TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 14

E seçeneğindeki ifade bağlaçtır. Doğru seçenek E'dir.

Söz konusu amaçlardan mağazaya uygun bir Türkçe adın bulunamaması olağan bir durum olarak ele alınamaz. Doğru seçenek D'dir.

D seçeneğindeki yer alan onaylı kitaplar Türk diline uygunluğu açısından kontrol edilmektedir. Doğru seçenek D'dir.

Seslerden oluşan dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi yazım (imla) olarak adlandırılır. Sözlü anlatımdaki ifadelerin yazıya geçirilmesi sırasında sözcüklerin, özel adların, deyimlerin, hazır söz kalıplarının, eklerin yazımında belirlenmiş kurallara uyulmazsa bir süre sonra dilin ortak iletişim aracı olma niteliği sarsılabilir. Bu durum yazılı anlatım bozuk- luğuna yol açacağı gibi kuralsız olarak yazılmış bu yazıların okunuşunda da sözlü anlatım bozukluklarının ortaya çıkmasına yol açacaktır. Bu bakımdan yazılan her yazının geçerli yazım kurallarına uygun olması gerekir. Örneğin makine yerine makina, meyve yerinemeyva, kurdele yerine kordale veya kurdela, egzoz yerine eksoz veya egsoz, şoför yerine şoforveya şöför yazmak birer yazım yanlışıdır. Doğru seçenek D'dir.

Âşık Paşa, ünlü eseri Garibname’de Türkçe bilincinin oluşmamasından 

Türk diline kimsene bakmaz idi.

Türklere hergiz gönül akmaz idi.

dizelerini dile getirerek yakınmıştır. Doğru seçenek A'dır.

Geçmişte Türkçeye karşı kayıtsızlığın, duyarsızlığın yaşandığı bir dönemde Karamanoğlu Mehmet Bey, “Şimden gerü divanda, dergâhta, bargâhta, çarşıda ve bazarda Türkçeden başka dil konuşulmaya” diyerek ferman çıkarmıştır. Doğru seçenek E'dir.

Yazım, imla olarak da adlandırılan ve bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi;
söz varlığının yürürlükte olan ses, biçim, köken bakımından kurallara uygun olarak yazılması, noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Yazım kuralları ve sözlerin,özel adların, kısaltmaların bu kurallara göre yazılmış biçimleri, abece sıralamasına göre yazım kılavuzunda yer alır.

Söyleyiş, telaffuz, sesletim, söyleniş olarak da adlandırılan
ve bir sözcüğün ses, hece, ton, vurgu bakımından söylenme biçimi olarak tanımlanan dil bilgisi terimi.

Doğru seçenek B'dir.

Bugün Türkçenin karşı karşıya bulunduğu en önemli sorun, yabancı dillerin, özellikle de İngilizcenin, Türkçeyi olumsuz olarak etkilemesi... Bu etki yalnızca alıntı sözcükle- rin olur olmaz her yerde kullanılmasıyla sınırlı kalmamakta, Türkçenin seslerinin, yazım biçimlerinin, yapısal özelliklerinin, söz dizimi niteliğinin değişmesine, bozulmasına yol açmaktadır.

Hiç kuşkusuz Türkçe daha önce de Batı dillerinden sözcükler almıştı. Örneğin Os- manlı Devleti’nin Venedik ile ilişkileri dolayısıyla İtalyancadan abluka, acente, antika, bando, damacana, iskele, madalya, tabela gibi sözcükler alıntılanmıştı. Anadolu’da yaşa- yan Rumlardan alay, avlu, dalyan, efendi, lahana, liman, sandal, yakamoz vb. sözcükler Türkçeye geçmişti. Tanzimat dönemiyle birlikte Batı dünyasıyla daha sıkı ilişkiler sonu- cunda da dönemin Avrupa’sında geçer dil olan Fransızcadan abone, adres, anket, diplomat, direkt, pasaport, polemik, vagon gibi pek çok sözcük Türkçeye girmişti. Ancak bu sözcük- ler birkaç yüzyıllık dönemde ve Türkçenin ses yapısına uyarak söz varlığımıza katılmıştı. İngilizce sözcüklerin bir bölümü de steam>istim>islim, off side>ofsayt, sweater>süveter, uppercut>aparkat gibi Türkçenin ses yapısına uygun biçimlere dönüşerek söz varlığına girmişti. Daha sonra İngilizceden etkilenmenin gittikçe artması sonucunda hem sözcük sayısında bir artış hem de sözcüklerin özgün biçimleriyle geçişleri yaygınlaşmaya başladı.

