Cumhuriyet Dönemi (1980 Öncesi)

Cumhuriyetin ilanının ardından girişilen inkılaplar sayesinde Türkiye hızlı bir kalkınma sürecine girer. Cumhuriyetin kurucuları cephelerde kazandıkları başarıyı cephe gerisinde yaptıkları kalkınma hamleleriyle de kazanmayı hedeflerler. Bu hedefe ulaşmak için tek partiye dayanan yönetme anlayışından vazgeçip çoğulcu demokrasiye geçmenin yollarını aramışlardır. 

 Harf Devriminin, ardından açılan Millet Mektepleri’nin yaygınlaşmasıyla birlikte, resmî yazışmalarda yeni harfler kullanılması zorunlu hale getirilmiştir (1 Haziran 1929).

Cumhuriyetin ilk kuruluş yıllarındaki, bölgeler arasındaki okur-yazar oranının dengesizliği, Türk basının ülke genelinde yayılmasını ve gelişimini doğrudan engellemiştir. 

Türk basını tek parti döneminde yeterince gelişme sağlayamaz. Bunun bir nedeni Harf Devrimi ise diğeri de -en az onun kadar önemli olan- tek parti iktidarının baskıcı yönetim anlayışıdır.

Türk basınında gerçek uyanış ve canlanma, çok partili demokratik hayata geçilmesiyle, çok partili dönemde gerçekleşmiştir. 

İstanbul Gazeteciler Cemiyeti 12 Haziran 1946' da kurulmuştur.

Cumhuriyet tarihinin ilk darbesi askerlerin 27 Mayıs 1960 sabahı yönetime el koymasıyla gerçekleşmiştir. Anayasa feshedilmiş, TBMM kapatılıp siyasi faaliyetleri askıya alınmıştır. 16-17 Eylül 1961’de gerçekleşen
ve Türk tarihine kara bir leke olarak geçen Fatin Rüştü Zorlu, Hasan Polatkan ve Adnan Menderes’in idamlarıyla da, siyaset dünyasına etkisi halen
süren onulmaz bir yara bırakmıştır. 

Basın İlân Kurumu'nun  bağımsız bir statüye kavuşturulmasıyla gazetelerin ilân ve reklam pastasından daha geniş ölçüde yararlanması ve özgürleşmesi sağlanmıştır.

Türk basın tarihinde lotarya furyasını ilk başlatan ve 1 milyon tiraja ulaşan ilk gazete Hürriyet gazetesidir. 

Basın sektörüne nitelikli eleman yetiştirmek amacıyla, Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde Basın-Yayın Yüksek okulu açılmıştır (8 Kasım 1965 ).

 İstanbul ve Ankara basını,1970’li yıllarda Doğu’ya ulaşma yollarını arttırmış ve  Doğu pazarında da hizmet vermeye başlamıştır.  

İstanbul  ve Ankara basınının yerel haberlere pek yer vermemesi, Anadolu basının  hayatta kalmasına ve önemini korumasına neden olmuştur. 

1970'li yıllarda Anadolu’nun farklı yerlerinde paket televizyon yayınları faaliyete geçer. Bu sayede Televizyon, Anadolu insanının hayatına girer ve yer edinmeye başlar.  Büyük kahvehaneler kısa zamanda birer televizyon edinerek bu imkandan halkı yararlandırma yoluna giderler.

2. Dünya Savaşının yarattığı kargaşa ortamı içinde gazeteler arasında yaşanan tartışmaların kamuoyuna zarar vereceğini düşünen hükmet, Matbuat Umum Müdürlüğü’nü Başbakanlık bünyesine alarak, basın üzerindeki etkinliğini iyice artırır. Böylece, söz konusu müdürlük maarifetiyle gazeteleri her an kapatma ve susturma yetkisine sahip olur

1971 muhtırasından sonra yürürlüğe giren 1402 sayılı sıkıyönetim kanunu sıkıyönetim komutanlarına oldukça geniş yetkiler verir. Bu kanunla devleti yönetenlere; dernek, sendika kapatma, mektup ve haberleşmeyi sansür etme, basın ve yayını denetleme yetkileri tanınır. 

Türkiye’de radyo ve televizyon yayıncılığının en önemli kurumu olan TRT kuruluş kanunu 24 Aralık 1963 tarihinde kabul edilmiştir. 

Tan Olayı'nın sebebi: Zekeriya Sertel’in Görüşler dergisinde yayımladığı “Zincirli Hürriyet” başlıklı yazıda basın özgürlüğü eleştirilmesi, buna karşılık olarak da CHP hükümetinin karşı harekete geçmesi ve Hüseyin Cahit'in, Tanin’de yazdığı 3 Aralık 1945 günkü yazısında:“Kalkın ey ehli vatan, bir vatan cephesine lüzum vardır!” demesidir.

Cumhuriyet Dönemi basınının sistematik bir envanterinin bulunmaması, bu dönem hakkında yapılacak araştırmaların önündeki engeldir.

Mecliste verilen gensoruya göre bazı gazeteler tehlikeli bir yol izlemekte ve vatandaşı zehirlemektedir.Bu nedenle, bu zararlı yayınlara dur demek ve basını kontrol etmek için 25 Temmuz 1931 tarihinde yeni Matbuat Kanunu’nu kabul etmiştir. 

Oldukça katı sınırlamalar getiren Yeni Matbuat Kanununun 50. maddesi nedeniyle basın iktidarın güdümü altına girmiş ve güdümlü basın olarak adlandırılmıştır.