesi yukarıda verilen özelliklere sahiptir: ötümsüz, diş, süreksiz (patlayıcı), ağız.

Doğru cevap E'dir.

Ses; üretim, iletişim, algılama ve
değerlendirmeden ibaret dört ana
aşamalı bir sürecin ürünüdür.

Konuşma seslerinin üretimin ve algılanmasını şu üç aşamada değerlend
irebiliriz:
• Söyleyiş ses bilgisi: Konuşurlar sesleri nasıl üretir?
• Akustik ses bilgisi: Sesler havada nasıl yol alır?
• İşitsel ses bilgisi: Dinleyenler sesleri nasıl algılar?

Ses tellerinde ham ses haline  gelen hava akımının ikinci durağı gırtlaktır. Gırtlağı geçen ham ses, küçük dil tarafından ağız boşluğuna veya geniz boşluğuna veya her ikisine birden gönderilir.

Ağız boşluğunun ön ve art bölümleriyle ilgili karşıtlık; /a/-/e/, /ı/-/i/, /o/-/ö/, /u/-/ü/ ayrımlarını belirler. Dilin ön tarafının tümsekleşmesiyle ağzın
arka bölgesinde art ünlüler /a, ı, o, u/, dilin arka tarafının tümsekleşmesiyle ağız
boşluğunun ön tarafında ön ünlüler /e, i, ö, ü/ oluşur.

Türkçe için en zayıf ünlü /ı/  harfidir.

Göçüşme, sözcük içindeki iki sesin yer değiştirmesidir. Genellikle /l, p, r/ ünsüzlerinin
ikisinin birlikte bulunduğu sözcüklerde görülür. Söz içinde birbirini izleyen sesler arasındaki
yer değiştirmeye yakın yer değiştirme; birbirinden uzakta kalan seslerin yer değiştirmesine
ise, uzak yer değiştirme adı verilir.

Alfabe kanununa göre ünsüzler kendilerinden sonra gelen bir /e/ ünlüsü ile seslendirilebilirler.

Boğumlanmaları sırasında diğer ünsüzlerin aksine, herhangi bir engelle karşılaşmayan ve herhangi bir noktada temas gerçekleşmeyen ğ, y, v
gibi ‘ünsüz’lere ünlülere yakınlığı nedeniyle ünlümsü  adı verilir.

Türkçede  istisna  birkaç sözcüğün dışında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzler söz başında bulunmaz.ünsüzlerle başlayan sözcükler, belirtilen özel durumların dışında yabancı kökenlidir. Örneğin cuma, fen, hesap, şükür, vali, ziyaret Arapçadan; can,jale, peri, renk, şah Farsçadan; halter, jandarma, marj, narkoz, plato, raket, şövalye,vites Fransızcadan; cıvata, ciro, filika, firma, lastik, pipo, rota, vazo İtalyancadan;feribot, golf, hentbol, lider, miting, roket, şilt, vinç İngilizceden; cımbız, fire, huni,lahana, marangoz, poyraz, roka, vatos, zargana, zoka Rumcadan kopyalanmıştır.

Ölçünlü Türkçede dudak uyumu veya düzlük-yuvarlaklık uyumu adı verilen uyuma göre düz ünlülerden sonra ancak düz ünlüler, yuvarlak ünlülerden sonra dar-yuvarlak veya düz-geniş ünlüler gelebilir. Çamur, kabuk, kavun, kavur-, yağmur gibi birkaç sözcük dudak uyumuna aykırıdır.

Göçüşme, sözcük içindeki iki sesin yer değiştirmesidir. Genellikle /l, p, r/ ünsüzlerinin
ikisinin birlikte bulunduğu sözcüklerde görülür. Söz içinde birbirini izleyen sesler arasındaki
yer değiştirmeye yakın yer değiştirme; birbirinden uzakta kalan seslerin yer değiştirmesine
ise, uzak yer değiştirme adı verilir