TÜRK BASIN TARİHİ

1950 yılında yapılan seçimlerde Demokrat Parti iktidara gelmiştir.

Yeni çıkan gazeteler bakımından basındaki en önemli hamle, Sedat Simavi’nin 1948’de Hürriyet gazetesini çıkarmaya başlamasıdır. Hürriyet modern baskı teknolojilerini ilk uygulamaya koyan, bilindik yazar-fikir gazetesi kalıplarını kırarak bol fotoğraflı, kısa ve anlaşılır yazı ve yorumlara yer veren, böylelikle geniş okur kitlelerini hedefleyen bir gazetedir. Bu nitelikleriyle Babıali’de bir çığır açacak, arkasından gelen pek çok takipçisini de yaratacaktır.

1952 Haziran’ında kabul edilen bir başka yasa ile de gazetecilerin çalışma koşulları düzenlenir. Bu yasa uyarınca gazete çalışanları sendika kurabilme, sosyal güvenlik, iş sözleşmesi, kıdem tazminatı, ücretli izin gibi haklara sahip olmuştur. Gazeteciler aynı yıl, daha sonra Türkiye Gazeteciler Sendikası’na dönüşecek olan İstanbul Gazeteciler Sendikası’nı kurmuştur.

TRT tarafından 1968 yılında Ankara’da önce deneme yayınları biçiminde başlayan televizyon yayınları giderek diğer bölgelere de ulaşmış ve 1970’li yıllarda bütün ülkeye yayılmış ve popülerleşmiştir.

Günaydın renkli ve magazinel yüzü, sansasyonel haberciliğiyle Hürriyet’ten sonra yeni bir çığır açmış, bulvar gazeteciliği denilen tarzı Türkiye’de yerleşikleştirmiştir. Bu tarza o dönemde “boyalı basın” yakıştırması da yapılmıştır.

Hürriyet, Erol ve Haldun Simavi kardeşler birbirinden ayrılmadan önceki dönemde günlük 1 milyon baskıyla 1960’ların rekorunu da kırmıştır

1980’lere uzanan ve 12 Eylül 1980’de askeri darbe ile sonuçlanacak olan bu yıllarda, gazeteci cinayetlerinin en çok etki uyandıranı, Milliyet gazetesi genel yayın yönetmeni Abdi İpekçi’nin 1979 yılında öldürülmesi olmuştur.

İslami hareket ve milliyetçi hareketin partileri olan Milli Selamet Partisi ve Milliyetçi Hareket Partisi siyasi yelpazede ve koalisyon hükümetlerinde yer almaktadır. Dolayısı ile bu partilerin yayın organı niteliğindeki Milli Gazete ve Hergün de 1970’li yıllarda etkin ulusal gazeteler arasında sayılabilir.

Türk dergiciliğinde 1970’lere asıl damgayı vuran 1972 yılında Oğuz Aral’ın yönetiminde yayıma başlayan mizah dergisi Gırgır’dır. Gırgır ulaştığı müthiş tirajlarla yalnızca Türkiye’nin değil dünyanın da en çok satan mizah dergileri arasında yer almıştır. Bu başarının izinden çok sayıda takipçi yürür, 1975’de Fırt, 1976’da Çarşaf, 1977’de Mikrop yayımlanır

Milliyet, Hürriyet, Cumhuriyet, Günaydın, Tercüman, Türkiye, Dünya, Milli Gazete gibi “eski”den gelen ama bir kısmı sahip değiştiren gazeteler yanında bu süreçte yayım hayatına giren başlıca gazeteler Güneş, Bulvar, Tan ve Sabah’dır. Yeni nesil içinde Güneş liberal kimliği ve fikir gazetesine yakın duruşuyla çok uzun ömürlü olmamakla birlikte ileriki yıllarda Yeni Yüzyıl ve Radikal gibi benzer nitelikteki gazetelere yol açmıştır.

Türkiye’de Radyo Yayınları:
1927 yılında bir özel kuruluş olan
Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi
tarafından başlatılmış, 1937
yılında devlet tekeline alınmış ve
1964 yılında TRT’nin kurulmasına
kadar devlet radyosu olarak
işletilmiştir.

