TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 61

1911’de Ömer Seyfettin ve Ali Canip’in başlattığı “Yeni Lisan” hareketi Osmanlı Türkçesinin sonunu getirdi. Ömer Seyfettin, Genç Kalemler dergisinde yazdığı yazılarda İstanbul halkının konuşma diline dayanan yalın bir dil teklif etti ve önceleri çok büyük tepkilerle karşılaşan bu görüşler, zamanla pek çok edebiyat, bilim ve fikir adamı tarafından benimsenip kullanılmaya başlandı. Özellikle Ziya Gökalp’in de katılmasıyla “Yeni Lisan” hareketi çok güçlendi Edebiyatta millîlik ve dilde sadeleşme birkaç yıl içinde devrin bütün aydınlarınca kabul edilip uygulama alanına geçirildi

Türkçe, Anadolu’da yazı dili olduktan sonra da zaman zaman ihmal edilmiş ve aydınların ilgisizliğine maruz kalmıştır. Bu ilgisizlik yer yer bazı şair ve yazarlar tarafından da kınanmıştır. Bu kınama ve tepkinin ilk örneğini XIV. Yüzyılın önemli şairlerinden biri olan Kırşehirli Aşık Paşa’da görürüz. Aşık Paşa, Garibname adlı büyük eserinde şöyle yakınır:

Türk diline kimesne bakmaz idi

Türklere hergiz gönül akmaz idi

(Türk diline kimse bakmazdı, Türkler’e asla gönül akmazdı.)

Türkçenin ilk yazılı belgesi olan MS 687-692 yıllarına tarihlenen yazıt Çoyr yazıtıdır. Doğru cevap C'dir.

Bugün elimizde biri Mısır'da, biri Taşkent'te, diğeri de Viyana'da olan üç yazma nüshası bulunan eser Kutadgu Bilig'dir. Doğru cevap E'dir.

Mani dinini kabul edip, Mani alfabesini kullanmaya başlayan kişi Bögü Kağandır.

Latin alfabesine resmen geçiş tarihi 1 Kasım 1928'dir. Doğru cevap A'dir.

Yeryüzündeki diller, çeşitli ölçülere göre sınıflandırılmışlar ve bu sınıflandırma sonucunda “dil aileleri” kavramı ortaya çıkmıştır. Hâlen tartışmalı olmakla birlikte Türkçe, UralAltay dil ailesinin Altay koluna mensup kabul edilir. Bu kabul; Türkçenin öncelikle Moğolca, Mançu-Tunguzca, Korece ve Japonca gibi Altay dilleri ile daha sonra da Macarca, Fince vb. Ural dilleriyle akraba olduğu anlamına gelmektedir.

Bugün, yaşayan Dünya dilleri arasında, en eski yazılı belgelere sahip olan dil, Türk
Dili’dir. Bunun kanıtı, çivi yazılı Sümerce tabletlerdeki alıntı kelimelerdir.

Türkçenin ilk yazılı belgesi MS 687-692 yıllarına tarihlenen Çoyr yazıtıdır. Bu yazıttan
1200 yıl öncesine giden Esik kurganlarından çıkan bir tas üzerinde Köktürk yazısına çok
benzeyen 26 karakter tespit edilmiştir, ancak bugüne kadar tam olarak çözülememiştir.
Bu yazı tam çözüldüğünde Türk yazı dilinin tarihi MÖ V- IV. yüzyıllardan başlatılacaktır.

Doğru yanıt E

Türk medeniyet tarihinde çok önemli bir yere sahip olan Uygurlar, Köktürkleri ortadan
kaldırarak 745 yılında Orhun Uygur Kağanlığını kurdular. Bu devlet ise 840 yılında Kırgızlar tarafından ortadan kaldırıldı. Bu olay üzerine ülkelerini terk edip güneye göç eden Uygurlar, güneyde siyasî açıdan değil ama kültür tarihi açısından büyük önem taşıyan Kansu Uygur Devleti ve Hoço Uygur Devleti’ni kurdular.
Uygurların kuzeyden güneye göç etmeleri, millî hafızada yer etti ve önemli destanlarımızdan biri olan Göç Destanı bu olay üzerine oluştu.

