TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 32

Amaç 1

Doğru eşleştirme aşağıdaki gibidir:

Türk dili : MS 687- 692, Çoyr yazıtı.

Japonca: MS 712, Nihon Şoki

İngilizce: En eski belgesi MS 8. yüzyıla aittir. 

Fransızca-Almanca :Eneskibelgeleri,843yılındaikikardeşarasındabirantlaşmadır. İtalyanca-:17. yüzyılda oluşmuştur.

Macarca: Tihanyi Vakıfnamesi MS 1057.

Amaç 2

Amaç 3

Amaç 4

Amaç 4

Muhakemetü’l-Lügateyn adlı eseri Ali Şir Nevai yazmıştır

Amaç 5

Dil içi: Dilin bünyesinden kaynaklanan değişme ve gelişmeler.

Dil dışı: Doğrudan dille ilgili olmayan ancak dili etkileyen siyasal, kültürel vb. gelişme ve değişmeler. Doğru cevap E'dir.

Çin kaynaklarında, Çince söyleyişle kaydedilmiş olan iki cümle vardır ki MS 329 ta- rihli bu kayıt, Türkçenin şimdilik ilk cümle örneğidir. Çin kaynaklarında tespit edilen ve Hunlara ait olan bazı kelimeler şunlardır: Tengri, kut, il, törü, yabgu, ordu, sü, börü, temir, kural (silah), kapagçı (bekçi), bitigçi (yazar). Görüldüğü üzere kelimeler; inanç, devlet, töre ve askerlikle ilgilidir. Doğru cevap C'dir.

Türkçenin MS 5.-10. yüzyıllarını Eski Türkçe Dönemi olarak adlandırmak hemen her- kesçe kabul edilmektedir. Eski Türkçe Dönemi, kendi içinde Köktürk ve Uygur dönemleri olmak üzere ikiye ayrılır. Doğru cevap D'dir.

İslam dini Türkler arasında 8. yüzyıldan başlayarak yavaş yavaş yayılmaya başlar ve X. yüzyılda Karahanlı kağanı Abdulkerim Satuk Buğra Han zamanında toplu olarak din de- ğiştirmeler, yani İslam dinini benimsemeler görülür. İslam dininin Türkler arasında hakim duruma gelmesi, dili de etkiler ve hem din değişikliğinden, hem de dilin iç bünyesindeki bazı değişmelerden dolayı Eski Türkçe döneminin kapandığı, Orta Türkçe döneminin başladığı kabul edilir. X. yüzyıldan başladığı kabul edilen bu dönem de kendi içerisindeKarahanlı ve Harezm Türkçesi olmak üzere ikiye ayrılır. Doğru cevap E'dir.

Karahanlı Dönemi’nden günümüze sayı olarak çok olmamakla birlikte Türk dil ve kül- tür tarihi açısından son derece önemli eserler kalmıştır. Bunlar; 1069 yılında Yusuf Has Hâcip tarafından yazılmış 6645 beyitten oluşan Kutadgu Bilig; Kâşgarlı Mahmut tarafın- dan 1072 yılında başlanıp 1077 yılında tamamlanmış, 7000’den fazla Türkçe kelimenin Arapça karşılığı verilmekle kalınmayıp şiirlerle, atasözleri ve deyimlerle örneklendirilerek zenginleştirilmiş, Türk kültürünün hazinesi olarak değerlendirilen Dîvânü Lügâti’t-Türk; Edip Ahmet Yüknekî tarafından yazılan Atebetü’l-Hakâyık; Ahmet Yesevî’nin şiirlerinin toplanmasıyla oluşturulan Dîvân-ı Hikmet ve kim tarafından yazıldığı tam olarak bilin- meyen Kur’an Tercümesi gibi eserlerdir. Doğru cevap C'dir.

Latin alfabesinin Grek alfabesinden doğduğu kabul edilmektedir. Bu alfabe, Türkçenin yazılmasında çeşitli coğrafyalarda XIV. yüzyıldan beri kullanılmaktadır. Türklerin kendi dillerini bu alfabeyle yazmalarına ise XX. yüzyıl başlarından itibaren rastlanır.

