TÜRK BASIN TARİHİ

Dünyanın geçici olduğunu anlatan dua kitabı

Eski çağlarda haber iletmenin ironik bir diğer örneği, MÖ 490 yılında Grek (Eski Yunan) ve Pers orduları arasında gerçekleşen Maraton Savaşı sırasında yaşanır. Pheidippides adlı haberci Grek ordusunun zaferini Atina’ya iletmek için kilometrelerce koşar. Tam zafer haberini verecekken yorgunluktan düşüp ölür. Günümüzde yapılan maraton koşularının bu olaydan esinlenerek isimlendirildiği bilinmektedir.

Eski Yunan edebiyatının önemli şairlerinden Ceos’lu Simonides’in (MÖ 556-468?) bellek sanatını geliştirmek için yaptığı çalışmalarla bu alana önemli katkılar ya- par. Söylediği şiirler karşılığında ilk kez “para” alması ile tanınan Simonides, belleğinde biriktirdiği şiirlerle geçimini sağlar. Hatta şiir söylediği bir davetten çıkarken evin tavanı çöker ve bütün davetliler hayatını kaybeder. Simonides, güçlü belleği sayesinde, tanınma- yacak durumdaki cesetleri, yemek masasında oturdukları yerleri hatırlayarak teşhis eder ve yakınlarının cesetleri bulmasına yardımcı olur (BOORSTIN 1994: 458).

Düşüncelerin sözden yazıya geçirilmesi için alfabenin bilinmesi gerekirdi. Yaklaşık MÖ 3150’li yıllarda ilkyazı Mısır’da ortaya çıktı.

MÖ 3000’li yıllarda Ortadoğu’ya gelen Sami kökenli Fenikeliler deniz- cilikteki yetenekleri ve ticari girişimleri ile tanınmaktaydı. Kısa süre içinde Akdeniz ve Ortadoğu’da genişlemeyi başardılar. Günümüzde kullanılan pek çok alfabenin de atası sa- yılan Fenike alfabesini MÖ 1050’li yıllarda kullanmaya başladılar. Bu alfabe zaman içinde eski Yunan ve Romalılar tarafından kullanılan Latin alfabesinin doğmasına ve gelişmesine yardımcı oldu.

Roma otoritesinin gerilemeye başladığı dönemlerde Charlemange (Şarlman) (742- 814); dilde reform yapmak, okuma-yazmayı artırmak ve kitap kültürünü yaygınlaştırmak için önemli çalışmalar yaptı. İngiliz din adamı Alcuin’i (732-804) bu amaçla görevlendirdi.

Dünya tarihi üzerine yapılan araştırmalar, insanlık tarihinin üç önemli gelişme sayesinde değiştiğinden ve yeni evrelere girdiğinden bahseder. Bunlardan biri pusulanın, diğeri barutun ve bir diğeri de matbaanın bulunmasıdır.

MS II. yy’da Çinlilerin sınama-yanılma yoluyla ilk blok basım işlerini gerçekleştirdik- leri, paçavralardan oluşan kâğıt ve mürekkep kullandıkları bilinmektedir. Yakılan yağ ve tahtalardan çıkan isin damıtılmasıyla elde ettikleri mürekkep, tahtalara oyulan görüntü- lerin kumaşlar üzerine yansıtılmasını sağlar. Bu sistem kumaş üzerine baskı yapılan gele- neksel bir halk sanatı örnek alınarak geliştirilir. Sonraki yıllarda Hint Mürekkebi veya Çini Mürekkep olarak adlandırılan sıvının bulunması basım işinde önemli bir dönüm noktası olur. Daha çok Buda’nın öğütlerini yaymak için kullanılan çoğaltma işinin Budizm’e hizmet edeceği düşünülür. Bu amaçla keşişler küçük tahta saplı mühürlerle ilkel de olsa basma işini başlatırlar. Çin baskısıyla yapılmış en eski kitap 868 yılında basılan Diamond Stura (Elmas Stura) adlı dua kitabıdır.

İki ortağın 1455 yılında bastıkları ilk kitap Kırk İki Satırlı Latince İncil’di. Toplam 180 adet basılan kitap Gutenberg İncili, Mazarin İncili veya B42 olarak da bilinir. Eser aynı zamanda basım sanatının şaheserleri arasında yer almaktadır.

Osmanlı’nın aslî unsurunu oluşturan Türkler matbaaya ancak 1700’lü yıllarda ulaşabildi. İlk olarak 1727 yılında İbrahim Müteferrika’nın girişimiyle matbaa kurulmaya başlandı ve iki sene sonra faaliyete geçti. Bu tarihten günümüze kadar geçen 287 yıllık süreç Türk ba- sın-yayın tarihinin gelişimini kapsar. Bu gelişim içinde matbaacılık, kitap, gazete ve dergi basımı öne çıkan faaliyetler arasında yer alır.

1798 yılında Louis Robert tarafından geliştirilen ilk kâğıt makinesi Osmanlı ülkesine ancak 48 yıl sonra girebildi. Özel teşebbüs tarafından 1846 yılında İzmir’deki Halkapınar’da ilk kâğıt makinesi kurul- du. Buharla işleyen bu tesisin geleceğinden korkan Avrupalı kâğıt tüccarları, fiyatlarda indirim yaparak, üretimi baltalamaya çalıştılar. Bunun sonucunda tesis 6 ay sonra kapanmak zorunda kaldı.

1455 yılında  180 adet basılmıştır.

Papa IV. Alexandre 1501 yılında

Bağdat İspanya İtalya Fransa ve Almanya

1627 Beyoğlu

Museviler-Ermeni

İlk yazı Mısır'da ortaya çıkmıştır.