TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 22

Ünlü birleşmesi; ünlüyle biten bir sözcüğün, ünlü ile başlayan bir ek alması ya da sözcük ile birleşmesi durumunda, ilk sözcüğün sonundaki veya ikinci sözcüğün başındaki ünlülerden birinin düşmesidir.

cuma ertesi > cumartesi

Ünsüz benzeşmesi, bir sözcükteki ünsüzlerin; oluşum noktası, nitelik ve/veya nicelik bakımından bir başka sese benzemesidir. 

 unut – gan  →  unut – kan

Türkçe kökenli sözlerde /j/ bulunmaz: kolej ve jandarma

Söz başında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzleri bulunmaz: filika

Sözcük sonunda /b, c, d, ġ, g/ ünsüzleri bulunmaz: hac

Bu nedenle doğru cevap E'dir.

Hece düşmesi, sözcükte birbirinin ardından yer alan ve birbirine benzeyen veya birbiriyle özdeş olan hecelerden birinin ses ve hece tekrarlarını önlemek, vurgusuzluk vb. nedenlerle düşmesidir.

Şükür etmek > Şükretmek

Zulüm etmek > Zülmetmek

Kayıp olmak > Kaybolmak

Hapis etmek > Hapsetmek

Düzlük- yuvarlalık uyumu kuralı şu şekildedir:

(Önceki hece) a, ı → (Sonraki hece) a, ı

(Önceki hece) e, i →(Sonraki hece) e, i

(Önceki hece) o, u → (Sonraki hece) a, u

(Önceki hece) ö, ü → (Sonraki hece) e, ü

Patlıcan örneğindeki ünlü harfler birbirini yukarıda verilen kurala göre takip etmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sözcüklerde anlama göre vurgunun yeri değişebilir.  Örneğin, bölme sözcüğünde vurgu ilk hecedeyken (BÖLme!) olumsuz emir, ikinci hecedeyken (bölME) matematik terimi karşılığındadır.

Tonlama konuşma sırasında sesin perdesinin değişmesiyle oluşan melodik perdeleme ve dalgalanmadır.

yapış- gan eki alırken benzeşme sebebiyle → yapışkan'a dönüşmüştür. Doğru cevap B'dir.

Ağla-yor → ağlıyor ünlü daralmasına bir örnektir. Doğru cevap C'dir.

t sesi yukarıda verilen özelliklere sahiptir: ötümsüz, diş, süreksiz (patlayıcı), ağız.

Doğru cevap E'dir.

Ses; üretim, iletişim, algılama ve
değerlendirmeden ibaret dört ana
aşamalı bir sürecin ürünüdür.

Konuşma seslerinin üretimin ve algılanmasını şu üç aşamada değerlend
irebiliriz:
• Söyleyiş ses bilgisi: Konuşurlar sesleri nasıl üretir?
• Akustik ses bilgisi: Sesler havada nasıl yol alır?
• İşitsel ses bilgisi: Dinleyenler sesleri nasıl algılar?

Ses tellerinde ham ses haline  gelen hava akımının ikinci durağı gırtlaktır. Gırtlağı geçen ham ses, küçük dil tarafından ağız boşluğuna veya geniz boşluğuna veya her ikisine birden gönderilir.

Türkçe için en zayıf ünlü /ı/  harfidir.

Göçüşme, sözcük içindeki iki sesin yer değiştirmesidir. Genellikle /l, p, r/ ünsüzlerinin
ikisinin birlikte bulunduğu sözcüklerde görülür. Söz içinde birbirini izleyen sesler arasındaki
yer değiştirmeye yakın yer değiştirme; birbirinden uzakta kalan seslerin yer değiştirmesine
ise, uzak yer değiştirme adı verilir.

Alfabe kanununa göre ünsüzler kendilerinden sonra gelen bir /e/ ünlüsü ile seslendirilebilirler.

Boğumlanmaları sırasında diğer ünsüzlerin aksine, herhangi bir engelle karşılaşmayan ve herhangi bir noktada temas gerçekleşmeyen ğ, y, v
gibi ‘ünsüz’lere ünlülere yakınlığı nedeniyle ünlümsü  adı verilir.

Türkçede  istisna  birkaç sözcüğün dışında /c, f, ğ, h, j, l, m, n, ñ, p, r, ş, v, z/ ünsüzler söz başında bulunmaz.ünsüzlerle başlayan sözcükler, belirtilen özel durumların dışında yabancı kökenlidir. Örneğin cuma, fen, hesap, şükür, vali, ziyaret Arapçadan; can,jale, peri, renk, şah Farsçadan; halter, jandarma, marj, narkoz, plato, raket, şövalye,vites Fransızcadan; cıvata, ciro, filika, firma, lastik, pipo, rota, vazo İtalyancadan;feribot, golf, hentbol, lider, miting, roket, şilt, vinç İngilizceden; cımbız, fire, huni,lahana, marangoz, poyraz, roka, vatos, zargana, zoka Rumcadan kopyalanmıştır.

/m/ ve /n/ geniz boşluğunda oluşan geniz sesleri, diğer sesler ise ağız boşluğunda oluşan ağız sesleridir. "makas" kelimesindeki /m/ sesi geniz sesidir. Doğru cevap B'dir.

"d" ünsüzü "ötümlü, diş, süreksiz ev ağız" özelliklerini taşımaktadır. Doğru cevap B'dir.