TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 3

Bir sözcüğün ölçünlü söylenişi, genel kabul görmüş, yaygınlaşmış biçimidir. Ölçün dışı kullanımlar hemen kulakları tırmalar. Doğru yanıt D'dir.

Arabaylan sözcüğü söyleyiş bozukluklarına, kamelya sözcüğü konuşmada ve yazıda kısır söz varlığına, makina sözcüğü yazım yanlışına, selfi sözcüğü yabancı sözcük kullanımına örnek olarak verişmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Türkçede neredeyse atasözü niteliğine ulaşmış olan "bir lisan bir insan, iki lisan iki insan" özlü sözü, yabancı dil öğrenmeyi salık vermektedir. Tamamen yanlış bir düğünce değil tartışmalıdır. Hiç kimse yabancı dil öğrenilmesine karşı değildir, hatta birkaç yabancı dil öğrenilmesi taraftarıdır. I, II, IV, V numaralı durumlar doğru olarak kabul edilir. Doğru yanıt D'dir.

Söz varlığı, bir dildeki, bir eserdeki sözcüklerin, deyim ve atasözlerinin bütünü. Söz dağarcığı, söz hazinesi, kelime serveti gibi adlarla da anılmaktadır.Doğru cevap B'dir.

Terim; bilim, sanat, spor, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli bir kavramı karşılayan sözcüktür. Doğru cevap C'dir.

İngilizce, günümüzde en geçerli ve yaygın yabancı dil niteliğini kazanmış olan dildir. Doğru cevap E'dir.

Radyo ve televizyon yayımlarının yaygınlaşması ile söyleyiş bozuklukları, cümle düşüklükleri, yanlış sözcük kullanma, Türkçenin söz varlığında bulunmayan yabancı sözcüklere yer verme, kaba dil ve argo gibi sorunlar ortaya çıkarmıştır. Doğru cevap E'dir.

Gazetelerin ancak bir gün sonra yazabileceği olaylar, sosyal medyada bir anda yayıldığı gibi farklı yönleriyle değerlendirilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yazım, imla olarak da adlandırılan ve bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi; söz varlığının yürürlükte olan ses, biçim, köken bakımından kurallara uygun olarak yazılması, noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Doğru cevap 'dir.

Söyleyiş, telaffuz, sesletim, söyleniş olarak da adlandırılan ve bir sözcüğün ses, hece, ton, vurgu bakımından söylenme biçimi olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Doğru cevap A'dır.

Türkçenin karşı karşıya bulunduğu sorunların çözümü için öncelikle toplumda Türkçe bilincinin yaygınlaştırılması ve dilin öneminin kavratılması gerekmektedir. Eğitim sistemimiz Türkçeyi sevdirecek, benimsetecek nitelikte yeniden düzenlenmelidir. Radyo ve televizyon kuruluşları, basın yayın organları; toplumda Türkçe bilincinin geliştirilmesi, doğru ve güzel Türkçenin yaygınlaştırılması konusunda etkin olabilirler. Doğru yanıt D’dir.

Diline önem veren her gelişmiş ülkede olduğu gibi biz de Türkçenin karşı karşıya bulunduğu sorunların çözümünde üzerimize düşen görevi yerine getirmeliyiz. Türkçeye her zaman önem veren Atatürk’ün özellikle vurguladığı gibi: Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır...  Doğru yanıt B’dir.

Terim: bilim, sanat, spor, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel
ve belirli bir kavramı karşılayan sözcük. 

Yazım, imla olarak da adlandırılan ve bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi; söz varlığının yürürlükte olan ses, biçim, köken bakımından kurallara uygun olarak yazılması, noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Yazım kuralları ve sözlerin, özel adların, kısaltmaların bu kurallara göre yazılmış biçimleri, abece sıralamasına göre yazım kılavuzunda yer alır.
Söyleyiş: telafuz, sesletim, söyleniş olarak da adlandırılan ve bir sözcüğün ses, hece, ton, vurgu bakımından söylenme biçimi olarak tanımlanan dil bilgisi terimi

Söz varlığı, bir dildeki, bir eserdeki sözcüklerin, deyim ve atasözlerinin bütünü. Söz dağarcığı, söz hazinesi, kelime serveti gibi adlarla da anılmaktadır.