Bugün elimizde biri Mısır’da, biri Taşkent’te, diğeri de Viyana’da olan üç yazma nüshası bulunan Kutadgu Bilig; Türk devlet anlayışını ve Türk’ün dünya ile ilişkisini, insanlar arası ilişkileri, Türk’ün tabiat algısını, bilgi karşısındaki tavrını bizlere aktaran bir eserdir. 1069 yılında Yusuf Has Hâcip tarafından yazılmış ve 6645 beyitten oluşmaktadır. 

Doğru yanıt A

İlk İtalyanca belge 17. yüzyılda oluşmuştur.

Tamlamaları, Türkçe kurallara göre yapmak temel prensiptir. Doğru cevap C'dir.

Divan-ı Hikmet Ahmet Yesevi'nin eseridir.

Batı Türkçesinin ilk dönemine Eski Oğuz Türkçesi ya
da Eski Anadolu Türkçesi denilmektedir.

Kuzey Türklüğünün hakim unsuru olan Kıpçak Türklüğünün yazı dilidir ve Altınordu Dönemi’nde oluşan edebî dilin devamıdır. Asıl Kıpçak sahasında yani Karadeniz’in kuzeyinde bu lehçeyle oluşturulan en önemli eser Avrupalılar tarafından yazılmış olan Codex Cumanicus’dur

Ayrıca Karadeniz’in kuzeyi ile Kafkaslar bölgesinde Kuzey Türkçesiyle Ermeni harfli dinî bir edebiyat oluşmuştur. Bu edebiyatın diline bazı bilginler Ermeni Kıpçakçası, bazı bilginler ise Ermeni harfli Kıpçak Türkçesi der.

Daha çok Budist Uygurlar tarafından kullanılan ve Budizm’le ilgili eserler yazılan Brahmi alfabesi Hindistan kökenli bir yazı sistemidir. Din dolayısıyla kullanılan alfabelerdendir. Hintçeden Budizm ile ilgili kitapların Türkçeye tercüme edilmesi sebebiyle Uygurlara gelmiş, ancak Türkçe için kullanışlı olmadığından yaygınlaşıp benimsenmemiştir.

Türk lehçe ve yazı dillerinin sınıflandırılmasında Türkiye Türkçesi, Güneybatı ya da Batı Türkçesi olarak adlandırılan gruba girer. Bu, yönleri esas alan bir sınıflandırmadır. Etnik sınıflandırmada ise Türkiye Türkçesi, Oğuz Türkçesinin bir koludur. Doğru cevap A'dır.

Konuşma seslerinin üretimini ve algılanmasını şu üç aşamada değerlendirebiliriz: • Söyleyiş ses bilgisi: Konuşurlar sesleri nasıl üretir? • Akustik ses bilgisi: Sesler havada nasıl yol alır? • İşitsel ses bilgisi: Dinleyenler sesleri nasıl algılar?

Türkçe kökenli sözcüklerde bulunan /c, f, ğ, h, v/ ikincil ünsüzlerdir: Eski Türkçe (ET) yazılı belgelerde c, f, ğ, h, v ünsüzleri bulunmaz. Bu ünsüzler esas olarak ç, p, g, k, b ünsüzlerinin ET yupka > yufka, ET açık-> acık-, ET yag > yağ, ET takı > dâhi, ET eb > ev vb. örneklerde olduğu gibi ötümlüleşmiş veya sızıcılaşmış biçimleridir.

Ünlülerle İlgili Diğer Ses Özellikleri • Birinci heceden sonra o/ö ünlüleri bulunan sözcükler yabancı kökenlidir: Türkçe kökenli sözcüklerde şimdiki zaman ekinin ve birleşik sözcüklerin dışında ikinci veya daha sonraki hecelerde o/ö bulunan kolon, kontör, moloz, pantolon, şantör vb. sözcükler yabancı kökenlidir

Sözce: İki sessizlik periyodu arasındaki konuşmadır. Sözce cümle veya daha küçük bir birim olabilir.