TÜRK DİLİ I - Deneme Sınavı - 10

Eylemden ad yapma ekleri, eylem kök ya da gövdelerinden, köken anlamıyla bağlantılı yeni ad gövdeleri yapan ve sayıca en fazla olan eklerdir. C şıkkında verilen boyacı kelimesinin kökü boya- sözcüğü hem isim hem fiil olarak kullanılabilir. Ancak burada -cı eki belirleyicidir. Bu ek addan ad yapan ek olduğu için bu örnekte de boya- kökü addır.

Doğru cevap C'dir.

Zamirler, geleneksel dil bilgisinde bir adın veya ad öbeğinin yerini tutabilen ad soylu sözcüklerdir.

Türetim ve çekim kavramları biçim bilgisinin önemli inceleme konularıdır ve dilin işleyişinde temel öğelerdendir.

Kalemi iyelik eki almış bir sözcüktür.

Tükenmez kalem sözcüğünde tükenmez sıfat fiil içermektedir. Doğru cevap A'dır.

Kilo, kilogramdan kırpa yoluyla oluşmuştur. Doğru cevap C'dir.

Bayan kasıtlı yaratmaya örnektir. Doğru cevap B'dir.

Sözcüklerin ilk harflerinin tamamının veya bir bölümünün bir araya getirilmesi
ile oluşturulmasına kısaltma denir. Doğru cevap D'dir.

Yazı dilinde unutulduğu için kullanılmayan ve ağızların söz varlığında bulunan
sözcüklerin tekrar yazı diline kazandırılmasına derleme denir. Doğru cevap E'dir.

Bir ilgi veya benzetme sonucu gerçek anlamından başka anlamda, başka bir sözcüğün yerine kullanılan sözlere mecaz denir. Doğru cevap C'dir.

Bir adın veya ad öbeğinin yerini tutabilen ad soylu sözcüklere zamir denir. Doğru cevap B'dir.

Kökler, kendilerinden daha küçük anlamlı parçalara ayrılamayan, sözlüksel anlam taşıyan ve bir sözcük türüne ait olan biçim birimlerdir. Gövdeler, biri bağımsız biçim birim olmak üzere, en az iki biçim birimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçim birimlerdir. Tabanlar, eklerin, yani bağımlı biçim birimlerin eklendiği yalın sözcükler, yani bağımsız biçim birimlerdir. Ekler, herhangi bir sözcük türüne dahil olmayan, yani eylem, ad (isim), sıfat, zarf vb. sözcük türlerinden birine girmeyen bağımlı biçim birimlerdir. Eklenme, sözcüğün yapım eki veya çekim eki almasıdır.

Ekler; biçim bakımından ön ekler, iç ekler, son ekler olmak üzere üçe; işlev bakımından yapım ve çekim ekleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Oyna, küçümse, gözük ve gizle sözcükleri addan eylem yapma ekleri almışlardır. Komuta sözcüğü ise addan ad yapma eki almıştır.

Cümlenin dil bilgisel (sözde) öznesinin yüklemin bildirdiği eylemden etkilendiğini veya eylemin hedefi olduğunu gösteren çatı türü edilgen çatıdır. : Edilgen çatı -l- eki ile kurulur. Ünlülerle veya -l- ünsüzü ile biten eylemlerde ise edilgen çatılar  -n- eki ile kurulur: boya- >boyan-, bil- > bilin- vb.

Yeni sözcükler yapma görevi bulunan ekler, yapım/türetim ekleridir. Soru anlamı katma, kişi ilişkisi kurma, aitlik ve çokluk gösterme ise çekim eklerinin görevlerindendir.

Doğru kişi ve iyelik eki eşleşmesi aşağıdaki gibidir.

Arabam-Birinci tekil kişi

Eviniz-İkinci çoğul kişi

Tatilin-İkinci tekil kişi

Parası-Üçüncü tekil kişi

Yurdumuz-Birinci çoğul kişi

Kimi zaman, bir sözcüğün ilk hecesi ya da bir bölümü ile anlam kaybı olmadan aynı kavram ifade edilebilir. Kırpma, çok heceli bir sözcüğün bir veya daha fazla hecesini kaldırarak yeni sözcük oluşturma yoludur: Kilo (kilogram), motel (motor otel), pop (popüler), santim (santimetre) vb.

Terimler, çeşitli bilim, sanat ve meslek alanlarında kullanılan özel anlamlı sözcüklerdir. Yazı dilinin kimi sözcükleri bilim, sanat, spor vb. alanlarda özel anlamlar kazanır ve terim olarak kullanılır.

Doğru sözcük-sözcük türü eşleştirmesi aşağıdaki gibidir.

İleri-Zarf

Herkes-Zamir

Veya-Bağlaç

Gibi-Edat

Hey-Ünlem