Türkçenin kullanımıyla ilgili olarak yaşanan sorunların başında söyleyiş (telaffuz, sesletim) bozuklukları gelmektedir. Ancak öncelikle Türkçenin söyleyiş özelliği ile ilgili olarak sıkça tekrarlanan bir yanlışa değinmek gerekiyor. Türkçenin “yazıldığı gibi okunan, okunduğu gibi de yazılan bir dil” olduğu söylenir sıkça. Oysa bu, yanlış bir bilgidir. Her dilde olduğu gibi Türkçede de yazılışla söyleyiş arasında ayrılıklar, değişiklikler bulunabilir. Bu durum yazı dilinin daha durağan, konuşma dilinin ise gelişmeye ve değişmeye açık olması sonucunda oluşmaktadır. Bazı dillerde yazı ile söyleyiş arasında ayrılıklar dikkat çekici boyuttadır ve bir kurala bağlanamaz. Türkçede ise sadece bazı seslerin bulunduğu sözcüklerde görülen ses olayları sonucunda yazı dili ile konuşma dili arasında ayrılıklar görülür: Zonguldak’ı yazımının söylenişi Zonguldaı̮ biçimindedir. Değil sözcüğü ise de̮il biçiminde söylenir. Söyleyeyim olarak yazarız ancak ağzımızdan söyliyim ya da söyli:m biçimi çıkar. Dikkat edilirse /ğ/ ve /y/ ünsüzlerinin bulunduğu sözcüklerde birtakım ses olayları sonucunda söyleyişte görülen bu ayrılıklar Türkçenin her zaman yazıldığı gibi okunan bir dil olmadığı gerçeğini ortaya koyar.

Yerel kullanım etkisiyle bazı sözcüklerin çekiminde /r/ sesi ile birlikte birtakım seslerin
düşürüldüğü (örneğin alıyo, bakıyon) görülürken kimi sözcüklerin kullanımında da
ses türemesine (örneğin evdeykene, arabaylan) tanık olunmaktadır.

meyva değil meyve, makina değil makine, kurdale değil kurdele, maydonoz değil maydanoz olmalıdır. Doğru yazım E seçeneğinde görülür.

Sözcüğün doğru yazımı egzoz kelimesidir. Diğer sözcükler bu kelimenin yazımı ile ilgili sık karşılaşılan hatalardandır.

A, C, E ve D seçeneklerinde sözcüklerin yazımı doğru olarak verilirken B seçeneğinde sözcüğün yazımı yanlış olarak verilmiştir. Doğrusu makine şeklindedir.

Türk Dil Kurumu, Atatürk’ün “Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti
dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” sözünü kendisine ilke edinerek
dilimizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarma mücadelesini vermektedir. Türk Dil
Kurumunun yabancı kaynaklı sözlere karşılık önerdiği sözlerden birkaçına bakalım: anchorman karşılığında ana haber sunucusu, arboretum karşılığında ağaç parkı, viyadük için köprü yol, mobbing için bezdiri; selfie için özçekim, mortgage tutsat vb...

Dilimizin söz varlığında karşılığı bulunsa da yabancı kaynaklı sözleri kullanmak bir
özenti hâlini aldı. Günlük hayatta, çarşıda, pazarda, radyoda, televizyonda, basında, okulda, sporda kısacası her yerde yabancı kaynaklı sözler artık bilinçsizce kullanılır oldu. Birer özenti alıntısı niteliğinde olan show, trend, konsensüs, transformasyon, performans gibi sözler Türkçede karşılıkları olmasına rağmen kullanılmaktadır. Bu tür özenti alıntılarının kullanılmasına hiç gerek yoktur. Çünkü bu özenti alıntılarının yerine Türkçede gösteri, eğilim veya yönelim, uzlaşma veya oydaşma, değişim veya dönüşüm, başarım gibi pek çok karşılık bulunmaktadır.

Türk Dil Kurumu, Atatürk’ün “Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti
dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” sözünü kendisine ilke edinerek
dilimizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarma mücadelesini vermektedir. Türk Dil
Kurumunun yabancı kaynaklı sözlere karşılık önerdiği sözlerden birkaçına bakalım: anchorman karşılığında ana haber sunucusu, arboretum karşılığında ağaç parkı, viyadük için köprü yol, mobbing için bezdiri; selfie için özçekim, mortgage tutsat vb...

Bilim terimleri üzerine çalışmaların günümüzde de yürütülmekte olduğunu belirtmek
gerekir. Örneğin iktisat, bankacılık, borsa alanında tekel sözü örnek alınarak oligopol karşılığında azel, polyopoly karşılığında ise çokel; parity için değerdeşlik; convertibile yerine çevrilgen, dead cat bounce için ise son çırpınış gibi terimler türetilmiştir.