Yukarıda da belirtildiği gibi 1926’da Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de bir Türkoloji Kongresi toplanır ve bu toplantıya pek çok Türk halkından temsilci katılır ve burada bütün Türklerin Latin harflerine geçmesi yönünde bir tavsiye kararı alınır. Türk Cum- huriyet ve topluluklarının hemen hepsinde bu tavsiyeye uyulmuş ve Latin asıllı alfabeler kabul edilerek karar uygulanmıştır.

Tarihin bilinmeyen zamanlarında atı ehlileştiren ve demiri işlemeyi öğrenen Türkler, bu iki tekniği kullanarak komşularına üstünlük sağlamışlar ve yönetici ve aynı zamanda da “medeniyet kurucu” kavim konumuna yükselmişlerdir. İnsanlığın ortak medeniyetine de büyük katkısı olan bu durum, Türklerin çok erken çağlarda geniş ve farklı coğrafyalara dağılmalarına, dolayısıyla da değişik halklarla kaynaşmalarına yol açmıştır. Türklerin çok erken devirlerde yaşamaya başladıkları bu hareketli, bir başka deyişle atlı konar-göçer hayat tarzı, ana yurt konusundaki belirsizliğin temel nedenidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Dilin bünyesinden kaynaklanan değişme ve gelişmelere dil içi, doğrudan dille ilgili olmayan ancak dili etkileyen siyasal, kültürel vb. gelişme ve değişmelere ise dil dışı denilmektedir. Lehçe bir dilin tarihsel, bölgesel, siyasal sebeplerden dolayı ses, yapı ve söz dizimi özellikleriyle ayrılan koludur. Şive, bir dilin izlenebilen tarihi dönemlerinde ayrılmış koludur. Ayrılıklar, lehçede olduğu kadar değildir. Ağız ise, aynı dil içinde ses, şekil, söz dizimi ve anlamca farklılıklar gösterebilen, belli yerleşim bölgelerine veya sınıflara özgü olan konuşma dilidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Türkler şu anda da dillerini farklı coğrafyalarda üç ayrı alfabe ile yazmaktadırlar. Bu alfabeler; Latin, Kiril ve Arap alfabeleridir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Zihaf; uzun heceleri kısa okumaktır. Redif, mısra sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan eklerin, kelime ve kelime gruplarının tekrar edilmesidir. Ölçü (Vezin); şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre bir uyum içinde olmasıdır. Aruz ölçüsü; dizelerdeki hecelerin uzunluk ve kısalığına göre, açık ya da kapalı oluşuna göre düzenlenmesidir. Altay aliterasyonu ise, şiirde dört dizenin de aynı seslerle başlamasıdır. Buna mısra başı uyağı da denilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.

İslam dini Türkler arasında 8. yüzyıldan başlayarak yavaş yavaş yayılmaya başlar ve X. yüzyılda Karahanlı kağanı Abdulkerim Satuk Buğra Han zamanında toplu olarak din değiştirmeler, yani İslam dinini benimsemeler görülür. İslam dininin Türkler arasında hâkim duruma gelmesi, dili de etkiler ve hem din değişikliğinden, hem de dilin iç bünyesindeki bazı değişmelerden dolayı Eski Türkçe döneminin kapandığı, Orta Türkçe döneminin başladığı kabul edilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Karadeniz’in kuzeyinde Kuzey Türkçesi (Kıpçak Türkçesi)’yle oluşturulan en önemli eser Avrupalılar tarafından yazılmış olan Codex Cumanicus’dur. Mecalisü’n-Nefayis, Muhakemetü’l-Lügateyn ve Nesayimü’l-Mahabbe eserleri Çağatay Türkçesiyle yazılmıştır. Edip Ahmet Yüknekî tarafından yazılan Atebetü’l-Hakâyık ise Orta Türkçe dönemine ait bir eserdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Eski Oğuz Türkçesinin ilk zamanlarında özellikle Anadolu Selçuklularının başkenti olan Konya ve yakın çevrelerinde yoğun bir edebî faaliyet görülür. Daha sonra çeşitli beyliklerin başkentlerinde benzer bir durum, sonunda da Osmanlı’nın kültür merkezi hâline getirdiği yerlerde aynı şey görülür. Bu dönemde yazılan eserlerin son derece yalın bir dile sahip oldukları, yabancı kelimelere çok rağbet edilmediği ayrıca yabancı dillerden pek çok eserin de Türkçeye çevrildiği dikkat çeker. Doğru cevap E seçeneğidir.