TÜRK BASIN TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Yurttaş ga­zeteciliği, etkileşimli gazetecilik ve katılımcı gazetecilik; “İnternette gazeteler ve gazetecilik”te karşımıza çıkan kavram ve uygulamalardandır.

İnternet; klasik gazeteciliğin geleneksel özelliklerini güçlendirmez aksine geleneksel sı­nırlamalarını yok etmektedir.

Televizyon ise ilk denemeleri 1950’lerde yapıldıktan sonra, 1970’lerde TRT çatısı altında yaygınlaşmıştı. Doğru cevap B'dir.

1990’larda yaşanan değişim, bu kitle iletişim araçlarının tamamen ticari hale gelmesi, önceden devlet tekelinde olan radyo ve televizyonun yayıncılığının özel şirketler tarafından yapılmaya başlaması, radyo ve televizyonun böylelikle alabildiğine reklamlara açılması, görsel bir kültürün baskın ve yerleşik hale gelmesi, diğer kitle iletişim araçlarının televizyonla rekabet edebilmek için yazılı araç olma özelliğinden görsel araçlar olmaya yönelmesi ve kitle iletişim araçlarının hem belirli sahiplik yapıları altında toplanarak, hem de birbirine benzeyip içerik olarak aynılaşmak suretiyle “medyalaşma”sı biçiminde özetlenebilir. Doğru cevap E'dir.

1990 yılında ilk özel televizyon yayını yurtdışından uydu aracılığıyla Türkiye’ye yapılmaya başladı. Bu televizyon istasyonunun sahipleri işadamı Cem Uzan ve Ahmet Özal’dı. Daha sonra ortaklık bozuldu ve Ahmet Özal 1992’de Kanal 6’yı kurdu. 1992 yılından iti-baren birçok özel televizyon ve radyo istasyonu açılmaya başladı. Uzan grubunun ikinci televizyonu Teleon, Erol Aksoy’a ait Show TV, Has grubunun HBB televizyonu 1992’de, Türkiy e gazetesinin televizyonu, Aksoy’un şifreli televizyon girişimi Cine 5, Doğan ve Doğuş holdinglerin ortaklığındaki Kanal D, Sabah grubuna ait ATV, yayına başladı. Doğru cevap C'dir.

Günümüzün gazetelerinde tasarım bakımından baskın özelliklerinden biri, ilk sayfaların büyük puntolu ve kısa sözcüklerle yazılan başlıklardan, kısa spotlardan ve büyük görsellerden oluşmasıdır. Sütun uygulaması kısmen ortadan kalkmış, her haber ve yazı kendi özgün çerçeve ve boyutları içinde tasarlanmıştır. Her sayfa birbirinden bağımsız ve farklıdır. Sayfalarda beyaz alanların oranı artmış, geçmişte sayfanın her santimetrekaresi doldurulurken şimdi metinlerin, görsellerin birbirinden net biçimde ayrılması aralarındaki boşluklar büyütülerek sağlanmıştır. Metinlerin puntoları büyümüştür. Beyaz alanların artışı, başlıkların büyümesi, metinlerin, köşe yazılarının kısaltılması, adeta hap gibi yutulur hale getirilmesi, puntoların büyümesi, satır aralarının açılması gibi uygulamalar sonuçta gazetenin daha kolay okunmasını sağlamaya yöneliktir. Kuşkusuz bütün bu çaba bir taraftan da gazetenin daha kısa sürede okunması içindir. Doğru cevap E'dir.

1980’lere kadar, Günaydın gazetesinin çarşı-pazar, enflasyon, zam, kira gibi haberlere yer verdiği sayfaları ve bu doğrultudaki manşetleri haricinde, çok satan gazetelerin bağımsız ekonomi sayfaları ve ekipleri yoktur. Doğru cevap D'dir.

A, B, D ve E seçenekleri, medya dışı alanda yatırımları olan holdinglerin medya girişimlerinin ve yoğunlaşmalarının nedenleri arasında yer almaktadır. Medyanın ticarileşmesi, holdingleşmesi, kurumsal çıkarlara tabi olması, belli ellerde yoğunlaşması, siyasetle karşılıklı çıkar ilişkileri geliştirmesi gibi hususlar, medyanın tarafsızlığı, bağımsızlığı, çoğulculuğu, çeşitliliği ve kamusal niteliği bakımlarından sorunlara yol açmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de 1995 yılında önce Aktüel ve Leman dergileri internette yayıma başlamıştır. Ardından birer birer bütün gazeteler internette yerlerini almıştır; buna yerel gazeteler de dahildir. Doğru cevap B'dir.

İnternette gazetenin bütününü bire bir yayımlayan ilk gazete ise Cumhuriyet olmuştur. Böylelikle temel olarak internette üç biçimde gazete yayımı yapılmaya başlanmıştır: Cumhuriyet gibi basılı gazetenin aynısını internette abone ücreti karşılığında sunan gazeteler; günlük gazete içeriğinin büyük kısmını ve gazeteden farklı ekstra bir içeriği (fotoğraf, video, gün içinde yenilenen haber vb.) reklamlarla birlikte açık erişimle sunan gazeteler; basılı versiyonu olmayan ve yalnızca internet gazetesi sunan siteler. Doğru cevap D'dir.

1990’larda yaşanan radyo ve televizyon patlamasının basın açısından başlıca önemi, reklam gelirlerinin paylaşımında sofraya oturup pay isteyen yeni ve çok sayıda rakibin belirmesidir. O güne değin görsel-işitsel medya bağlamında yalnızca TRT radyo ve televizyonlarının rekabeti ile karşılaşmış olan yazılı basının, artık yeni ve oldukça saldırgan rakipler karşısında reklam pastasından elde ettiği payı koruması zorlaşmıştır. Dolayısı ile 1990’dan sonra basında ortaya çıkan belli başlı değişimlerin, reklam paylaşımı ve pastadan alınacak payla ilintili olduğu akılda tutulmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Gazete ve gazeteciler açısından internetin sunduğu olanaklar şunlardır: (1) Haberin ulaştırılmasındaki hız/anındalık ve sürekli güncelleme olanağı, (2) Okurun habere zaman ve mekan sınırlaması olmadan, her zaman her yerde ulaşabilmesi olanağı, (3) Yazı dışında ses-grafik-görüntü dosyalarının bir arada kullanılabildiği multimedya olanağı, (4) Dosyaların saklanabilir olması nedeniyle geniş bir arşivden okurun ve gazetecinin kolayca erişim ve yararlanma olanağı, (5) Okurla etkileşim ve okurun yönlendirme ve taleplerinden yararlanma olanağı, (6) Haberin, verilen link ve yönlendirmelerle, farklı kaynaklardan yararlanarak zenginleştirilmesi, arka plan bilgileriyle desteklenmesi olanağı, (7) Diğer medyada yer verilmeyen farklı haberlerin verilmesi yahut bunlara bağlantı yapılması olanağı. İnternetin ciddi gelişim gösteren bir reklam medyası olduğu düşünülürse, internette gazeteciliğin şüphesiz ki geleneksel gazetecilik gibi reklama endeksli, büyük ölçüde reklamla beslenen bir yapı olacağı da öngörülebilir. Doğru cevap D'dir.

1990 yılı kitle iletişim araçları açısından kırılma noktası olarak alınmaktadır

TRT 1984 yılında tamamen renkli yayına geçmiştir

Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayınları Hakkında Kanun 1994 yılında çıkarılmıştır

1992 yılında Ahmet Özal tarafından Kanal 6 kurulmuştur

CNN-Türk Doğuş grubuna ait televizyon kanallarından biri değildir.