TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 2

Sıfat fiil: Sıfat fiiller, eylemlerden geçici sıfat yapmak üzere türetilen ve genellikle
kişiye bağlı olmaksızın çekimlenen eylemsilerdir. Sıfat fiiller, eylem ve sıfatların
özelliklerini birlikte gösterir. Zaman kavramının ön planda olduğu sıfat fiiller, Tablo
4.5’te de görüldüğü gibi geçmiş, geniş ve gelecek zaman sıfat fiilleri olmak üzere üç
türde değerlendirilebilir. 

Geçmiş zaman anlamı taşıyanlar -DIk
-mIş
tanıdık (adam)
bilmiş (çocuk)
Geniş zaman anlamı taşıyanlar
-An
-mAz
-r, -Ar
ağlayan (nar), gülen (ayva)
tükenmez (kalem)
oynar (başlık), bakar (kör)
Gelecek zaman anlamı taşıyanlar -AcAk akacak (kan), yakacak (odun)

doğru yanıt D

Zarf fiil: Zarf fiiller eylemlerden geçici olarak türetilen zarf işlevindeki sözcüklerdir.
Zarf fiiller zarf ve eylem özelliklerini birlikte gösterebilir. Zarf fiillerin diğer bir
görevi de asıl eylem ile yardımcı eylemi birleştirerek birleşik eylem yapmalarıdır.
Örneğin, gelebil- sözcüğünde adıl eylem gel-, yardımcı eylem olan bil- birbirlerine
–e zarf fiil eki ile bağlanmaktadır. Tablo 4.6’da görüldüğü gibi zarf fiiller tarz ve bağ
anlamı taşıyanlar ve zaman anlamı taşıyanlar olmak üzere iki türde değerlendirilebilir.

İşlev bakımından; 
Tarz ve bağ anlamı
taşıyanlar
-A...-A
-AcAk + iyelik eki + -A
-ArAk
-I
-mAksIzIn
-mAktAnsA
-Ip
sora sora, gide gide
boş duracağıma (çalışayım)
koşarak, bilerek
soruver (< sor-u + ver)
çalışmaksızın
ölmektense
alıp, koşup
Zaman anlamı taşıyanlar
-DIk + iyelik eki+dA
-(i)ken
-AlI
-IncA
-DI + kişi eki + -AlI
-DI mI
-DIkçA
-mAdAn
-(A)r/-mAz
geldiğimde, öldüğünde,
koşarken (< koşar i-ken)
alalı, gideli
sevince, görünce
gittin gideli
konuştu mu (konuşur)
sevdikçe, yaşadıkça
bilmeden, görmeden
(kuşlar) öter ötmez

Doğru yanıt D

Kırpma: Kimi zaman, bir sözcüğün ilk hecesi ya da bir bölümü ile anlam kaybı olmadan aynı kavram ifade edilebilir. Kırpma, çok heceli bir sözcüğün bir veya daha fazla hecesini kaldırarak yeni sözcük oluşturma yoludur: Kilo (< kilogram), motel (< motor otel), pop (<popüler), santim (< santimetre) vb.

Doğru yanıt C

Zamirler, başka dillerden Türkçeye kopyası olmayan tek sözcük türüdür. Türkçede zamirler İngilizce gibi (I ‘ben’, ancak me ‘beni’; we ‘biz’, ancak us‘bizi’) kimi dillerin
aksine cümlede nesne olmaları durumunda yerlerini farklı sözcüklere bırakmaz (ben-beni, biz-bizi). 

Doğru yanıt E

Batı’ da morfoloji olarak adlandırılan bu çalışma alanı Türkçede biçim bilim, biçim bilgisi, kelime bilgisi, şekil bilgisi, yapı bilgisi, sözcük bilim gibi farklı terimlerle adlandırılmaktadır.

Kökler, kendilerinden daha küçük anlamlı parçalara ayrılamayan, sözlüksel anlam taşıyan ve bir sözcük türüne ait olan biçim birimlerdir.

Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Örneğin; geçit, gelinlik, geliştiril- sözcükleri geç-(i)-t, gel-(i)-n-lik, gel-(i)ş-tir-(i)l- biçim birimlerinden oluşan gövdelerdir.

Addan ad yapma ekleri ad kök ya da gövdelerinden köken anlamıyla bağlantılı yeni ad gövdeleri yapan eklerdir.

Çatıları, öznenin ve nesnenin durumuna göre dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen çatılar olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırabiliriz.

Dönüşlü çatı: Yıkandım, küreklere asıldık örneklerindeki gibi, yüklemin bildirdiği eylemin özneye döndüğünü, eylemin özne tarafından kendi kendine yapıldığını gösteren çatıdır.

Eylem çekimi, cümle ve cümlenin yüklemini oluşturmak üzere eylemlerin zaman, kişi vb. çekim eklerini almalarıdır.

'sula' sözcüğü, 'su' kökünden gelmektedir. Yani kökü bir addır. Sulama ise bir eylemdir. Doğru cevap E'dir.

'benimki' sözcüğünde -ki aitlik eki bulunmaktadır. Doğru cevap A'dır.

'buldozer' sözcüğünde herhangi bir ek yoktur, bu da bağımlı bir biçim birim olmadığını göstermektedir. Doğru cevap C'dir.

'arge' sözcüğü araştırma ve geliştirme sözcüklerinin parçalarının birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Diğer seçeneklerde ise kopyalama görünmektedir. Doğru cevap E'dir.

'Bana ayak yapma!' tümcesinde ayak sözcüğü mecaz anlamda kullanılmıştır. Diğer seçeneklerde ise temel anlamda kullanılmıştır. Doğru cevap D'dir.

'Sabaha doğru eve gitmiş.' tümcesindeki 'doğru' sözcüğü bir edattır. Doğru cevap A'dır.

Yan anlam (ikincil anlam); sözcüğün, temel anlamla ilişkili edindiği bir başka anlam, yansıttığı yeni bir kavramdır. Göz sözcüğünün masanın gözü örneğinde olduğu gibi çekmece anlamında kullanılması bir yan anlam örneğidir. Doğru cevap D'dir.

Fransız sosyolog Durkhem’e göre “kolektif bilinç” bir toplumda “ortak” olanların temsildir.

Durumsal dil türü denir.