TÜRK BASIN TARİHİ

1919 yılında yayına başlayıp 1938 yılına kadar kısa süreli ara vermelerine rağmen yayımlanan iki gazeteden biri Akşam, diğeri ise Karagöz’dür.

Mustafa Kemal’in halka duyurmak istediği haberleri yayımlayan İleri gazetesi, Millî Mücadele’nin İstanbul’daki sözcüsü konumundadır.

İlk grupta yer alanlar, ulusal hareketi destekleyen ve onu savunan gazetelerdir. Bunlar arasında İleri, Yeni Gün, Akşam ve Vakit gazeteleri ilk sırada yer alır.

Özellikle İstanbul’da faaliyet gösteren Peyam-ı Sabah, Alemdar ve İstanbul gazeteleri Millî Mücadele karşıtı yayınlar yapar.

İzmir’e Doğru:16Kasım1919-27 Haziran 1920 tarihleri arasında Balıkesir’de yayımlanan gazete Kuva-yı Milliye’nin yayın organıdır. Savaş boyunca 72 sayı çıkarak halkın moralini ve maneviyâtını güçlendiren yayınlar yapar.

Refi Cevat ULUNAY (1890-1968): Millî Mücadele karşıtı yazıları ile tanınan Refi Cevat, Galatasaray Lisesi’ni bitirir.

Bir noktada devrimlerin sözcüsü konumuna geçecek olan Cumhuriyet gazetesi, özel girişimciler vasıtasıyla yayın hayatına atılır (7 Mayıs). Cumhuriyet ilkelerini benimseyen ve Atatürk’ün işaret ettiği gibi onun fikrî zeminini oluşturan yazarlar, bu gazetenin yazı kadrosunda yer alırlar. Aralarında Ziya Gökalp, Yakup Kadri, Aka Gündüz, Selim Sırrı (Tarcan) gibi yazarların bulunduğu gazetenin ilk kurucuları Yunus Nadi, Zekeriya Sertel ve Nebizade Hamdi’dir.

İstanbul’da çıkan Payitaht gazetesi 1919’da başlayan ulusal bağımsızlık mücadelesiyle ilgili haberleri ancak iki yıl sonra
vermeye başlar.

Yapılan bir araştırmada 1919 yılının Mayıs’ı ile 1938 yılı sonları arasında Türkiye sınırları
içinde toplam 592 gazete yayımlandığı tespit edilir.

En çok gazete yayınlanan şehir İstanbul'dur

Şair Eşref bir şiirinde, “Eğer bir şeyin gerçeğini öğrenmek istiyorsan aksi haberleri gazetelerden oku.” anlamına gelen beyitinde
şöyle demektedir:
Bilmek istersen eğer sıhhatin bir şeyin
Vak’anın aksini evrâk-ı havâdiste oku!...

İlk ajans Fransa'da kurulmuştur

Mustafa Kemal kamuoyunu aydınlatmak için yalnızca gazete çıkarmanın yeterli olmayacağını gayet iyi bilmektedir. Bu amaçla talimat vererek, 6 Nisan 1920 tarihinde
Anadolu Ajansı’nın kurulmasını sağlar.

Bütün seçenekler Anadolu Ajansı'nın faaliyet gösterdiği şehirlerdendir

İleri gazetesi ilk grupta yer alan gazetelerdendir.

Bütün yazarlar Milli Mücadele'yi desteklemiştir.

Bahsedilen yazar Falih Rıfkı'dır

İstanbul’da çıkan Payitaht gazetesi 1919’da başlayan ulusal bağımsızlık mücadelesiyle ilgili haberleri ancak iki yıl sonra vermeye başlar. Dolayısıyla geçen iki yıl zarfında bu hareket yok sayılır ve üstü örtülmeye çalışılır.

Mustafa Kemal’in âsi olduğuna dair fetvayı yayımlarken karşıt içerikli fetvayı yayımlamazlar. Özellikle Sakarya Zaferi’nden sonra padişah ve İstanbul Hükumeti, Millî Mücadele’nin başarıya ulaşacağını görünce basına karşı sert tutumlarını yumuşatma yoluna giderler. Bu tarihten sonra savaş cepheleri, millî kuvvetler, Türkiye Büyük Millet Meclisi ve Mustafa Kemal’le ilgili haberler konusunda basında bilgi çıkmasına göz yumulur. Mustafa Kemal’in fotoğrafları 1921 yılından sonra basında yer almaya başlar. Örneğin, Dergâh’ta 20 Eylül 1921 tarihinden itibaren “Mustafa Kemal Paşa’nın Fotoğrafları” başlığı altında yazılar yayımlanır. Onunla yapılan söyleşiler basında sık sık yer almaya başlar.

Yapılan bir araştırmada 1919 yılının Mayıs’ı ile 1938 yılı sonları arasında Türkiye sınırları
içinde toplam 592 gazete yayımlandığı tespit edilir. Bu gazetelerin % 52’si (308 adet) yani yarıdan fazlası Arap harfleriyle, % 31’i ise (183) yeni harflerle yayımlanır.