TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 59

Türk alfabesi sesçildir, yani söylendiği ile yazılışı aynı olma ilkesi ile hazırlanmıştır. Bu nedenle doğru yanıt E şıkkıdır.

Ses dört aşamadan meydana gelir. Bunlar; üretim, iletim, algılama ve değerlendirmedir. Bu nedenle doğru cevap E şıkkıdır.

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacib tarafından yazılan önemli bir eserdir.

Türkçenin ünsüzleri genel olarak;

-Oluşum/boğumlanma yerlerine (çıkaklarına) göre

-Ötümlü/ötümsüz (titreşimli/titreşimsiz) olmalarına göre

-Sürekli/süreksiz olmalarına göre

-Ağız/ geniz ünsüzü olmalarına göre dört grupta sınıflandırılır.

Doğru cevap B'dir.

Gırtlakta oluşan tek ünsüz, /h/dir. Doğru yanıt C'dir.

Ünlü düşmesi, sözcüğü oluşturan ünlülerden birinin çeşitli seslik nedenlerle kaybolmasıdır. Bu ses olayı; ünlünün düştüğü yere göre, söz başında, söz içinde ya da söz sonunda görülür. Doğru cevap A'dır.

Göçüşme, sözcük içindeki iki sesin yer değiştirmesidir. Genellikle /l, p, r/ ünsüzlerinin ikisinin birlikte bulunduğu sözcüklerde görülür. Söz içinde birbirini izleyen sesler arasındaki yer değiştirmeye yakın yer değiştirme; birbirinden uzakta kalan seslerin yer değiştirmesine ise, uzak yer değiştirme adı verilir. Göçüşme ölçünlü dilde çok seyrek rastlanan bir ses olayıdır. Ancak sözlü dilde ve özellikle Azericenin etki alanına giren ağızlarda nispeten yaygındır. Doğru cevap B'dir.

Hece düşmesi, sözcükte birbirinin ardından yer alan ve birbirine benzeyen veya birbiriyle özdeş olan hecelerden birinin ses ve hece tekrarlarını önlemek, vurgusuzluk vb. nedenlerle düşmesidir.

başlayayım > *başlayım

dirilik > dirlik

ilerile- > ilerle

oyuna- > oyna- vb.

Doğru cevap A'dır.

Söz başında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzleri bulunmaz

minik+cik=minicik

öpke > öfke (-p- > -f-)

Betimleyici ünlülerin sınıflandırılmasında esas olan ölçütler: Yuvarlaklık / düzlük, genişlik / darlık, artlık / önlük. Patlayıcılık ve süreklilik ise ünsüzler ile ilgilidir.

“Fikir” kelimesi ek aldığında orta hece ünlüsü düşer: fikir > fikri

Göz, gözlük sözcüğünün; gözlük, gözlükçü sözcüğünün; gözlükçü ise gözlükçülük sözcüğünün tabanıdır.

Ad Durum Eki İşlevi Örnek
-Ø yalın durum (nominatif) ev
-A yaklaşma/yönelme durumu (datif) ev -e
-DA bulunma durumu (lokatif) ev -de
-DAn uzaklaşma/ayrılma/çıkma durumu, (ablatif) ev -den
-I, -U yükleme/belirtme/nesne durumu (akuzatif) ev -i
-lA araç durumu (vasıta, enstrümantal) ev -le
-In, -nIn ilgi/tamlayan durumu (genitif) ev -in
-CA eşitlik durumu (ekvatif) ev -ce

Kalıplaşma
Çekim ekleri hatta cümleler kimi zaman kendi işlevlerinin ve görevlerinin dışında, yeni
anlamlar kazanabilir; buna kalıplaşma adı verilir: birden (< bir-den), çıktı (< çık-tı), gecekondu (< gece kondu), imambayıldı (< imam + bayıldı), tanıdık (< tanı-dık ), toptan
(< top-tan), Türkçe (< Türk-çe), uydu (< uy-du ), yakacak (< yak-acak), yazar (< yaz-ar),
yüzde (< yüz-de). Bu örneklerde ad ve eylem çekim ekleri, sözcük grupları hatta cümleler
kalıplaşarak yeni sözcükler oluşturmuşlardır.

Geleneksel bir terim olarak söz ya da cümle içinde eylemleri adlaştırdıklarından dolayı ad, adı niteledikleri için sıfat, iki cümleyi bağladığı için bağlaç işlevinde bulunabilen ve yan cümle kurabilen sözcük ya da sözcük öbeklerine eylemsi adı verilir. "sararmış" ve "bitmez" sıfat fiil, "oldukça" zarf fiil ve "yürüyüş" isim fiil ekleriyle yapılmış eylemsilerdir. D seçeneğinde eylemsi bulunmamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yan anlam (ikincil anlam): Sözcüğün, temel anlamla ilişkili edindiği bir başka anlam, yansıttığı yeni bir kavramdır. 'göz' sözcüğü B ve E seçeneklerinde gerçek, C ve D seçeneklerinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır. A seçeneğindeki 'göz' çekmece anlamında kullanılmıştır ve bir yan anlam örneğidir. Doğru cevap A'dır.

İşteş çatı, görüş-, tokalaş- örneklerindeki gibi eylemin iki veya daha fazla öznesinin bulunduğuna, eylemin karşılıklı veya birlikte yapıldığına işaret eder. Doğru cevap B'dir.