Bu etkilenmenin yoğunluğu İkinci Dünya Savaşı sonrasında hızla artmıştır. Batı uy- garlığının geçer dili olmasıyla, Amerika Birleşik Devletleri’nin bilimde, teknolojide ileri gitmesi; dünya siyasetine yön veren ülke hâline gelmesiyle İngilizce bütün dünya dillerini etkisi altına alır olmuştu. Türkiye’de İngilizce ile öğretime başlandığı 1950’lerden itibaren Anglo-Sakson kültürünün yoğun etkisi de kendisini hissettiriyordu. Yakın dönemlerde Fransızlar dillerini korumak amacıyla yasa çıkardılar. İngilizce kökenli sözcükleri yasakladığını ilan eden birkaç ülke de oldu.

Pek çok dilde yaşandığı gibi Türkçeye de İngilizceden söz akışı olduğu bir gerçektir. Sözlerin bir bölümü teknoloji, iktisadi ve siyasal ilişkiler, kültürel etkilenmeler sonucunda gelmektedir: laptop, notebook, forex, leasing, residance, mobbing, mortgage, selfie vb. Kimilerine yetkili kurum ve duyarlı çevrelerce karşılıklar bulunulmakta ve önerilmektedir.

Bu çabalara karşın yabancı kaynaklı sözlerin dilimize girişi her geçen gün biraz daha artmaktadır. Yakın geçmişte tanık olduğumuz gibi yalnızca yeni bulunan ve üretilen ay- gıtların adları gelmekle kalmadı, bunların çeşitli özellikleri, parçaları, kullanıcıları ile ilgili sözler de dilimize girdi, hatta bu sözlerden fiiller türetildi: air-conditoned (araba), fakslamak, zaplamak, zoomlamak...

En kötüsü ise dilin söz dizimi özelliklerinin yabancılaşması, yabancı eklerin dile gir- mesi, dilin mantığına aykırı kullanışların yaygınlaşmasıdır:

Türkçede çokluk eki {+lar, +ler} varken İngilizcedeki çokluk ekini bir çiçekçinin Çiçeksbiçiminde; Türkçede tamlayan durumu eki {+nın, +nin, +nun, +nün} varken İngilizcedeki’s ekini bir iş yerinin Ferhat’s biçiminde Türkçe sözcük ve adlarda kullanması üzerinde durulması gereken bir konudur.

Doğru seçenek B'dir.

Bilimsel anlamda ilerlemek için yurt dışına gönderilecek insan kaynağının yok edilmesi ülkedeki dilin gelişimine ve bilime verilebilecek en olumsuz adımdır. Doğru seçenek E'dir.

Söz varlığı, bir dildeki, bir eserdeki sözcüklerin, deyim ve atasözlerinin bütünü.
Söz dağarcığı, söz hazinesi, kelime serveti gibi adlarla da anılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Türkçe gerek ses yapısı ve ses uyumları gerek biçim özellikleri ve sözcük türetme yeteneği gerek söz varlığı ve anlatım gücü ile yeryüzündeki birçok dil gibi kendi kendisine yeten özelliklere ve iç zenginliğine sahiptir. Türkçenin karşı karşıya bulunduğu sorunların bir bölümü aslında konuşurlarının yaşadığı sorunlardır. Bunlar Türkçenin özelliklerini yeterince kavrayamamış, söz varlığı- nın anlatım gücü ile donanamamış, kendi yetersizliklerinin nedenini Türkçeye bağlayan, bu yüzden de yabancı sözcüklerin cazibesine kapılmış kullanıcıların sorunudur. Kısacası dilin asıl sorunu, gerekli özeni göstermeyen konuşurlarladır. Doğru cevap A'dır.

Radyo ve televizyon yayımlarının yaygınlaşması, dinleme ve izleme oranlarının yük- selmesi Türkçe açısından olumlu ve yararlı bir gelişme olması gerekirken yeni sorunlar ortaya çıkarmıştır. Söyleyiş bozuklukları, cümle düşüklükleri, yanlış sözcük kullanma, Türkçenin söz varlığında bulunmayan yabancı sözcüklere yer verme, kaba dil ve argo gibi olumsuzluklar radyo ve televizyon yayınlarında sınırsızca yapılınca bu yanlışlar toplu- mun, özellikle de genç kuşakların diline yerleşmiştir. Yayımcılığın kısır bir söz varlığıyla yapılması ise bir başka sorundur. Doğru cevap B'dir.

Ağ ortamında geliştirilen uygulamalar günümüzde yeni bir iletişim biçimi olan toplum- sal iletişim ortamını doğurmuştur. Haberlerin, görüşlerin, düşüncelerin yayıldığı; ses ve görüntü dosyalarının paylaşıldığı bu yeni ortam sosyal medya olarak adlandırılmaktadır.

Yazım, imla olarak da adlandırılan ve bir dilin belli kurallarla yazıya geçirilmesi;
söz varlığının yürürlükte olan ses, biçim, köken bakımından kurallara uygun olarak yazılması, noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Yazım kuralları ve sözlerin,özel adların, kısaltmaların bu kurallara göre yazılmış biçimleri, abece sıralamasına göre yazım kılavuzunda yer alır. Doğru cevap D'dir.

