TÜRK BASIN TARİHİ

Türkçülük hareketinin önemli teorisyenlerinden olup fikirleri ile Cumhuriyet rejiminin güçlenmesine katkı sağlayan Ziya Gökalp, Millî Mücadele’nin önemli destekçilerinden biridir. O kadar ki Mustafa Kemal bir konuşmasında: “Benim ruh ve bedenimin babası Ali Rıza Bey, heyecanlarımın babası Namık Kemal, fikirlerimin babası Ziya Gökalp’tir.” dediği bilinmektir.

Ali Kemal (1867-1922) Türk basın ve edebiyatında aykırı görüşleri ile tanınan aydınlardandır. Çıkardığı Peyam-ı Sabah gazetesinde Millî Mücadele hareketini şiddetle eleştirmiştir.

Millî Mücadele karşıtı yazıları ile tanınan Refi Cevat ULUNAY, Galatasaray Lisesi’ni bitirir. Çeşitli gazetelerde çalışmaya başlar. 1912 yılında Alemdar gazetesini çıkarır. Siyasî nedenlerle Anadolu’nun farklı şehirlerinde sürgün hayatı yaşar. ULUNAY, Milli Mücadele karşıtı görüşleri ile tanınmaktadır.

Doğu Anadolu’da başlayan şeyh Sait İsyanı bahane edilerek 4 Mart 1925 tarihinde “Takrir-i Sükûn Kanunu” çıkarılır. Hükûmet böylece basını ve muhalefeti kısıtlama yoluna gider. İkinci kez kurulan İstiklâl Mahkemeleri ile gazeteciler üzerinde büyük bir baskı uygulanır. Hapse atılanlar ve sürgüne gönderilenler olur. Yine bu kanunun uygulamaya konulması ile Terakki Perver Cumhuriyet Fırkası kapatılır. Kanunun çıkarılmasının görünürde irtica ve isyanı engelleme gibi iki sebebi vardır. Asıl amaç ise basın ve muhalefeti susturup tepki çekecek devrimleri gerçekleştirebilmektir. Nitekim duruşmalar devam ederken diğer İstanbul gazetelerinden de kapatılanlar ve kovuşturmaya uğrayanlar olur. Bu kanun ile Türk basını uzun süren bir suskunluk devresine girer.

1 Kasım 1928'de, yeni Türk harflerinin kabulüne ilişkin kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edildi. Kanunun kabul edilmesinden sonra geniş halk kitlelerine okuma yazma öğretmek üzere "Millet Mektepleri" açıldı.

Cumhuriyet dönemine denk gelen yıllar 1960 ve 1980 arasıdır.

Tek partili döneme gelen yıllar 1930-1945 arasıdır.

Milli İrade II. Dünya Savaşı zamanında yayınlanan dergilerden değildir.

Çok partili döneme gelen yıllar 1946-1960 arasıdır.

Kişilerin basın özgürlüğü cezaya tabi olunması gereken hususlardan değildir.

Darbeler dönemine gelen yıllar 1960-2000 arasıdır.

Yeni Sabah ve Milliyet Tahkikat Komisyonu tarafından yayın yasağı getirilen iki gazetedir.

Cumhuriyet tarihinin ilk darbesi askerlerin 27 Mayıs 1960 sabahı yönetime el koymasıyla gerçekleşir.

Aydınlar Bildirisinde Atatürkçü demokrasinin geliştirilmesi, millî üretimin ve devletçiliğin güçlendirilmesi, feodaliteye son verilmesi, kooperatifleşme ile toprak reformu yapılmasından söz edilmektedir.

1970’li yıllar siyasi belirsizlikler yanında, ekonomik çöküntünün de yaşandığı yıllar olur. Basına göre parlamentonun çalışamaz halde olduğu ve siyasilerin birbiriyle didişmesi yüzünden ülke kan kaybetmektedir.

Bahsi geçen dergi Kadro'dur.

Ulus gazetesi hariç, diğer gazetelerin sayfa sayısı altı olarak dondurulmuştur.

II. Dünya Savaşı ortamı içinde çok sayıda milliyetçi dergi yayın hayatına atılır. Bunlar arasında Bozkurt, Gök-Börü, Çınaraltı, Ergenekon, Orhun gibi radikal milliyetçi dergiler yanında Millet, Türk Yurdu, Çığır gibi milliyetçi yayınları saymak mümkündür.  Bunların
karşısında ise Yurt ve Dünya, Adımlar, Yürüyüş, Yeni Edebiyat gibi sol görüşlü dergiler yer almaktadır.

II. Dünya Savaşı ortamı içinde çok sayıda milliyetçi dergi yayın hayatına atılır. Bunlar arasında Bozkurt, Gök-Börü, Çınaraltı, Ergenekon, Orhun gibi radikal milliyetçi dergiler yanında Millet, Türk Yurdu, Çığır gibi milliyetçi yayınları saymak mümkündür.  Bunların
karşısında ise Yurt ve Dünya, Adımlar, Yürüyüş, Yeni Edebiyat gibi sol görüşlü dergiler yer almaktadır.

Üniversiteli gençlerin saldırısı sonucu yayın hayatına kendiliğinden son veren gazete Tan'dır.