TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 13

Yansımalar dışında içinde j sesi bulunan bütün sözcükler yabancı kökenlidir. Bu sebebten ötürü B şıkkındaki kolej kelimesi Türkçe kökenli bir sözcük değildir. Bu yüzden doğru cevap B şıkkıdır.

Sıcak sözcüğünde ünlü düşmesi söz başındadır. Normali ısıcakken sıcak olmuştur. Bu yüzden cevap A seçeneğidir.

E seçeneği büyük ünlü uyumuna uyduğu için Türkçe kökenli bir kelimedir. Bu yüzden doğru seçenek E şıkkıdır.

Sözcükler başka sözcüklerle ya da ekler sözcüklerle birleşirken genellikle yazıda gösterilmeyen kimi benzeşmeler ortaya çıkabilir. Bu yüzden doğru cevap A seçenedir.

nl > nn: onlar > /onnar/

Ar. ḥisāb > hesap

Ar. ḥayāt > hayat

Far. pāpūş > pabuç

Far. tāc > taç

yarış sözcüğünde ünlü kısalması olmadığı için doğru cevap C seçeneğidir.

Süreklileşme, süreksiz ünsüzlerin, akıcı ya da sızıcı sürekli ünsüzlere dönüşmesidir. Bu yüzden doğru cevap D seçeneğidir.

Herhangi bir sözcenin parçasının diğer parçalara göre daha baskılı ve güçlü biçimde söylenmesidir. Böylelikle daha baskılı söylenen parçaya önem verilmiş olur. A şıkkındaki 'konuşma' vurgu son hecedeyken olumsuz emir cümlesi , vurgu ilk hecedeyken konuşma eyleminin isim halidir. Bu yüzden doğru cevap A seçeneğidir.

Kökler, kendilerinden daha küçük anlamlı parçalara ayrılamayan, sözlüksel anlam taşıyan ve bir sözcük türüne ait olan biçim birimlerdir. Doğru cevap C'dir.

Dönüşlü çatı: Yıkandım, küreklere asıldık örneklerindeki gibi, yüklemin bildirdiği eylemin özneye döndüğünü, eylemin özne tarafından kendi kendine yapıldığını gösteren çatıdır. Doğru cevap A'dır.

Durum ekleri: Hâl ekleri olarak da bilinen durum ekleri, cümle içindeki adları diğer sözcüklere değişik anlam ilişkileri çerçevesinde bağlayan biçim birimlerdir. Doğru cevap B'dir.

Geçmiş zaman anlamı taşıyanlar -DIk-mIş Sıfat fiil Eki alır. Tanıdık (adam) bilmiş (çocuk) gibi. Doğru cevap E'dir.

Tabanlar, eklerin, yani bağımlı biçim birimlerin eklendiği yalın sözcükler, yani bağımsız bi- çim birimlerdir. Tabanlar kök veya türemiş sözcük olabilir. Örneğin; göz, gözlük sözcüğünün; gözlük, gözlükçü sözcüğünün; gözlükçü ise gözlükçülük sözcüğünün tabanıdır. Doğru cevap C'dir.

Bağımsız biçim birimler (kök): Tek başlarına kullanılabilen biçim birimlerdir. Bağımlı biçim birimler (ek) ise tek başlarına kullanılamayan biçim birimlerdir. Bağımlı biçim birimler görevlerini yerine getirebilmeleri için bağımsız biçim birimlerine ihtiyaç duyarlar. Örneğin, “kızlar eve gitti.” cümlesinde “kız, ev, git” bağımsız biçim birimlerken sözcüklere eklenen “-lar, -e, -ti” ekleri bağımlı biçim birimlerdir. Doğru cevap A'dır.

Eylemden ad yapma ekleri, eylem kök ya da gövdelerinden, köken anlamıyla bağlantılı yeni ad gövdeleri yapan ve sayıca en fazla olan eklerdir. Bu eklerden bir bölümü çok yaygın biçimde tüm eylem köklerine gelebilirken, yayvan ve kaypak örneklerinde olduğu gibi, bir bölümü de yalnızca bir ya da birkaç sözcükte görülür. 

"sev-gi, bin-ek, tanı-dık, bas-amak" sözcüklerinde görüldüğü gibi kökler eylemdir. Doğru cevap B'dir.

Çatı ekleri cümle içinde yüklemin özne veya nesne ile ilişkisini belirler. Çatıları, öznenin ve nesnenin durumuna göre dönüşlü, edilgen, işteş, ettirgen çatılar olarak daha ayrıntılı bir şekilde sınıflandırabiliriz. Dönüşlü, edilgen, işteş çatılar özneye, ettirgen çatılar ise nesneye yöneliktir. Ettirgen çatı: Eylemdeki anlatımın özne tarafından başka bir kişi ya da nesneye aktarıldığını gösteren ve geçişli eylemlerin geçişlilik derecesini yükselten –(A)r, -(I)r, -DIr, -t-, -zIr- (< -z- + -r-) eklerinin kurduğu çatıdır. 

'boya-(n)mak' ve 'su-la-(n)mak' edilgen çatılı, 'bak-(ı)n-mak' dönüşlü çatılı, 'mektup-la(ş)-mak' işteş çatılı ve 'çöz-dür-mek' ettirgen çatılı sözcüklerdir. Doğru cevap E'dir.

Batı’ da morfoloji olarak adlandırılan çalışma alanı Türkçede biçim bilim, biçim bilgisi, kelime bilgisi, şekil bilgisi,yapı bilgisi, sözcük bilim gibi farklı terimlerle adlandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

biçim birim

gövde

Taban

oynamak