Söyleyiş, telaffuz, sesletim, söyleniş olarak da adlandırılan ve bir sözcüğün ses, hece, ton, vurgu bakımından söylenme biçimi olarak tanımlanan dil bilgisi terimidir. Doğru cevap C'dir.

Türkçenin kullanımıyla ilgili olarak yaşanan sorunların başında söyleyiş (telaffuz, sesle- tim) bozuklukları gelmektedir. Ancak öncelikle Türkçenin söyleyiş özelliği ile ilgili olarak sıkça tekrarlanan bir yanlışa değinmek gerekiyor. Türkçenin “yazıldığı gibi okunan, okun- duğu gibi de yazılan bir dil” olduğu söylenir sıkça. Oysa bu, yanlış bir bilgidir. Her dilde olduğu gibi Türkçede de yazılışla söyleyiş arasında ayrılıklar, değişiklikler bulunabilir. Bu durum yazı dilinin daha durağan, konuşma dilinin ise gelişmeye ve değişmeye açık olması sonucunda oluşmaktadır. Bazı dillerde yazı ile söyleyiş arasında ayrılıklar dikkat çekici boyuttadır ve bir kurala bağlanamaz. Türkçede ise sadece bazı seslerin bulunduğu sözcük- lerde görülen ses olayları sonucunda yazı dili ile konuşma dili arasında ayrılıklar görülür:Zonguldak’ı yazımının söylenişi Zonguldaı̮ biçimindedir. Değil sözcüğü ise de̮il biçiminde söylenir. Söyleyeyim olarak yazarız ancak ağzımızdan söyliyim ya da söyli:m biçimi çıkar. Dikkat edilirse /ğ/ ve /y/ ünsüzlerinin bulunduğu sözcüklerde birtakım ses olayları sonu- cunda söyleyişte görülen bu ayrılıklar Türkçenin her zaman yazıldığı gibi okunan bir dil olmadığı gerçeğini ortaya koyar. Doğru cevap A'dır.

Pek çok dilde yaşandığı gibi Türkçeye de İngilizceden söz akışı olduğu bir gerçektir. Sözlerin bir bölümü teknoloji, iktisadi ve siyasal ilişkiler, kültürel etkilenmeler sonucunda gelmektedir: laptop, notebook, forex, leasing, residance, mobbing, mortgage, selfie vb. Ki- milerine yetkili kurum ve duyarlı çevrelerce karşılıklar bulunulmakta ve önerilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Türk Dil Kurumu, Atatürk’ün “Ülkesini, yüksek istiklâlini korumasını bilen Türk milleti dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.” sözünü kendisine ilke edinerek dilimizi yabancı dillerin boyunduruğundan kurtarma mücadelesini vermektedir. Türk Dil Kurumunun yabancı kaynaklı sözlere karşılık önerdiği sözlerden birkaçına bakalım: anc- horman karşılığında ana haber sunucusu, arboretum karşılığında ağaç parkı, viyadükiçin köprü yol, mobbing için bezdiri; selfie için özçekim, mortgage tutsat vb...Doğru cevap C'dir.

Türkçenin karşı karşıya bulunduğu sorunların çözümü için öncelikle toplumda Türkçe bilincinin yaygınlaştırılması ve dilin öneminin kavratılması gerekmektedir. Eğitim siste- mimiz Türkçeyi sevdirecek, benimsetecek nitelikte yeniden düzenlenmelidir. Radyo ve televizyon kuruluşları, basın yayın organları; toplumda Türkçe bilincinin geliştirilmesi, doğru ve güzel Türkçenin yaygınlaştırılması konusunda etkin olabilirler. Eğitim kurum- larından sonra bu konuda en büyük sorumluluk radyo ve televizyon kuruluşlarına, basın yayın organlarına düşmektedir. Kitle iletişim araçlarında bozuk dil kullanımı nasıl bir anda yaygınlaşıyorsa doğru ve güzel Türkçe kullanımı da bir anda yaygınlaşacaktır. Bu konuda ödüllendirici olmak gerekir. Türk Dil Kurumu, RTÜK gibi kurumların topluma örnek olacak biçimde doğru ve güzel Türkçeyi kullanan yazar, gazeteci, tiyatrocu, spiker ve sunucuyu ödüllendirmeye devam etmesi yararlı olacaktır. Bununla birlikte dilin kul- lanıldığı alanlarda yasal boşlukların giderilmesi, kuralların belirlenmesi yararlı olacaktır. Örneğin şirket adının tescil edilmesi uygulaması iş yeri ve ürün adlandırını da kapsayacak biçimde genişletilebilir. Doğru cevap E'dir.

Terim; Bilim, sanat, spor, meslek dalıyla veya bir konu ile ilgili özel ve belirli  bir kavramı karşılayan sözcük.