Cemiyet: Türkiye Gazeteciler
Cemiyeti’nin ilk başkanı Sedat
Simavi’dir. Burhan Felek, Cevat
Fehmi Başkut, Nezih Demirkent,
Necmi Tanyolaç, Nail Güreli, Orhan
Erinç cemiyetin başkanlığında
bulunmuş gazetecilerdir.
Başkanlığı halen Turgay Olcayto
yürütmektedir

İletişim Eğitimi: 1948’de açılan ve ortaöğretim düzeyinde eğitim
veren İstanbul Özel Gazetecilik Okulu ile İstanbul Üniversitesi’ne
bağlı Gazetecilik Enstitüsü Türkiye’deki iletişim eğitiminin
tohumlarını atmıştır. Daha sonra 1965’de Ankara’da, 1972’de
Eskişehir’de benzer enstitüler açılmıştır. Günümüzde gazetecilik
eğitimi yanı sıra radyo, televizyon, sinema, halkla ilişkiler, reklamcılık
gibi alanlarda eğitim veren iletişim fakültelerinin sayısı 65’e
ulaşmıştır.

1946 seçiminden
hemen önce, muhalefetin de büyük desteğiyle, yukarıda sözü edilen 50. madde değiştirilerek hükümetin dilediği zaman gazete kapatmasının önüne geçilmiştir. Keza, basın gibi
kişilerin sahipliğinde olmayan, devlete ait bir kurum olarak yapılandırılmış ve devlet tekelindeki radyo istasyonlarını düzenleyen yasadaki değişikliklerle radyo yayınlarının daha
tarafsız olması amaçlanmıştır. 1950 genel seçimlerinden önce seçim kanununa konulan
hükümlerle de seçime katılan bütün partilerin radyodan gündelik propaganda konuşması
yapabilmesine olanak tanınmıştır (İçel ve Ünver, 2012).

Temmuz 1950 tarihli
Basın Kanunu, 1931 tarihli eski yasayı yürürlükten kaldırarak liberal bir yaklaşım getirir.
Yeni Basın Kanunu’nun başlıca özellikleri şunlardır (İnuğur, 1992):
• Gazete ve dergi çıkartmak için hükümetin izin ve ruhsat vermesine gerek kalmamıştır, bir bildiri vermek yeterlidir.
• “Kötü şöhretli” kişilerin gazetecilik yapmasını yasaklayan yoruma açık eski hükümler kaldırılmıştır.
• Basın davaları özel basın mahkemelerinde görülecek, böylece gazeteciler yıllar süren davalardan kurtulmuş olacaktır.
• Cevap hakkı yeniden düzenlenmiş ve hakkın kullanılmasında basından yana tavır
alınmıştır.
• Ceza sorumluluğu gazete sahipleri yerine yazar ve yazı işleri müdürleri üzerine
bırakılmış, gazete sahipleri sadece hukuki ve mali sorumluluk üstlenmiştir.

Gerek kağıt tahsisi veya resmi ilan desteği, gerekse kredi veya örtülü ödenek gibi doğrudan maddi yardımlarla iktidarlarca “beslendiği” öne sürülen iktidar yanlısı basın organlarına "besleme basın" adı verilmiştir.

Ofset, kalıp üzerindeki yükseklik farklarından yararlanmayan, düz yüzeyli kalıplarla kaliteli baskı olanağı veren bir basım tekniğidir. 1904 yılında Amerikalı Ira W. Rubel tarafından bulunmuştur. Günümüz basım sanayinde, bilgisayardaki görüntüyü doğrudan kalıba aktaran teknolojilerle birleşmiş olarak yaygın biçimde kullanılmaktadır

Bulvar veya magazin gazeteciliği, bol fotoğraf ve resimli, büyük puntolu ve az haberli, basit anlatımlı, ciddi bir içeriği olmayan, dedikodu, sosyete ve şöhretlerin yaşantıları, cinayet, cinsellik, yemek, fal gibi unsurları öne çıkaran, okuyucusunu eğlendirmeye ve vakit geçirmeye yönelik bir gazetecilik tarzıdır.

"Armağan Promosyon Satın
alınan gazete yahut dergide
yayımlanan kuponları biriktiren
okurlar arasında yapılan bir
çekilişle kazananlara armağan
verilmesi yöntemine basında
“lotaryacılık”, “kuponculuk”
veya “piyangoculuk” isimleri
takılmıştır. Daha sonra, gazete
satın alanlara, kupon biriktirme
yahut başka yollara armağan
verilmesi, ürün pazarlanması,
hizmet sunulması gibi yöntemlere
genel olarak basında “promosyon”
denmeye başlanmıştır. Promosyon
uygulamaları Türk basınında
1980’lerden sonra artmış,
1990’larda ise gazetelerin amansız
rekabetiyle çılgın bir yarış halini
almıştır." Boşluğa hangisi gelmelidir?

Türkiye’de 1990’ların ortasında toplam gazete tirajının basın tarihindeki en yüksek düzeye ulaşmasının başlıca nedeni promosyonların artışıdır.